| Shkodra -Lajme - Forum - Chat - Muzik - Radio -Video - TV :: Forums :: Temat Shoqërore - Shkencat :: Letersia |
|
<< Previous thread | Next thread >> |
| Ismail Kadare | ||
| Go to page 1 2 | |
|
Moderators: :::ShkoderZemer, SuperGirl, babo, ⓐ-ⓒⓐⓣ, Edmond-Cela, ::bud::, ~*Christel*~, Al Bundy, :IROLF:, ::albweb::, OLIVE OYL
|
| Author | Post | ||
| L - N |
| ||
 Registered Member #1228 Joined: Wed Sep 12 2007, 10:00amPosts: 10623 | Ismail Kadare - Biografia  Ditëlindja: 28 janar 1936 Vendlindja: Gjirokastër Nacionaliteti: Shqiptar Zhanri : Dramë Ismail Kadare lindi më 28 janar 1936 në Gjirokastër , ku përfundoi edhe arsimin e mesëm; më 1958 mbaroi degën e gjuhës e të letërsisë në Universitetin e Tiranës . Më pas shkoi në Moskë me studime për dy vjet në Institutin "Gorki". Është poet , prozator dhe një nga përfaqësuesit më të shquar të letërsisë shqiptare. Rrugën e krijimtarisë letrare e nisi si poet që në vitet e gjimnazit , por u bë i njohur sidomos me vëllimin Shekulli im (1961), që u pasua nga vëllimet e tjera poetike, si: Përse mendohen këto male (1964), Motive me diell (1968) dhe Koha (1976). Vepra poetike e Ismail Kadaresë shquhet për idetë e thella dhe për figuracionin e pasur e origjinal; rol me rëndësi për pasurimin e poezisë shqiptare. Në fushën e prozës, Ismail Kadare ka lëvruar tregimin, novelën dhe romanin. Prozën e tij e karakterizojnë përgjithësimet e gjëra historiko-filozofike, subjekti i ngjeshur dhe mendimi i thellë i shprehur shpesh me anë të parabolës, mbi bazën e asociacionit apo të analogjive historike. Ideja e romanit Gjenerali i ushtrisë së vdekur (1964) është shpirti liridashës i popullit shqiptar. Temën e shpirtit të pamposhtur të shqiptarëve nëpër shekuj autori e trajtoi edhe në romanin Kështjella (1975). Në romanin Kronikë në gur (1970) Kadare kritikoi psikologjinë provinciale dhe traditat prapanike. Probleme të rëndësishme të historisë janë trajtuar edhe në përmbledhjet me tregime e novela Emblema e dikurshme (1977), Ura me tri harqe (1978) dhe Gjakftohtësia (1980). E veçanta e talentit të Ismail Kadaresë shfaqet sidomos në trajtimin, nga një këndvështrim i ri, i temës historike dhe në tingëllimin e mprehtë aktual që është i aftë t'i japë asaj. Një nga krijimet më të shquara të Ismail Kadaresë dhe të të gjithë letërsisë së re shqiptare është romani Pallati i endrrave(1981). Shumica e veprave të Ismail Kadaresë janë përkthyer në shumë gjuhë të botës dhe janë pritur shumë mirë nga publiku lexues. Ismail Kadare Libri që botoi Kadare në vitin 2006 "Identiteti evropian i shqiptarëve - sprovë" [1] pjesë e të cilit u botuan edhe nga gazeta Shekulli ka shkaktuar një polemikë në mes të tij dhe Rexhep Qosjes . Kështu përderisa Kadare e karakterizon identitetin shqiptarë si perëndimorë, Qosja në librin e tij të quajtur "Realiteti i shpërfillur" [2] , thotë se identiteti shqiptar është një miks i atij perëndimor dhe lindor, krishterë dhe mysliman. Veprat e Kadares Frymëzime djaloshare - 1954 Shekulli im - ( 1961 ) Gjenerali i ushtrisë së vdekur - roman- 1963 Përse mendohen këto male - 1964 Dasma - 1968 Motive me diell - (1968) Kështjella - roman - 1970 Kronikë në gur - roman - 1971 Koha ( 1976 ) Dimri i madh - roman - 1977 Ura me tri harqe - 1978 Prilli i thyer - 1980 Gjakftohtësia - përmbledhje novelash - 1980 Koha e shkrimeve - 1986 Koncert në fund të dimrit - 1988 Vepra Letrare - 1981 - 1989 Dosja H - 1990 Piramida - 1992 Shqipëri - 1995 Pallati i ëndrrave - 1996 Dialog me Alain Bosquet - 1996 Spiritus - roman- 1996 Kushëriri i engjëjve - ese- 1997 Poezi - 1997 Kombi shqiptar në prag të mijëvjeçarit të tretë - ese- 1998 Tri këngë zie për Kosovën - triptik - 1998 Ikja e shtërgut - tregim - 1999 Qorrfermani - roman - 1999 Vjedhja e gjumit mbretëror - tregime - 1999 Ra ky mort e u pamë - ditar për Kosovën, artikuj, letra - 2000 Kohë barbare (Nga Shqipëria në Kosovë) - biseda - 2000 Breznitë e Hankonatëve - 2000 Vajza e Agamemnonit - 2000 Bisedë përmes hekurash - 2000 Elegji për Kosovën - 2000 Lulet e ftohta të marsit - roman - 2000 Unaza në kthetra - 2001 Eskili, ky humbës i madh - 2001 (ribotim) Qyteti pa reklama - roman - 2001 Jeta, loja dhe vdekja e Lul Mazrekut - roman - 2002 Pasardhësi - roman - 2004 Shkaba - 2004 Identiteti evropian i shqiptarëve - 2006 Hamleti, princi i vështirë - Sprovë - 2006 Spiritus - 2007 Çështje të marrëzisë - Poshtërimi në Ballkan - Muzgu i perëndive të stepës - Kjo biografi asht marre prej faqes trokit ketu Kadare: Ju tregoj kush ma dogji Nobelin (Dërguar më: 17/11/08) Nga Ismail Xhaferri Gjeniu i letrave shqipe, thyen heshtjen e gjatë, dhe flet për herë të parë mbi prapaskenat e nominimin e tij për çmimin Nobel. Nga Gjirokastra, Ismail Kadare pohoi se një ambasador shqiptar në Suedi u bë shkak që ai të mos vlerësohej me çmimin e madh. GJIROKASTER Eshtë kthyer pas 8 vitesh në qytetin e tij të lindjes, në Gjirokastër. Gjeniu i letrave shqipe, Ismail Kadare ka thyer heshtjen e gjatë, duke folur për herë të parë mbi prapaskenat që lidhen me nominimin e tij për çmimin Nobel. Në takimin e organizuar në ambientet e Hotel "Çajupi", shkrimtari u shpreh, se një ish-diplomat shqiptar ka qenë ai që pengoi vlerësimin e tij me këtë çmim. Kadare pohoi një të pathënë deri dje, duke pohuar se një ambasador shqiptar në Suedi u bë shkak që ai të mos vlerësohej me çmimin e madh, por pa deklaruar publikisht emrin e diplomatit. Enigma e lënë nga Kadare, në sallën ku u organizua takimi mbi emrin e ambasadorit që guxoi kontestimin e dhënies së çmimit Nobel, u "zbulua" nga vetë miqtë që shoqëronin shkrimtarin e madh. Bëhet fjalë për Bardhyl Kokalarin nga Gjirokastra, i cili ka qenë ambasador në Suedi gjatë viteve 1992-1995. Mësohet se Kokalari i kërkoi zyrtarisht Komitetit të çmimit Nobel, që të mos vlerësohej me këtë çmim bashkëqytetari e bashkëkombësi i tij, Ismail Kadare. Duke iu përgjigjur interesit të mediave, shkrimtari ka folur për shumë çështje që e kanë vënë atë në qendër të polemikave dhe debateve këto vitet e fundit. Po japim më poshtë të plota përgjigjet e Ismail Kadaresë për pyetjet që lidhen me prapaskenat e çmimit Nobel, përplasjen e tij me Rexhep Qosen mbi identitetin e shqiptarëve, raportin që ka pasur shkrimtari dhe vepra e tij me diktatorin Enver Hoxha etj. Z.Kadare, ju jeni nominuar thuajse për çdo vit për çmimin Nobel. Megjithatë ende nuk jeni vlerësuar me këtë çmim. Sipas jush, përse? Një ish-ambasador i Shqipërisë në Suedi, ka kundërshtuar nominimin tim me këtë çmim. Ky ishte një veprim skandaloz, saqë edhe vetë shtypi u mor gjatë me këtë çështje. E ç'është më e keqja, ai ambasador ishte nga Gjirokastra. Një polemikë e gjatë dhe e ashpër ishte ajo mes jush dhe Rexhep Qosen mbi identitetin e shqiptarëve. A keni diçka të re për të shtuar mbi këtë debat? Debatet me Rexhep Qosen mbi identitetin europian të shqiptarëve, janë të njohura nga shtypi dhe nuk kam asgjë të re për të shtuar. Kam shprehur mendimin tim se jemi popull europian dhe duhet të jemi pjesë e familjes europiane. Qose mendon se jemi gjysmë përgjysmë. Nëse turpi nuk do na mbetet për çmitizimin e figurës së Gjergj Kastriotit, do na mbetet për këtë çështje. Të ngresh tezën se një popull e ndryshon identitetin e tij pas një pushtimi, është një gjë e turpshme. Si i vlerësoni tezat historike të hedhura përgjatë këtyre viteve, një pjesë e të cilave e çmitizojnë figurën e Heroit tonë Kombëtar? Kjo dukuri është një nga turpet e kombit shqiptar. Ka disa autorë që janë përpjekur ta bëjnë këtë gjë në mënyrën më të pafytyrë. Problemi është shumë i thellë dhe themelor për kombin shqiptar. Të çmitizosh figurën e Gjergj Kastriotit, do të thotë të bësh sulm kundër konceptit të lirisë. Duan të na mbushin mendjen se Gjergj Kastrioti ka qenë një figurë negative e historisë shqiptare. Kjo është një histori e vjetër në shëmtinë e saj. Ka pasur teza për këtë çështje. Teza e parë është krijuar nga fqinjët tanë rreth 200-300 vjet më parë. Para tyre, këtë tezë e kishin ngritur turqit, se për ta, Gjergj Kastrioti është një renegat, tradhtar dhe armik. Ka pasur përpjekje dhe nga pjesa renegate e popullit shqiptar që janë bashkuar me këtë tezë, se janë të dërrmuar nga kjo pjesë. Të jesh kundër Gjergj Kastriotit, do të thotë të parapëlqesh robërinë para lirisë dhe Shqipëria do të ishte vendi i parë në Europë që do ta bënte këtë. Vendi ynë do të ishte i pari në Europë që do t'i vinte një njollë të madhe dhe të shëmtuar historisë, që nuk do të hiqej në shekuj. Njerëz perversë me shpirt pseudointelektuali, janë bashkuar në këtë fushatë kundër Gjergj Kastriotit, i cili është figura që simbolizon bashkimin e Shqipërisë me Europën. Fushatë më të turpshme në histori nuk ka për të pasur dhe nëse e pranojmë, do të jemi kombi më pa dinjitet në Europë. A jeni dakord për atë që po quhet shpesh rivlerësimi i figurës së Enver Hoxhës? Jam kategorik ndaj kësaj çështjeje. Europa ka kërkuar ashtu sikurse edhe vendeve të tjera të Lindjes, dënimin e periudhës komuniste. Unë mendoj se ky është një proces qytetërimi për kombin shqiptar. Nuk jam aspak dakord me idenë e rivlerësimit të diktatorit komunist. (s.g/GazetaShqiptare/BalkanWeb) [ Edited Sun Apr 11 2010, 02:20pm ] Ju pershnes tanve. Ju falemnders per shoqnin tuej, e ju prift e mara tanve pa perjashtim. Kam ndryshue shpin, e kam shkue me shpi te ... Me vjen keq po s'kam mundsi me u dukt ma ktej parit. Ju pershnes me mirnjohje e dashamirsi. | ||
| Back to top | | ||
| L - N |
| ||
| Registered Member #1228 Joined: Wed Sep 12 2007, 10:00amPosts: 10623 | Natasha Lako: Nobeli i Kadaresë? Kokalari e konsideronte projektues të diktaturës » Dërguar më: 19/11/2008 - 10:25 Admirina Peçi Natasha Lako, shkrimtarja dëshmitare e humbjes së çmimit Nobel nga Ismail Kadare në 1994, në një intervistë të gjatë për “Gazeta Shqiptare” hedh poshtë pretendimet e ish-ambasadorit Kokalari se nuk ka ndikuar tek Akademia Suedeze. “Ai është një mjeran, i mbështetur nga shumë të tjerë”, - thotë Lako. Vetë Natasha ka jetuar në Stokholm në atë periudhë, dhe ka qenë dëshmitare e letrave që njerëz të ndryshëm, “të frustruar” sipas saj nga ish-ambasadori, i kanë dërguar Akademisë Suedeze. Ajo ka folur në telefon dhe me ish-presidentin Sali Berisha, por nuk tregon detaje se çfarë i ka thënë kryeministri i sotëm për rastin konkret. Zonja Lako, në vitin 1994, në kohën kur përflitej ky sulm ndaj shkrimtarit Ismail Kadare, duke e kundërshtuar nominimin e tij për Nobel nga vetë ambasadori Kokalari, ju ishit në Stokholm, madje jetonit në ambientet e ambasadës shqiptare atje. Si është e vërteta e kësaj ngjarjeje sipas jush? Të gjithë historitë mjerane, duket sikur i mbulon pluhuri. Edhe qëndrimi i ish-ambasadorit shqiptar në Suedi, të cilit nuk më pëlqen t’ia zë në gojë emrin, sepse nuk ka ndonjë pikë rëndësie për kulturën shqiptare, do të ishte harruar, sikur të mos kish të bënim me fenomenin e një grupi shqiptarësh herë të organizuar e herë të çorientuar, të cilët gjithmonë mbeten kundër vetvetes. Ky është shqetësimi kryesor dhe një rast që ne vazhdojmë ta shohim çdo ditë. Pikërisht për këtë ia vlen që ta rikujtojmë, dhe ta kuadrojmë në historinë e kulturës shqiptare edhe një nga çastet e qëndrimeve të këtij ambasadori kundër Kadaresë, të cilat kanë qenë intensive, këmbëngulëse, aq sa të krijohet përshtypja se ajo ishte një nga detyrat e tij kryesore. Pra e them se nuk është nevoja që një ambasador, i cili e quan veten të përkëdhelur nga pushteti, të dërgojë një letër direkt. Ai shfrytëzon autoritetin e postit të tij, dhe të emrit të shtetit të tij për të vënë në lëvizje mjeranë të tjerë. Përfundimi është se Akademisë Suedeze nën iniciativën e tij, një grup shqiptarësh i kanë dërguar letra kundër Kadaresë. Kjo është një fushatë e gjatë kundër shkrimtarit, e cila vazhdon që nga koha kur shqiptarët dhe Shqipëria po pritej për të parën herë me shumë dashamirësi në familjen evropiane. Si e mësuat ju faktin se ky ambasador po bënte çmos që Kadare të mos e merrte çmimin “Nobel”? Dua të them se gjatë asaj kohe, unë isha anëtare nderi e shoqatës së shkrimtarëve suedezë. Rrallëherë ndodhesha edhe në takime direkte të ambasadorit shqiptar me diplomatë të huaj. Në takimet e mia direkt me këtë lloj ambasadori, i cili kudo në çdo takim e prezantonte Kadarenë si një projektues të diktaturës, ndoshta në shumë raste e kam thyer edhe protokollin dhe si shkrimtare kam folur për të vërtetën. Në kohën e përqendrimit të fushatës më intensive kundër Kadaresë, u mobilizuan një grup mjeranësh të frustruar. Mbaj mend një grua që ishte militante e LDK-së, e cila besonte në mënyrë të verbër të gjithë direktivat e ambasadorit, ndoshta sepse tek ai shihte shtetin shqiptar. I quaj mjeranë, sepse i shpjegoj qëndrimet e tyre dhe i kuptoj. Ishin të frustruar dhe kishin bërë çmos të merrnin azilin politik. Ishin të lodhur dhe prapë figura e Kadaresë së madh, po i ndihmonte për të shfryrë mllefet e tyre. Kaq e madhe ishte figura e tij, sa t’i ndihmonte dhe këta mjeranë. Po aq i frustruar, mesa duket, si kushëri me familjen e Enver Hoxhës me ndërrim mbiemrash, vendosjes dhe zhvendosjesh, kishte jetuar edhe ky antagonist i Kadaresë. Më keni thënë se ju “patët edhe pasoja” për shkak se mbronit Kadarenë. Mund të përmendni ndonjë rast konkret? Rast konkret është ky. Unë jetoja brenda ambasadës. Të gjitha letrat e mia shkonin fillimisht te ky person dhe telefoni ishte linjë paralele me zyrën e tij. Të gjitha pyetjet, intervistat, telefonatat që më bënin mua shkrimtarë e gazetarë të ndryshëm, duhet të kalonin në zyrën e tij, i cili filloi të ushqente dhe e zbriti mllefin edhe karshi meje, pse unë në të gjitha takimet e bisedat e mia flisja pro Kadaresë. Unë jam blasfemuar në këtë periudhë. Nuk është ndonjë gjë e re kjo. Sipas jush, pse kjo radhë shqiptarësh nuk e pranonin Kadarenë? Shqiptarët vinin nga një periudhë totalitare. Iu dukej sikur duhet të zhvendosnin një emër, për të vendosur një tjetër në letërsi. Kadare në Suedi ishte shumë i njohur, kishte më shumë se 7 romane të përkthyer e të botuar në gjuhën e atij vendi. Ishte shumë i njohur, po aq i njohur në botë, sa edhe Nënë Tereza. Shqiptarët vinin nga një regjim totalitar. Ata nuk mund të pranonin dy ose më shumë figura të fushave të ndryshme që mund të bashkëjetojnë me njëra-tjetrën. Ata kërkojnë të përqendrojnë figurat në një person të vetëm. Kështu edhe sot vazhdojnë goditjet ndaj Migjenit, madje edhe ndaj Skënderbeut. A mendoni se vërtet Akademia Suedeze është ndikuar nga këto fushata, për të mos i dhënë Nobelin shkrimtarit Ismail Kadare? Suedezët e respektojnë çdo lloj informacioni deri në një farë mase, sigurisht. Veçanërisht kur shprehen nga një grup i konsiderueshëm njerëzish. Ky informacion, sipas grupeve të interesave mund të përdoret në mënyra të ndryshme. Do jetë naive të mendosh se një ambasador, i dërgon letër një akademie direkt. Ai nuk e ka bërë vetë këtë. Por rezultati i fushatës që buronte nga Shqipëria, u ndje deri në gazetën më të madhe të vendit, “Dages Nyheter”. Në këtë gazetë, ditën e shpalljes së çmimit “Nobel” u botua kryeartikulli për Kadarenë si kandidat kryesor për çmimin “Nobel” të atij viti. Dhe po në këtë kryeartikull, flitej gjithashtu për bashkëpunimin e tij si njeriu më i afërt i Enver Hoxhës. Kam marrë vetë personalisht në telefon kryeredaktorin e gazetës dhe kam folur gjatë me të. Mbetesha si të thuash, dëshmitarja e vetme dhe e vetmuar e kontributit të Kadaresë në fjalën dhe pjesën tepër të mundimshme të lirisë shqiptare. Ambasadorit të paktën, i takonte t’i dërgonte një letër gazetës. Atë që po bëja unë, duhet ta bënte ai, nëse ishte vërtet pro atdheut të tij dhe në shërbim të tij. Pyeteni këtë ambasador “a ka bërë ndonjë letër tjetër kundër popullit të tij dhe shtetit të tij?” Ju thatë se ambasadori Kokalari fliste hapur në takime diplomatike kundër Kadaresë. Çfarë thoshte ai konkretisht në këto takime? Sa herë përmendej Shqipëria, Kadareja ishte gjithnjë pikë referimi në bisedat mes diplomatëve dhe personaliteteve të huaja. Dhe ky ambasador në pritje të ndryshme kur e merrte fjalën, gjithnjë do të fliste kundër Kadaresë, jo vetëm si shkrimtar por si personalitet shoqëror. Ishte e çuditshme se si e bënte projektues të politikës. E ngatërronte mesa duket, me ditët e lëvizjeve studentore, kur të rinjtë demonstronin me fotografinë e Kadaresë. Ose ishte xheloz ndaj tij. Se kishte ndenjur i mbyllur brenda katër mureve dhe si bashkëqytetar i Kadaresë ndihej i frustruar për këtë gjë. Ai harronte se ishte diplomant. Ai mund të kishte mendimin e tij personal, por në detyrën e diplomatit duhet të thuash, e para atë që ekziston dhe sigurisht duhet të jesh i rezervuar për gjykime personale. Me pak fjalë, për të thënë më të mirën nuk ishte profesionist, por një amator. E uroj atje ku është, që t’i jenë hapur sytë. Si reagoi kryeredaktori i kësaj gazete në Stokholm, pas telefonatës suaj? E kam marrë kryeredaktorin rreth orës 11 të paradites, para se të shpallej çmimi. Ai më tha se ishte një nga admiruesit e Kadaresë. Por gazeta nuk është se do të kishte ndonjë ndikim të drejtpërdrejtë, edhe pse dihet se influenca e medias ishte indirekte. Si e mësuat fillimisht faktin se në Akademinë Suedeze dërgoheshin letra kundër shkrimtarit? Unë u vura në dijeni nga shkrimtarë suedezë për faktin që janë dërguar letra kundër Kadaresë. Dhe gjatë kësaj kohe kam kontaktuar direkt edhe me Presidentin e atëhershëm, Sali Berisha. Nuk e mbaj mend datën, por ka qenë e diel, rreth orës 10 të mëngjesit. Çuditërisht ai doli direkt në telefon, megjithëse unë mendoja se po merrja sekretaren e tij. Çfarë i thatë ju Berishës? Unë i shpreha shqetësimin tim, jo vetëm drejtpërdrejt për çështjen e Kadaresë, por edhe për dinjitetin e përfaqësuesve të shtetit shqiptar. A u morën masa ndaj këtij diplomati, pas kësaj? Nuk e di saktësisht, por në atë kohë kam dëgjuar se është thënë në parlament sikur ai ka dhënë dorëheqjen. Më thatë se ju ishit nën survejim atë kohë në ambasadën tonë në Stokholm. Pse banonit pikërisht aty? Për kuriozitet, unë banoja në një dhomë të kësaj ambasade, bashkë me familjen time. Atje kishte banuar dikur djali i ish- kryeministrit Mehmet Shehu, i cili ishte dënuar. Historia e kësaj ambasade ka shumë gjëra interesante. Ishte një godinë e grabitur nga shteti komunist një të persekutuari politik. Atij i kishin premtuar se do ta sillnin në Shqipëri dhe e kishin arrestuar në aeroport. Ky njeri tani ka ndërruar edhe emrin, pasi ka qenë i dënuar deri në vitet ‘90. Në fillim të viteve ’90, unë isha në Stokholm thjesht gruaja e sekretarit të tretë të ambasadës. Nga ajo periudhë e deri më sot, emri i Kadaresë është lakuar shpesh si kandidat për atë çmim. Për Shqipërinë dhe shqiptarët do të ishte nder vlerësimi i shkrimtarit me këtë çmim. A ka vend në këtë rast për sulme personale? Fabrikimet e shqiptarëve për çmimin “Nobel” e kanë tejkaluar masën sot, aq sa janë gati të propozojnë për atë çmim çdo grafoman. Kjo është shqetësuese, pikërisht ky treg i një grupi të vazhdueshëm mjeranësh. Pra se si shoqëria “underground” kërkon të influencojë mbi jetën e shqiptarëve. Ky “underground” synon që ndonjë ditë të ketë më të lehtë të ngrejë monumentin e ndonjë drejtori doganash ose të ndonjë firme ndërtuese, sa të një shkrimtari. Shqiptarët e kanë përmbysur vizionin e përjetshëm të botës. U japin përparësi vetëm çështjeve më utilitare. Kjo është tragjike. Kam qenë në një rast tjetër në ambasadën gjermane. Promovoheshin poezitë e përkthyera në gjermanisht të Mimoza Ahmetit, dhe një nga fytyrat më të njohura të modës televizive nuk pushoi së uluri vlerat e Naim Frashërit. Këta njerëz kanë të drejtë të shfaqin mendimet e tyre, të botojnë edhe studime, sepse kanë një zë të veçantë pasurues në gjykim, por nuk kuptoj pse zgjedhin foletë e ambasadave qoftë të huaja, qoftë edhe shqiptare si në rastin e ish-ambasadorit të Shqipërisë në Stokholm, për të goditur kulturën dhe personalitetet shqiptare. Unë mendoj se media duhet të merret me shkaqet dhe arsyet se pse shoqëria shqiptare prodhon këta njerëz kundër vetes sonë. Unë kam bërë një kapitull të historisë së kinematografisë shqiptare, një botim ndërkombëtar ku kam analizuar në formë eseje ditaret e kësaj kinematografie. E prita librin me shumë ankth dhe lexova se çfarë kishin shkruar kritikët çekë, polakë e hungarezë, vende ish-socialiste për kinematografitë e tyre. Dhe u kënaqa që kisha bërë një analizë objektive ashtu sikurse dhe ata. Çfarë do të më kishte mbetur mua sikur të isha në rolin, të më falni që e them këtë, në rolin e atyre që vetëm pështyjnë mbi gjithçka që është arritur sado pak dhe sado modeste në kinematografinë shqiptare. Por shoqëria ka edhe tipa destruktivë dhe iu pëlqen vetëm të shkatërrojnë. Kjo ndoshta është shenjë e një adoleshence të vazhdueshme… Fati i vetëm është që kjo gjendje njerëzore si sasi nuk do ta kalojë kurrë 51 për qindëshin. E theksoj edhe një herë, se duhet të jemi shumë krenarë që kemi të njohur botërisht personalitete të mëdha si Nënë Tereza dhe Ismail Kadare. Por shumë njerëz nuk e kuptojnë se si mund të renditen edhe shkrimtarë në këto maja njerëzore. Janë ata që goditen më lehtë. Kjo hyn përsëri në gjeninë e tyre. E them këtë, pasi jemi para ditëve të shenjta të Kongresit të Manastirit, të cilin e kanë bërë njerëzit e kulturës shqiptare. Marre prej Gazeta Shqiptare Online [ Edited Fri Aug 28 2009, 08:00pm ] Ju pershnes tanve. Ju falemnders per shoqnin tuej, e ju prift e mara tanve pa perjashtim. Kam ndryshue shpin, e kam shkue me shpi te ... Me vjen keq po s'kam mundsi me u dukt ma ktej parit. Ju pershnes me mirnjohje e dashamirsi. | ||
| Back to top | | ||
| L - N |
| ||
| Registered Member #1228 Joined: Wed Sep 12 2007, 10:00amPosts: 10623 | [size] Kultura dhe Antikultura Autori: Kozeta Zylo ne kategorine Politika Blog Nga Këze (Kozeta) Zylo Kultura dhe Antikultura Në Harriman Institute në Columbia University, NY Kultura shqiptare fatkeqësisht është përfshirë në një luftë të papreçedent nga antikultura. E pikërisht në këtë lloj absurditeti, në këtë lloj terrori karshi kulturës, dua të ndalem në këtë shkrim posaçërisht në simbolin e Kulturës Shqiptare z.Kadare, që pushkatohet nga antikultura e saj. Duke lexuar një intervistë të shkrimtares Natasha Lako, ose më mirë një dëshmi akt-akuzë karshi antikulturës, nuk ke se si të mos tronditesh, kur lexon se si bashkëkombas të ndryshëm arrijnë deri në komisionin qëndror të Stokholmit, duke dërguar letra direkte, anonime, që shkrimtari Kadare, kandidat me vite të tëra për çmimin “Nobel” të mos nominohet si nobelist në letërsi. Por ajo që më drithëroi shpirtin, ishte se si një ish ambasador në Suedi, perfaqësues i Kombit tim, frymëzon Diasporën atje, për të shkruar letra sa më shumë kundër shkrimtarit Kadare, që të mos e marr këtë çmim prestigjioz. Quo vadis Ambasador? Quo vadis bashkëkombasit e mi që frymezoheni nga këta njerëz cinike, që në vend të përhapin kulturën e lashtë shqiptare, merren totalisht me groposjen e simboleve! Ky lloj cinizmi nga një ambassador më kujton thënien e poetes së famshme, Oskar Wilde, e cila thotë: “Një burrë është cinik, kur e di sa para kushton cdo gjë, por nuk çmon vlerat kulturore të asgjëje”. Në ç’greminë vallë doni t’i flakni veprat e njerëzve të shquar, që nuk i përkasin më vetëm Mëmëdheut tonë të shumëvuajtur, por edhe botës, elitës intelektuale, siç është në rastin në fjalë Kadare? Apo do të veprojmë si me Gjergj Fishten që iu vërvitën kockat në lumë, si me Genc Lekën dhe Vilson Blloshmin, Havza Nelën etj….etj… Ky është nje ogur i zi për kulturën shqiptare, është një vullkan i fshehtë, që mund të shpërthejë dhe t’i kthejë në pluhur e hi simbolet e Kombit tim! Shkrimtarja Lako dëshmon me fakte kokëforte se ç’punë të mbrapshta kryejnë këta “dipllomatë” që janë emëruar në vendet më të qytetëruara të Europës, në zemër të Stokholmit, por që abuzojnë me postin e tyre duke fyer miliona lexues dhe dashamirës të Kadaresë. Në vend që z.Ambasador të merrej si e si të fliste për kulturën dhe artin shqiptar, shfrytëzonte çdo mundesi fal postit te tij, që vetëm Kadareja mos të merrte çmimin “Nobel”, pra s’ka problem për Shqipërinë pse s’ka nje nobelist në Kulturë, problem për këta lloj njerëzish është si të shfrejne egot, cinizmin, mllefet, që s’janë gjë tjetër veçse atavizma të Kulturës sonë. Këta lloj ambasadorësh, e fusin Diasporën në ingranazhet më të ndryshkura të antikulturës Kombëtare, e çorodisin atë. Eshtë çoroditje se jo vetëm frymëzon negativisht, njerëz në Diasporë, që mund të mos dinë asgjë rreth figurës së tij, (veçanërisht të rinj që po lindin jashtë Mëmëdheut), por edhe përgojohet në rrugë diplomatike me personalitete të huaja në takime zyrtare, ku vazhdimisht shprehej se ka qenë bashkëpunëtor i Enverit. Të propagandosh kështu do të thotë të veprosh njësoj si në diktaturë, do të thotë të aktivizosh plagën kanceroze që ka shekuj që endet në trup, e përhapur si metastazë, pra s’bëhet asnjë përpjekje për ta kuruar, përkundrazi!… Akoma dhe më e keqe është kur ky aktivizim i mikrobeve bëhet dhe më gjallërues, kur me pilula të helmatisura mundohen të ta injektojnë në trup të shendoshë, veçanërisht të godasin pa mëshirë, (theksoj këtu gruan intelektuale të pambrojtur) duke na kërcenuar në format më të ndryshme, e-maila poshtërues, misterioz, direkte, të nëndheshme, të cilat s’janë gjë tjetër veçse turpe të njerëzve të rreshtuar ne antikulturën shqiptare, për të goditur simbolet shqiptare, por edhe ata që i mbrojnë me gjithë forcën e shpirtit këto simbole. Kultura Shqiptare Ndonëse kam shkruar disa herë për Shekspirin shqiptar, që dhe pse e di që shumë prej sulmuesve të tij, nuk ju vjen mirë që unë shkruaj kështu, por unë s’bëj asgjë më shumë si bashkëkombase e Kadaresë, veçse përforcoj atë çka kanë thënë kritikët më të mëdhenj botërorë për shkrimtarin Kadare. Sot u ula për ta hedhur në publik këtë shkrim, pasi pata dy ngacmime të fuqishme emocionesh, pozitive dhe negative njëherëshi. Për negativitetin e emocionit që m’u krijua gjatë intervistës dëshmi të shkrimtares Lako në lidhje me një ish ambassador shkruajta më lart, por në këtë pjesë: “Kultura”, do të vë përballë një nga korifejtë e Kulturës Shqiptare, profesorin e letërsisë në universitetet amerikane, sekretarin e Fan Nolit, prof. Peter R.Prifti, i cili kohët e fundit më dërgoi me postë korrespodencën e tij me Akademinë Suedeze në Stokholm. Ja c’i shkruan prof.Peter R.Prifti Akademisë së çmimit “Nobel” me 25 Korrik 1991 dhe mos të harrojmë se në fuqi akoma ishte diktatura komuniste: …”Unë po ju shkruaj në lidhje me shkrimtarin shqiptar Ismail Kadare. Une e kam takuar në vitin 1962. Në këtë kohë nuk ishte i njohur jashtë kufijve, por ishte shumë i njohur si poet brenda Shqipërisë. Unë e kujtoj atë si fjalëpak dhe të përpinte me mendimet e tij.Më vonë lexova romanet e tij, që fillon me “Gjeneralin e Ushtrise së vdekur”,i cili është një pikë referimi për letersinë shqiptare.Por kjo nuk ishte deri sa unë lexova, “Kronikë në gur”, atëhere unë fillova ta çmoj shumë atë si shkrimtar. Puna e tij më dha mua të kuptoj sa asnjëherë tjetër më parë, bukurinë, fuqinë dhe pasurinë e gjuhës shqipe.Unë ndjej që Kadare me punën e tij, rriti dhe zgjeroi më shumë nivelin e gjuhës shqiptare. Kohët e fundit unë shkruajta një mirënjohje të shkurtër, një review, të librit “Kronikë në gur”. Në këtë mënyrë me respekt ju ftoj ta lexoni atë. Unë shpresoj që kjo të apeloj tek ju”! Më 5 Gusht 1991, Akademia e Stokholmit i kthen përgjigje prof.Peter R.Priftit dhe e falënderon për shkrimin mirënjohës rreth librit “Kronikë në gur” Ndërsa në Shtator 2001 artikulli i prof.Priftit, rreth Kadaresë dhe librave të tij është botuar në Enciklopedinë Britanica, një Enciklopedi prestigjioze në botë. Ja ç’i shkruan përsëri prof.Prifti Akademisë së Stokholmit: …”Më lejoni ju lutem t’ju tërheq vëmendjen për një artikull që shkruajta rreth shkrimtarit shqiptar Ismail Kadare, në Enciklopedinë Britanica, këtu në USA.Editori E.B. i Enciklopedisë Britanica, ma kërkoi artikullin dhe u aprovua për botim.Unë mendoj që artikulli i publikuar do t’ju interesojë ju dhe ndihmojë për rafinimin e njohurive për z.Kadare.…Unë besoj që çmimi “Nobel” në letërsi është i vlefshëm, ndoshta më herët se viti tjeter”. Peter R.Prifti Author: Socialist Albania Since 1944 (M.I.T.Press), 1978Confrontation in Kosova ( Columbia University Press), 1999 I solla disa nga letrat korrespodencë të sensibilizoja opinionin mbarëkombëtar që simbolet e Kombit duhet të jenë të mbrojtura nga Kultura Shqiptare, ashtu siç ka vepruar prof.Prifti në Amerikë, dhe shumë shqiptarë të tjerë anë e mbanë globit, për bashkëkombasin e tij, shkrimtarin Kadare. Shteti shqiptar i çdo lloj partie dominuese, duhet t’i marr në mbrojtje këto simbole, pasi në fund të fundit shteti përfaqëson shumicën dërrmuese të popullit, që pjesa me e madhe e tij do të krenohen në rast se kultura shqiptare do të ketë një nobelist, siç është kandidati për çmimin Nobel me vite të tëra, Ismail Kadare. Në këtë kontekst nuk e kam fjalën për dhunimin e fjalës së lirë, pasi do të ishte marrëzi dhe keqdashje, të kuptohej kështu nga keqkuptuesit, por e kam fjalën vetëm për përfaqësuesit e shtetit, në vendet e ndryshme të botës, në rastin në fjalë, ambasadorë…aspak nuk flas për njerëzit e ndryshëm të shprehin mendimet e tyre të lira, dhe që i respektoj, për aq kohë sa nuk dhunojnë lirinë e tjetrit! Për rrjedhoje Kultura Shqiptare bëhet barrierë e fuqishme karshi antikulturës! New York,Nentor, 2008 Marre prej Gazets Shekullit Online [ Edited Fri Aug 28 2009, 08:01pm ] Ju pershnes tanve. Ju falemnders per shoqnin tuej, e ju prift e mara tanve pa perjashtim. Kam ndryshue shpin, e kam shkue me shpi te ... Me vjen keq po s'kam mundsi me u dukt ma ktej parit. Ju pershnes me mirnjohje e dashamirsi. | ||
| Back to top | | ||
| L - N |
| ||
| Registered Member #1228 Joined: Wed Sep 12 2007, 10:00amPosts: 10623 | Kadare: Takimi im me Enver Hoxhën “Enveri më ka mbrojtur, pasi shkrimtari e ka me vete mbrojtjen. Mbrojtja ime ngjan me atë që Hitleri i bëri Jungerit” Intervistoi Eni Vasili Shtune, 29 Nentor 2008 08:14:00 “Enveri më ka mbrojtur, pasi shkrimtari e ka me vete mbrojtjen. Mbrojtja ime ngjan me atë që Hitleri i bëri Jungerit” Në panairin e librit dolilibri juaj më i ri"Darka e gabuar". Sipas informacioneve, ky libër ka shënuar një rekord shitjesh, gjë që hedh poshtë edhe idenë që lexuesit shqiptarë nuk janë më lexues të mirë? Mendoj se ky është një mendim i gabuar. Përgjithësisht është një paragjykim planetar që lexuesi i sotëm ka pësuar një degradim, bashkë me të edhe lexuesi shqiptar. Ky mendim bie ndesh me realitetin. Sot më shumë se kurrë ka libra që botohen, ka letërsi që botohet dhe për pasojëmë shumë se kurrë ka lexues. Ka ndodhur një ndryshim në ish botën ish -lindore, ish-komuniste, ku leximi ka qenë më i zhvilluar përpara, për arsye të kufizimit të jetës, për arsye fatkeqe. Tani lexohet më pak, sepse lexuesi ka mundësi për të ndjekur një zhvillim kulturor normal, jo vetëm me leximin. Por lexuesi shqiptar mbetet siç ka qenë, unë e kam thënë gjithmonë, një nga lexuesit më të mirë në Evropë, me një bonsens të zhvilluar. Por pas një traumatizimi kaq të gjatë të një izolimi tragjik, leximi pësoi një humbje drejtpeshimi. Tani ai është duke u rikthyer ngadalë. Janë gjëra qënuk ndodhin menjëherësh, por varet edheçfarë i ofrohet lexuesit. Me këtë libër pata pak a shumë lexuesin e mëparshëm, pra një lexues të konsiderueshëm. Kuptova që bonsensi vazhdon dhe lexuesit nëse i ofrohen gjëra me vlerë, ai do të rikthehet: pra nuk ka kokëfortësi apo braktisje të letërsisë. “Darka e Gabuar” si vepra më e arrirë. Keni kulminacion në mjeshtërinë e shkrimit. Ju vetë e keni ndjerë këtë në procesin e shkrimit? Zakonisht ndodh një gjë e tillë, që shkrimtari çdo vepër të fundit kur e fillon, kujton se po bën një kulminacion, pastaj shumë shpejt e qorton këtë mendim dhe e ndjen shumë shpejt vendin që ka vepra e fundit, në kuadrin e veprës së tij. Kështu që në fillimnuk ka vlerë vlerësimi që i bën shkrimtari veprës së tij, e fundit është e favorizuara në kokën e tij. Tani që ka kaluar njëfarë kohe që është botuar vepra, vërtet është një nga librat e mi më të mirë. Çfarë ndodh në fillesën e shkrimit tuaj? E keni ngjarjen në kokë nga fillimi në fund, si lindin personazhet? Kjo është një pyetje nga ato që quhen profesionale. Zakonisht përgjigja është e ndryshme, për shkrimtarë të ndryshëm, sepse ashtu është e vërteta, por unë do të bëja një ndarje tjetër. Për zona të ndryshme të letërsisë përgjigja është e ndryshme, sepse në zona të ndryshme të letërsisë, pra, letërsisë së rëndomtë, letërsisë serioze mbi seriozen, letërsisë së madhe, shpjegimet janë të ndryshme. Ligjet e letërsisë ndryshojnë, sipas këtyre që unë i quajta zona të saj. Çka është ligj për njërën zonë, nuk është për tjetrën. Ligjet absolute janë të asaj që quhet letërsi e madhe. Sa më e thjeshtë të jetë letërsia, sa më e rëndomtë, aq më e shpjegueshme është. Sa më e ndërlikuar të jetë letërsia, sa me vlera të mëdha, aq më pak e shpjegueshme është. Prandaj çdo shpjegim që do japë shkrimtari është i pasaktë, për të mos thënë që duke folur para publikut, ai do të thotë me mendjen e tij "o zot ç’po them, nuk po them të vërtetën. Sepse e vërteta e krijimit është shumë e vështirë për t’u shprehur, për t’u treguar. Dhe e kam përsëritur në një ese, është e patregueshme dhe prandaj është mendimi që kam shprehur dhe unë se çështjet e laboratorit, shkrimtari s’ka pse përpiqet t’i tregojë. Sepse laboratori ka lindur për të dhe do të vdesë bashkë me të. Në fakt "Darka e gabuar" ka dhe personazhe që kanë ekzistuar vërtet... Po, është e vërtetë, po baza në letërsi nuk ka asnjë rëndësi. Nisesh nga një fakt krejtesisht i rrokshëm i jetës, nisesh nga një fakt i shpikur prej teje. Letërsia përfundon që pjesa më e bukur e saj dhe më me vlerë është ajo çka trillon shkrimtari në mendjen e vet. Edhe kur bazohet në një fakt të vërtetë, ka qindra fakte të vërteta tronditëse në historinë e botës, që nuk kanë dhënë letërsi, sepse nuk janë trajtuar nga shkrimtarët. Ka fakte më të thjeshta që kanë dhënë letërsi të madhe, sepse janë trajtuar. Çfarë ndodh me procesin e shkrimësisë së Kadaresë, pas një kulminacioni të tillë, siç e quajtëm dhe më parë, që është “Darka e gabuar”. Çfarë ndodh me veprën më pastaj? Mendimi i parë është që tashmë unë duhet të shkruaj një vepër së paku si kjo, po jo më pak të mirë ose s’do shkruaj. Për shumë shkrimtarë, mendimi i parë është se ndoshta kjo është vepra e fundit. Ju e keni menduar këtë? Po. Keqardhje do të ishte, nëse vërtet “Darka e gabuar” do të ishte vepra e fundit, të paktën për mua personalisht, po dhe për shumë lexues do të ishte. Për juve, ndjeni keqardhje nëse kjo do të ishte e vërtetë? Jo, derisa ajo mund të kthehej në veprën e fundit, le të kthehet: ashtu e kërkonte...Kjo botë është shumë e egër, bota e letërsisë. Bota e letërsisë është nga më të ashprat, sepse seleksionimi i saj është mizor, ajo nuk ka mëshirë. Letërsia s’ka mëshirë, nuk mund të bësh tolerancë me të. Ajo që nuk duhet të ekzistojë, le të mos ekzistojë, s’ka asgjë të keqe. Ju vazhdoni të shkruani në kafene. Është një pyetje më tepër për të shuar një kuriozitet. Është një mani, supersticion, një komoditet? Keni të drejtë t’i përdorni të gjitha epitetet: mani, supersticion, trill, kapriço, megalomani, budallallëk, vanitet, të gjitha janë përdorur për shkrimtarët që punojnë në kafene. Në të vërtetë, nuk është ashtu, mund të ketë shkrimtarë që venë në kafene, nuk i shtyn asgjë, venë se kështu kanë shkuar të tjerët para tyre dhe kanë qenë shkrimtarë interesantë dhe kanë krijuar njëfarë legjende që punojnë në kafene. Kryesisht ca ka krijuar Parisi, Vjena, kryeqytetet e para të Evropës. Tani ky universi i kafeneneve po përhapet dalëngadalë në botë, po pushton vende që s’e kanë njohur, por kjo është... ata që janë mësuar ose ata që kanë shkuar më parë në kafene të punojnë, është një nga vendet më komode për të punuar. Nuk është problemi thjesht siç thuhet, jo në shtëpi të pengon telefoni, të mungon dikush që hyn ose del. Jo. Kafeneja është një lloj posti i luftës, atje shkon si ushtari që shkon në luftë, s’ka punë tjetër: do të bëjë luftë ose jo. Atje shkrimtari shkon për të punuar, mendja e tij zhvishet më mirë se në çdo mjedis tjetër nga trysnia e kotë e jetës, atje stereotipet janë të gatshme, aroma e kafenesë ku hyn kamarieri që të njeh pa të pyetur: "Zotëri çfarë doni", e di fare mirë, ta sjell atje, ti punon. Krijohet një gjendje pune që në një mjedis tjetër, do të kërkonte disa dhjetëra minuta ajo që quhet e famshmja e ardhur në formë, ose në mënyrë më vulgare frymëzim, që për mua është shumë e dyshimtë si shprehje. Është një tjetër gjë që quhet frymëzim, sigurisht. Është diçka po ashtu siç mendohet,jo që doli hëna, iku hëna u frymëzua shkrimtari, këto janë gjëra shumë .. I keni shkruar të tërë librat tuaj atje? Jo. Në Shqipëri për shembull, nuk punoj dot në kafene, sepse meqënëse është vend i vogël dhe njohja është e tillë, kjo gjë bëhet e pamundur, nuk punohet. Njerëzit nuk të shqetësojnë sigurisht, po mjafton që të shikojnë në dritë të syrit dhe nuk shkruhet. Zoti Kadare, a mund të ndajmë sonte së bashku mendime për dashurinë, për vdekjen për pavdekësinë e një shkrimtari. Ju tremb vdekja ju për shembull? Jo. Zakonisht unë mendoj se shkrimtarët nuk i tremb vdekja, zakonisht. Sigurisht si grup shoqëror si një kastë, si t’i quajmë një shoqëri komuniteti njerëzor, shkrimtarët janë më pak të ndjeshëm, ose krijuesit përgjithësisht nga vdekja, sepse punojnë me të, janë mësuar, shkruajnë për të. Vetë letërsia është një art që një pjesë të trupit të saj e ka në vdekje. Vetvetiu është shumë e lidhur me mosjetën, mos të përdorim fjalën vdekje. Kështu që derisa punon me këtë lëndë, derisa i ke futur duart në këtë lëndë, vetvetiu je mësuar me të, vetëvetiu. Flasim për dashurinë. Po me dashurinë, a mësohet shkrimtari. Sa dashuri kanë veprat e Kadaresë? Mua disa herë më kanë bërë vërejtjen që s’para ka dashuri shumë. Nuk është e vërtetë, unë mendoj se ka, por është shumë e vështirë për t’u përcaktuar ka a s’ka dhe të bësh një gjë jo fort e nevojshme, në kuptimin që të diskutohet një gjë e tillë. Unë mendoj se më kanë kritikuar disa herë që ka pak femra që zënë vend, ose dhe kur zënë vend, janë si të thuash të pakta, disa janë me defekte, nuk e di si. Po unë nuk mendoj kështu. Mendoj se ka aq sa duhet, unë s’e kam menduar fare këtë përqindje se sa duhet të ketë, sepse letërsia nuk është si të thuash filxhan kafeje: disa e duan me pak sheqer, disa me shumë. Letërsia është tjetër gjë. Por për shembull, ky libri i fundit për fat të keq është pëlqyer nga lexuesi shumë. Po e mendoja një ditë: ky nuk ka dashuri ose ka pak, ka shumë pak. Për çudi kështu ka qëlluar. Në librat e tjerë, unë kam personazhe femërore, kam histori dashurie, nuk janë zotëruese siç ndodh, po janë përsëri zonat e letërsisë, zonat e poshtme të letërsisë kanë shumë më tepër dashuri ose kujtojnë se kanë. Zonat e larta bëhen gjithmonë e më të vështira. Të flasim për letërsinë. Çfarë është letërsia për juzoti Kadare, është realitet i gjithëhershëm apo më tepër se kaq, më pak se kaq? Letërsia është për mua një lloj jete paralele. Disa herë i ngatërroj me jetën, quhet vlerë e letërsisë sa e pasqyron ose jo jetën. Unë mendoj se është pak e kundërta, letërsia nuk ka merak sa e pasqyron ose jo jetën. Ajo mund të jetë e fuqishme, duke e pasyruar jetën, po dhe aq e fuqishme duke mos e pasur aspak. Me një fjalë, marrëdhëniet e saj me jetën, janë shumë të ndërlikuara. Unë njëherë, diku e kam shkruar: “Jeta sa ç’është mikja më e madhe e letërsisë, aq dhe armikja më e madhe e saj. Sepse ajo kur hyn në mënyrë të dhunshme në letërsi, kur e ka pjesën e vet më shumë se ç’duhet ta ketë, e dëmton letërsinë. Ashtu sikurse mungon, e dëmton letërsinë. Letërsia është një jetë paralele, sepse po të ishte pasqyrim i jetës, njerëzit s’do kishinshumë nevojë për të. Le të flasim për regjime të ndryshme dhe marrëdhëniet e shkrimtarit. Zoti Kadare, në regjime të ndryshme si është ky raport, si është kjo marrëdhënie? Këtu ka shumë diskutime për këtë gjë. Zakonisht unë kam mendimin që letërsia nuk duhet asnjëherë ta quajë veten, ose të pranojë të quhet viktimë. Letërsia botërore ka njohur veç regjime të egra zakonisht. Letërsia ka 3 mijë vjet që ekziston, ndërsa historia moderne e njerëzimit ka 2 mijëvjeçarë. Ajo zakonisht ka njohur periudha tepër të vështira, tepër të errëta, është mësuar me to. Letërsia nuk ka frikë nga regjimet qoftë dhe diktatoriale. Është ndryshe nga ç’thuhet që një ide që ne do të ishim shkrimtarë të shquar, të mëdhenj, po ne na qëlloi një kohë e keqe. Zakonisht ka qenë kohë e keqe për letërsinë, nuk ka qenë kohë e mirë, zakonisht. Prandaj letërsia nuk ka frikë nga kjo, letërsia nuk është viktimë. Letërsia është po aq e ashpër sa tirania. Dhe ky është fakti që ajo mund të luftojë me të. A i keni bërë ju retushime veprës tuaj? Retushime politike? Është një nga spekulimet që zakonisht bëhen ndaj shkrimtarëve. Janë disa klishe, njëra nga klishetë që bëhet së paku me mua, është kjo çështja e retushimeve. Është një gjë e pavërtetë absolutisht në thelb. Parimi i parë që është absolut për të gjithë shkrimtarët është që shkrimtari është zot i veprës, bën ç’të dojë me veprën e vet, po ndërkaq ka një parim moral, që nuk është i pari, po që vjen paralel me to, ose pak më poshtë që epoka historike kur ka kalime dramatike nga një epokë në tjetrën, sidomos nga një tirani në një demokraci, asnjë shkrimtar serioz nuk retushon veprën e tij për qëllime politike. Ajo vepër që ka nevojë për retushime politike, ajo zakonisht është e dobët. Ajo nuk ka nevojë, bie vetë. Kurse vepra e vërtetë nuk ka nevojë edhe kur ka mendimetë gabuara politike. Ashtu ishin mendimet. Shkrimtari ashtu e ka shkruar veprën dhe nuk ka pse ta retushojë veprën, sepse moralisht është e dënueshme. Shkrimtari veprën e ka publike. Çdo lexues mund ta krahasojë dhe asnjë shkrimtar nukdo që të thotë lexuesi këtu paska patur një mendim prodiktatorial dhe e ka bërë kundër. Asnjë nuk e bën këtë gjë. Dhe në veprën time nuk ka të tilla. Por retushime artistike shkrimtari bën gjithë jetën, kur ka mundësinë çdo rast të botojë veprën e tij ose ta ribotojë. Nuk ka shkrimtar, vetëm të jetë ndonjë budalla që të mos ta dijë se ka paragrafë të dobët nga ana e teknikës së të shkruarit dhe të mos i shmangë me rastin e ribotimit. Këtu janë dy probleme që janë të ndryshme nga njëra-tjetra. Në veprën timë ka retushe artistike gjuhësore dhe nuk ka retushe politike. Keni vëllimin e pestë më duket, është "Dimri i vetmisë së madhe". Unë nuk mund të them atje se me Hrushovin në sallë, nuk hyri Enver Hoxha, por hyri Enver Prifti. Ai ishte siç ka qenë. Nuk mund të ndryshojë asgjë. As nuk mund të ndryshoj fjalët që janë këmbyer, janë historike.Pra unë kur lë personazhin e atij që quhet diktator, përse do të kem frikë nga ngjyrime të tjera të kohës. Është fare pa kuptim, është në radhë të parë një mashtrim. Ç’do t’i ndryshoja unë "Prillit të thyer", që është një vepër me gjakmarrje. Do t’i ndryshoja këndin e pushkës kur qëllon ai, apo ku di unë, peisazhin e malit ku ecën, ose “Kush e solli Doruntinën”. Çfarë do të ndryshoja, çfarë mund të ketë, ku janë ndryshimet politike. Kur në këto vepra ka ngjyrime politike të theksuara, nuk ka ndryshime si “Dimri i Vetmisë së Madhe” ose romani im i famshëm për të keq“Dasma”, që ka marrë namin tani si vepra ime më e dobët. Kur unë botoj veprënmë të dobët, ia jap publikut, nuk i heq asnjë presje, sepse e kam botuar si një model. Ja një vepër që quhet e dobët e imja dhe nuk ka asgjë të ndryshuar, as teknike dhe as gjuhësore. Dhe ka disa vepra dhe romani im i parë “Qyteti pa reklama” nuk ka asnjë presje të ndryshuar. Sepse është romani im i parë, kur unë isha student 23 vjec. Pra është i gjithi problem fiktiv i kotë dhe i pavërtetë në thelbin e tij. Ju përmendet pak më parë Enver Hoxhën. Cila ka qenë marrëdhënia juaj me të. Ju e keni takuar atë? Njëherë në jetën time, midis klisheve që thuhen se Kadareja hynte dhe dilte tek shtëpia e Enver Hoxhës. Kam hyrë njëherë në jetën time, në vitin ’71, gati 40 vjet përpara. Dhe kjo ka qenë e para dhe e fundit. Mund ta kem takuar kur vinte tek Kongresi i Shkrimtarëve apo në ditëlindjen e tij, kur shkonin 30 shkrimtarë dhe i jepnim dorën të gjithë. Mundtë na thoni diçka më shumë për këtë takim? Takimin e kam përshkruar në një si mund ta quaj kujtim- ese. Edhe për këtë ka patur spekulime. Enver Hoxha, para se të vdiste, jo ai vetë, ndoshta ai vetë, por Instituti i Marksizmit i kërkoi njerëzve që kishin takuar Enver Hoxhën të përshkruanin takimin me të. Ishte e çuditshme se të tërë ata që do të përshkruanin takimin, e dinin se ai të tëra do t’i lexonte vetë. Dhe kuptohet se si të gjithë ranë në një gjendje jokomode. Të shkruash, të bësh njëfarë portreti ose një reportazh të asaj që ka ndodhur dhe të bësh portretin e tij si e ke parë ti, duke e diturqë ai do ta lexojë. Dhe unë kam shkruar takimin me të dhe është botuar pas vdekjes dhe këtu ka qenë pabesia, se u kërkua para vdekjes dhe e botuan pa u dhënë sqarimi se kur është shkruar. Mirëpo ky fakt është i njohur dhe mund të verifikohet plotësisht. E kam përshkruar më duket saktësisht takimin. Nuk ka elozhe, ka një përshkrim të saktë, duke thënë kryesisht përshtypjen e mirë, mund të them se përshtypja ashtu ka qenë. Nuk mund të them se pata nga ky takim një përshtypje të keqe. Takimi ishte dy orë e gjysmë, ku unë kam folur disa minuta dhe ai ka folur dy orë e gjysmë. Po, është e vërtetë. Çdo të thotë kjo, se raporti është kaq shumëfish sa sigurisht duhet të ketë edhe një domethënie? Nëse do kërkohej një domethënie, është kjo që ai kërkoi të linte një përshtypje të mirë, tregoi për mbledhjen e Moskës, një sërë detajesh shumë interesante, bëri portretizime të personazheve, tregoi gjendjen e vet shpirtërore, trazimet e tij. Tregoi kujtime nga Gjirokastra, dmth foli, foli vazhdimisht, duke dashur kryesisht, jam i sigurt që një shef shteti, partie, epoke që do të merrte emrin e tij, do tëdëshironte të linte një përshtypje të mirë ndaj shkrimtarit. Tani lind pyetja: por shkrimtari ndaj tij? Fakti që unë fola shumë pak, do të thotë se mesa duket, përshtypjen e kisha dhënë me librat e mia dhe ndoshta nuk e kisha në dorë të flisja ose jo, se dhe nuk mund t’i prisja fjalën, por edhe mund të ndërhyja. Njëherë i thashë: jam dakord me ju shoku Enver dhe aty për aty thashë që ky njeri është mësuar të dëgjojë këtë: jam dakord. Një gjë që ne e themi në jetën e përditshme dhe thashë më mirë ta kufizoj fare të folurin dhe e kam dëgjuar. Ka një debat shumë të madh për rishkrimin e historisë, sidomos duke përfshirë periudhën e komunizmit në Shqipëri. Si mendoni se është parë kjo periudhë 18 vite pasi e kemi lënë? Diskutimi është farë i qartë. Sigurishtqë një epokë e caktuar, që quhet plotësisht e gabuar në jetën e një kombi është shkruar gabim, sepse është shkruar nga fitimtari. Natyrisht që historia e komunizmit do të rishihet. Të gjitha fazat e komunizmit janë shpjeguar në mënyrë të gabuar dhe e vërteta duhet rivënë në vend. Forcat shoqërore që kanë luftuar në Shqipëri, lëvizjetkomuniste, antikomuniste, lëvizja balliste, ajo mbretërore, të gjitha këto janë shkruar gabim dhe e vërteta kërkon që ato të rishihen. Prandaj më duket...................................... këmbëngulja që të mos rishkruhet historia. Cila histori? Kjo pjesë e historisë natyrisht që do të rishkruhet.Pjesa e mbretërisë ka disa variante, ajo që është shkruar në kohën e mbretërisë. Ndoshta dhe ajo kërkon retushim. Historia gjithmonë kërkon saktësime të mëvonshme, nuk ka asgjë të keqe. Por ajo ka më pak nevojë, e aq më pak ka nevojë historia mijëvjeçare e Shqipërisë, që përgjithësisht nuk e kemi bërë vetëm. Më tepër e kanë bërë të huajt se ne, përgjithësisht është e saktë. Prandaj këtu është spekullimi që ngatërrohet termi: rishkrim i historisë. Thuhet në mënyrë mjegullore dhe nuk kuptohet,dikush kupton njërën fazë, dikush tjetrën. Rishkrimi është i nevojshëm për një pjesë dhe i panevojshëm për një pjesë tjetër dhe rishkrim është disa herë skandaloz, siç është debati që po bëhet tani, që unë do ta quaja të turpshëm, debati për revizionimin e Skëndërbeut. Nuk kuptohet qëllimi ku është. Është shumë i errët si qëllim.Nuk kuptohet pse. Nuk kuptohet si dhe cili është shkaku themelor që e shtyn këtë gjë, në mos qoftë një shkak tepër banal, por i shëmtuar. Cili është qëndrimi që sipas jushpo mban shoqëria shqiptare për regjimin e kaluar? Qëndrimi duhet të jetë i qartë, ende nuk është. Është e kuptueshme. Është kërkuar nga të gjitha vendet ish- komuniste të dënojnë krimet e komunizmit, si një proces që do të çojë këto vende përpara. Ne jemi ndër më të fundit për të mos thënë i fundit, prandaj shoqëria shqiptare duhet ta zgjidhë këtë problem. Më lejoni nëse jam korrekte, të bëj dhe një lloj paralelizmi. Ju thatë pak më parë se keni takuar Enver Hoxhën dhe raporti i bisedës suaj ka qenë 2 orë e gjysmë. A mos është pasqyrim pak a shumë i të njëjtit fenomen? Do të ishte një mendjemadhësi nga ana ime, por një tolerancë e tepruar ishte dhe shpesh kjo është folur në publik: përse Kadaresë i janë lejuar ca gjëra që nuk i janë lejuar të tjerëve. Kjo është e vërtetë dhe ka dalë një pëshpërimë, një mendim, që Kadare është mbrojtur nga Enver Hoxha. Unë nuk e kam mohuar një gjë të tillë. Ndoshta vjet ose më parë kam dhënë intervistë ku më është bërë direkt pyetja në televizion dhe kam thënë: "Po më ka mbrojtur". Kam shtuar dhe atë: po nga kush më ka mbrojtur, nga regjimi i vet, nga besnikët e vet, nga vetë Enver Hoxha, nga pjesa e ashpër e tij, nga pjesae keqe e tij, po kështu është fakti. Dikush shkruante një shkrim para ca kohe që si ështëe mundur që në "Pallatin e ëndrrave"hapur del Tirana dhe iu fal këtij shkrimtari kjo, iu ndalua vepra sigurisht, po u fal. Për këto gjëra shkojenë pushkatim. Pyetja sot është pse ju ka mbrojtur? Më ka mbrojtur sepse mesa duket, shkrimtari e ka me vete mbrojtjen. Kjo është pak a shumë jo në atë shkallë si Hitleri me Jungerin, por në një farë mënyrë ngjan, është një farë pasqyrimi, dmth që një shkrimtar mund të ketë mbrojtjen me vete, shumë më tepër se dikush tjetër. Jam i sigurtë se koha do ta tregojë kur të hapen dokumentacionet, çfarë kishte në dokumentacion ai për mua dhe sa më ka toleruar. Mesa duket ka toleruar shumë dhe kjo thuhet tani dhe nga ithtarët e tij, si një gjë që sa zemërgjerë ka qenëshoku Enver me Kadarenë dhe sa mosmirënjohës është shkrimtari.. Nuk është punë mosmirënjohje këtu, unë jam shkrimtar do e them atë që mendoj. Dhe në qoftë se jam mbrojtur prej tij, më ka mbrojtur për interesin e tij dhe jo për sytë e bukur të shkrimtarit. Ju thatë pak më parë, nëse do të hapet dokumentacioni. Në fakt, ju jeni pro apo kundër këtij debati që vjen herë pas here në Shqipëri për hapjen e dosjeve? Absolutisht. Është barbare të thuash që të jemi kundër hapjes së të vërtetës, sido që të ketë ndërlikime ajo. Është më mirë gjithmonë ajo të hapet, sesa të rrijë e mbyllur. Të propozosh mbylljen, është një gjë si të propozosh vdekjen, dua errësirën, dua vdekjen. Le të flasim për një moment tjetër shumë të rëndësishëm. Për shumë shqiptarë, s’e di sa e rëndësishme është për ju marrja e çmimit Nobel. Një nobel i munguar deri tani për ju. Sa e rëndësishme është për vlerësimin e veprës suaj? Po ju them një gjë të sigurtë: është më shumë e rëndësishme për ju se për mua. Ju, në këtë rast jeni shoqëria shqiptare dhe është e natyrshme. Popujt e vegjël,popujt që kanë vuajtur nga mosnjohja, nga izolimi i japin një dramacitet më të madh siç duket këtij çmimi. Dhe gati- gati e tragjedizojnë ndonjëherë dhe festa bëhet tepër e madhe në rastin pozitiv. Të them që shkrimtari vetë nuk e ka plotësisht atë që ka shoqëria, ndoshta duket e pabesueshme, por është e vërtetë. Unë jam profesionist, unë e di se ç’është letërsia që do të rrojë, që nuk do të rrojë. Sa rol lot çmimi Nobel në këtë gjë dhe sa nuk lot rol. Për shkrimtarin ka gëzime të tjera të mëdha që ju garantoj që janë më të mëdha se çdo çmim që mund të marrë. Kush janë këto gëzime që mos të flasim në mënyrë mistike. Gëzimet më të mëdha në jetën e një shkrimtari janë gjetjet e tij, ato që quhen gjetje. Xhojsi i ka quajtur epifani, një gjendje eksitante mendore, kur ai është i aftë, truri i tij me një lehtësi të habitshme bën zbulime ose struktura veprash të ardhshme. Sigurisht, çmimi Nobel është trill të them që aq më bën mua, punë e madhe, është një kënaqësi tepër e madhe, është si të thuash kurorëzim, po dihet ndërkaq që ka shkrimtarë nobelistë që kanë qenë shkrimtarë të mirë, me fat dhe ai e ka shtuar fatin. Ka qenë shkrimtar jo shumë me fat dhe ai nuk e shton kollaj fatin. Pas ca kohe, përsëri shkon në statusin e mëparshëm. Në fakt, ka ata që e kanë refuzuar, ka nga ata që e kanë vlerësuar vetëm për paratë që sjell? Refuzime ka pasur shumë shumë pak, Sartri e ka refuzuar vetëm, Pastërnakue ka refuzuar i detyruar nga shteti sovjetik, por nuk është ajo. Është kjo më tepër që ju kujtoj, një shkrimtar kinez e mori para 4 vjetësh. Ju siguroj, nuk ia di njeri emrin atij dhe unë e dija dhe e harrova. Kina nuk e pranoi, e quajti kot, Franca e quajti shkrimtarfrancez, pastaj doli që ai vetë tha: nuk jam francez edhe ju nuk e dini, besoj. E mori një kinez, i cili nuk u pranua nga asnjë vend, se si e mori një zot e di, pa dyshim nuk ishte shkrimtar i keq. Së fundmi, keni deklaruar në shtyp se për mosmarrjene çmimit “Nobël” ka kontribut të drejtpërdrejtë ambasadori i Shqipërisë në Suedi asokohe. Duket e pabesueshme, porse për këtë kemi edhe dëshminë publike të shkrimtares Natasha Lako. Mund të na tregoni diçka për këtë? Njëherë po ju them mebindje, kështu është e vërteta, se këtë gjë nuk e kam marrë ndonjëherë seriozisht dhe fakti që kjo ka ndodhur në ‘94, 14 vjet përpara dhe unë në intervistat e panumërta që kam dhënënuk e kam kujtuar kurrë dhe ra rastësisht fjala në Gjirokastër, tregon se unë vërtet nuk i kam dhënë ndonjë rëndësi. Jo se dua të hiqem se që unë nuk çaj kokën për gjëra të tilla. Akti është shumë i shëmtuar si dukuri, dukuri shqiptare ku ne nuk duam, nuk kemi dëshirë të vlerësojmë atë që duhet të vlerësojmë, që është normale për çdo popull. Sa mirë shtetet, popujt çmenden për futbollin: është e drejtë, është normale ca thonë ç’janë këtë të çmendur. Jo, nuk ka gjë, do që të fitojë vendi i vet. Ndjenja është e shëndetshme, është njerëzore. Kur vjen puna, në disa të tjera nuk duan një pjesë, dhe aq më keq, kur një pjesë e shtetit nuk do. Prandaj në rastin e një ambasadori, ai nuk mund të ndikonte veçse në qoftë seShqipëria sa kishte përmbysur regjimin dhe mund të merrej parasysh mendimi shtetëror, mendim i një të vërtete të munguar. Një fenomen i ngjashëm i ka paraprirë, është marrja e një çmimi prestigjioz nga ana juaj, “International Booker Priser”? Në faqen e internetit vinin për jukomente negative të vetë shqiptarëve? Ky ka qenë shembull më i shëmtuar. Ky është çmimi më i madh që jep Britania e Madhe, i dyti pas Nobelit. Pati këtë tipar që çmimi u shpall në internet, u shpallen 18 kandidatët, tre muaj përparadhe njerëzit jepnin mendime për ta, ndryshe nga Nobeli që është sekret.Isha në listë, e cila ishte shumë e zgjedhur, me shkrimtarët më të shquar nga gjithë bota dhe i vetmi shkrimtar që kishte komente negative nga vendi i vet isha unë. Sulme të shëmtuara shumë dhe është fati im që ishin aq të shëmtuara, sepse ishin të pabesueshme dhe unë e mora çmimin. Ndoshta ka ndikuar për të kundërtën. Ai site u ndoq nga mijëra lexues në botë dhe ajo u komentua shumë keq për popullin shqiptar. Kjo i bëri keq imazhit shqiptar në mënyrë të padrejtë. Ç’faj ka kombi shqiptar që dalin ca zuzarë atje, por nuk mund t’ua sqarosh të tjerëve. Nuk doli askush ta kundërshtonte dhe e mori Shqipëria atë njollë. Së fundmi, pas botimit të monografisë “Skënderbeu” të Oliver Jens Schmitt është hapur një debat pro dhe kundër figurës së Skëndërbeut. Sipas jush, pse tani ky debat dhe çfarë synon? Debati është krejtësisht i gabuar, turpërues për Shqipërinë, për kombin shqiptar për dinjitetin e kombit shqiptar. Do të kujtohet si një gjë e neveritshme më vonë, siç kujtohen barbaritë e Haxhi Qamilit ose të Esat Toptanit. Ky është një debat që përsëritet nëpër shekuj. Problemi është shumë i thjeshtë. Është një mashtrim kolosal në radhë të parë. Skëndërbeu është një figurë që nuk ka ç’ti qortohet. Ka figura kundërthënëse në botë, siç është Napolon Bonaparti. Ka lavdi, ka dhe vërejtje të shumta. Megjithatë e ka zënë vendin e tij në historinë e Francës, në qytetet franceze me bustet e tij.Të kthehemi në Ballkan, tek i famshmi Drakula i rumunëve. Ka qenë një prijës rumun që ka luftuar në perandorinë osmane, por duke qenë tepër i egër, e liga, mizoritë e tij e errësuan figurën ndërsa rumunët mundohen mëkot ta mbrojnë. Disa natyrisht e kanë mohuar, Evropa e ka hedhur poshtë me përçmim dhe ai është bërë simbol i së keqes. Pra komuniteti evropian ka qenë i pamëshirshëm me figurat, që ndonëse kanë kryer një rol heroik nga ana e jashtme, kanë qenë të papranueshëm, saqë janë mohuar. Tani çfarë ka bërë ky Skënderbeu të keqe, që ne shqiptarët duhet ta vëmë në diskutim.Dhe del një gjerman, në mënyrë të papritur, kur ka nja njëmijë e pesëqind libra për të dhe ne duhet si servilë të ulim kokën të gjithë dhe të shohim ç’thotë ky gjerman, kur kemi qindra e qindra libra dhe vlerësim të padiskutueshëm për Skëndërbeun. Ka qenë një kohë kur ai ishte më i njohur në Evropë se në Shqipëri. Figura e tij është zbërthyer nga të gjitha anët. Çfarë i qortohet Skëndërbeut? Është vërtet për të vënë duart në kokë. Si është e mundur që kjo çmenduri të ndodhë në Shqipëri. Ose kjo lidhet me një shëmti më të madhe, që neve sot nuk e kuptojmë, por që do të dalë më vonë. Është një lloj përpjekjeje për destabilizim psikotik të brendshëm të vendit. Se çfarë ka, ku e gjetën të keqen tek Skënderbeu. Disa e qortojnë se tradhtoi Turqinë. Del shqiptari, avokat i perandorisë osmane që vetë Turqia e ka hedhur poshtë. Ç’është kjo Shqipëri e sotme? Disa kërkojnë heqjen e tij nga historia e Shqipërisë dhe vendosjen e Ballaban Pashës në vend të tij: shikoni pra një kthim kokëposhtë, një tallje me kombin shqiptar. Kjo i bën keq Shqipërisë, i bën mirëtë gjithë atyre që dua ta shohin mundësisht kombin shqiptar të përmbysur edhe jashtë Evropës. Është debat antishqiptar dhe antievropian. Skënderbu nuk është vetëm njeri i shpatës, por edhe i vizioneve të mëdha pro-evropiane. Është vizionari më modern, jo vetëm i Shqipërisë, por edhe i Ballkanit. Ç’është Ballkani sot, po psherëtin mezi po pret të hyjë në Europë. Kush nga të parët prijës të Ballkanitktheu sytënga Evropa. Nuk ka tjetër si Skëndërbeu. Marrë nga Alsat Marre prej Gazets Shekulli Online [ Edited Fri Aug 28 2009, 08:02pm ] Ju pershnes tanve. Ju falemnders per shoqnin tuej, e ju prift e mara tanve pa perjashtim. Kam ndryshue shpin, e kam shkue me shpi te ... Me vjen keq po s'kam mundsi me u dukt ma ktej parit. Ju pershnes me mirnjohje e dashamirsi. | ||
| Back to top | | ||
| L - N |
| ||
| Registered Member #1228 Joined: Wed Sep 12 2007, 10:00amPosts: 10623 | Suksesi i pritshëm i “Darkës së Gabuar” të Kadaresë 30-11-2008 / Shpendi Topollaj Rreth romanit “Darka e gabuar” të Ismail Kadaresë Në kohën që i gjithë populli ynë kremton 100-vjetorin e alfabetit shqip, shkrimtari i shquar Ismail Kadare, na bën me librin e tij të porsabotuar “Darka e gabuar” një dhuratë shumë të çmuar. Shqiptarët, natyrisht, që ndihen krenarë kur shohin se përpjekjet e pareshtura të burrave të mëdhenj të Rilindjes tonë, për të ruajtur e zhvilluar gjuhën e vjetër dhe aq të bukur shqipe, nuk shkuan kot. Shkrimtarët e poetët tanë, jo vetëm që në këtë periudhë, ndikuan në formimin e fuqizimin e ndërgjegjes tonë kombëtare e qytetare, por dhe i treguan botës vlerat e larta morale dhe shpirtërore të shqiptarëve. Nëpërmjet krijimtarisë së tyre letrare, ata bënë të qartë për këdo, se ne jemi të denjë për t`u respektuar njësoj si popujt e tjerë. Atdheu në jetë të jetëve, do t`u jetë mirënjohës atyre bijve dhe bijave që me penën e tyre, por edhe me zemrën e ndezur flakë nga dashuria për të, na dhanë vepra të pavdekshme. Dhe midis këtyre njerëzve që kanë lënë dhe po lënë gjurmë të pashlyeshme në përparimin e kulturës tonë, një vend të veçantë zë padyshim Ismail Kadareja. Madje nuk do ta tepronim aspak po të shtonim se ai një vend të veçantë zë edhe në tërë letërsinë botërore. Jo më kot kritikë letrarë dhe personalitete ndërkombëtare me shumë emër dhe të paanshëm, e kanë vlerësuar atë me entuziazëm të jashtëzakonshëm. Kështu Alain Bosquet e ka quajtur ... “padyshim shkrimtari më i shumanshëm i kohës tonë”, Bruce Bawer e ka konsideruar ... “Një nga romancierët më të shquar të kohës sonë”, Guillaume Allary ka thënë për të ... “më i madhi shkrimtar i gjallë i kohës”, Shusha Gyppu e ka krahasuar me Gogolin, me Kafkën, me Orwellin, për të shkuar tek vlerësimi i “Magazine litterature” që shkruan (për të mos thënë se ulëret) “Ka ardhur koha që Kadareja të marrë çmimin që meriton... Jepjani Kadaresë çmimin Nobel!” Me këtë thirrje të sinqertë, patjetër që bashkohet edhe zëri ynë. Se për të qënë plotësisht objektiv, duhet pranuar se po lexojmë disa nobelistë këto vitet e fundit, patjetër shkrimtarë shumë të mirë, por larg, shumë larg Kadaresë tonë. Këtë që po them, e vërteton në mënyrë të padiskutueshme edhe romani i sapobotuar nga “Onufri”, “Darka e gabuar”. Kur disa dekada më parë u botua “Kronikë në gur” jo vetëm u mrekullova, por dhe thashë me vete se për Gjirokastrën, pra për shtëpitë që duket se qëndrojnë njera mbi tjetrën, për ata sokakët me kalldrëm të saj, për plakat që edhe pse i kishte harruar vdekja, përsëri shihnin filxhanët e kafesë, për ata burra të mençur, por edhe për ata të marrë që çuditërisht dukeshin po aq të mençur, për çamarrokët që luanin qysh atëhere duke folur “kundra”, për pushtime të pafund e kundëvënie etj. etj. ndodhira mbresëlënëse, janë thënë të tëra. Prandaj, u habita kur pashë se edhe ngjarjet pas asaj darke të harruar, për të mos thënë të mallkuar, zhvilloheshin po në këtë qytet. Por Gjirokastra, paska qënë një minierë, ku thesaret e fshehur në vetvete, nuk paskan të mbaruar. Dhe kuptohet që thesari më i madh është vetë biri i saj, Ismail Kadareja. Në njëfarë kuptimi, “Darka e gabuar” s`është tjetër veçse vazhdimi i “Kronikës në gur”. Se pak a shumë është po ajo atmosferë, ai mentalitet, ajo psikologji, herë - herë dhe po ato personazhe. Gati-gati, në këtë vazhdimësi, jemi para një dilogjie. Ngjarjet vërtiten rreth fatit të dy doktorëve që rastësisht kënë të njëjtin mbiemër dhe për t`i dalluar i thërrasin; Gurametua i madh dhe Gurametua i vogël. Të dy janë kirurgë, por kanë studiuar respektivisht në Gjermani dhe në Itali, dy vende që njeri pas tjetrit e pushtuan Shqipërinë. Prishja e këtyre dy aleateve, pas kapitullimit të ushtrisë italiane, duket se do të ndiqte edhe rrugët e Gurametove, që në të vërtetë ishin të interesuar vetëm të bënin sa më mirë punën e tyre, në shërbim të të sëmurëve. Mirëpo kjo nuk u vërtetua, siç nuk u vërtetua edhe parashikimi i thashethemexhinjve, që këtij qyteti nuk i kanë munguar kurrë, për shemërimin e tyre. Rrugët e tyre në fillim ngjanin me dy paralele që nuk do të takoheshin asnjëherë, por ja që paradoksi i një pushkatimi absurd, i bashkoi. Në fakt ishte paradoksi i kohës që erdhi, pas mbarimit të luftës së dytë botërore, paradoks që në penën e Kadaresë merr përmasat e një grotesku që i përdorur dikur nga Rableja (“Gargantua e Pantagryel”) dhe Shçedrini (“Historia e një qyteti”) i ka dhënë aq forcë “Kronikës në gur”. Në ndërthurjen e këtyre ngjarjeve, në alternimin e reales me fantazinë, në përshkrimin e personazheve në raport me kohën, në ballafaqimin e shpresës me zhgënjimin, në shfaqjen e urrejtjes, në miratimin servil ndaj demagogjisë komuniste, në nënshtrimin e të gjithë kampit socialist ndaj tekave dhe etjes për pushtet e lavdi të “babait të popujve” Stalinit, në organizimin e kobave nga më të pabesueshmet të atyre që krenoheshin se ishin nxënës të Xherxhinskit (të cilët edhe palltot i mbanin të gjata si ai), duhet vetëm mendja gjeniale e Kadaresë për të na dhënë një kryevepër si kjo e cila duhet pranuar se qëndron shumë më lart nga çdo pikëpamje, se të gjitha botimet e tij artistike të viteve të demokracisë, që realisht janë mirëpritur edhe jashtë vendit. Po ashtu futja e ninullës së djalit të vogël i cili lë nga frika ftesën e darkës mbi një varr dhe ardhja e të vdekurit për darkë, e lidhur kjo më pas me fjalët e Vehip Qorrit, është një skenë shekspiriane. Mospajtimi i zonjave me administratën e re, reagimi përçmues i tyre, duke mos denjuar as të dalin nga shtëpia, sepse të kujton antipatinë e bijave të mbretit të Orkomenit, në Beoti të cilat nga që nuk pranonin perëndinë Dioniz në vendin e tyre, ky i shndërroi në lakuriqë, duke i detyruar të fshiheshin në gërmadha dhe guva të errëta, për të mos parë dritën që thuhej. Ka qenë fat për gjithë letërsinë shqipe që shkrimtari ynë më i talentuar, nuk i ka besuar kurrë ideologjisë komuniste, ashtu sikurse dhe kjo e fundit, për asnjë çast nuk i ka zënë besë atij. Jeta dhe vepra e tij, për këdo që do të kuptojë, flet fare qartë për këtë. Dhe nuk mund të ndodhte ndryshe me një mendje kaq të ndritur. Në tërë historinë botërore, vështirë që të gjendet një i barabartë me të që me bindje të ketë mbështetur diktaturën. Për këtë Kadareja ka merita të pallogaritshme. Por njëkohësisht nuk duhet nënvleftësuar edhe fakti se porsa komunizmit po i merreshin këmbët, ai shpejtoi për t`i dhënë atij të shtyrën. Ismail Kadareja, mbajti pa asnjë hezitim anën e të vuajturve. Të atyre që u persekutuan, u pushkatuan, u burgosën, u internuan dhe u përçmuan për “arsye” biografie. Ai iu gjend atyre në krah, kur ata kishin më shumë se kurrë nevojë për fjalën e tij të mençur e të guximshme. E dëshmon këtë fare mirë e gjithë krijimtaria e tij e këtyre njëzet viteve të fundit. Kadareja duke qenë plotësisht properëndimor, synon t`i thotë Pperëndimit se i tërë populli ynë është me ta. Vendosja e komunizmit qe një aksident tragjik, për të cilin nuk duhet fajësuar populli. Një aksident që na ndëshkoi rëndë. Bota demokratike duhet t`i vlerësojë vuajtjet, sakrificat dhe privacionet tona. Në këtë linjë është shkruar “Darka e gabuar”, ku askush nuk deshi t`ia dijë se gjatë asaj darke që shtroi për atë që doktor Gurametua i madh e quante shok shkolle, pra për kolonelin Fritz von Sshwabe, ai arriti të shpëtojë jetët e aq e aq burrave pengje që prisnin të pushkatoheshin për goditjen që i qe bërë pararojës së ushtrisë gjermane. Doktor Gurametua nuk qe Atenatori mitologjik. Ai nuk qe as centauri Foli, tek i cili u prit për darkë me gjithë të mirat Herakliu gjatë rrugës për në Epir dhe që e pagoi shtrenjtë hapjen e shakullit me verë, me jetën e shokve të tij. Asnjë dëm nuk solli darka e Gurametos së shkretë që më pas të lidhur për dore me të njëjtën prangë me Gurameton e vogël, u përplasën tek Guva e Shanishasë në kalanë - burg të Gjirokastrës, gjersa dy hetuesit e pashpirt Shaqo Mezini dhe Arian Ciu u morën jetën. Edhe pse ashtu si tek “Gjenerali i ushtrisë së vdekur” Kadareja në ekspozicion të drejtë na përgatit për rrjedhën e ngjarjeve, përsëri ardhja e hetuesit të Stasit gjerman apo atij rus, janë befasira mjaft të këndëshme. Futja e çifutit Jakoel dhe synimi për të zbuluar komplotin e madh “Xhons” nga ana e gjithë zbulimeve të kampit socialist, komplot i cili kërkonte të zgjidhte enigmën e bluzave të bardha, janë gjetje që e ndërkombtarizojnë këtë roman. Gjuha e përdorur pa gorgorizëm, pra pa kujdes të tepruar në të shprehur, për të krijuar tingëllim artificial, por eufonia e njohur e Kadaresë e ëmbëlsojnë akoma më shumë këtë libër. Fjala e këtij autori dhe gjuha e personazheve këtu shkrihen në një të vetme. Oh sa bukur! kur sheh të tillë gjuhë të kulluar shqipe. Njihet tani teknika e trillimit që përdor një shkrimtar në veprat e tij. A ka rëndësi të pyesim se për kë bëhet fjalë kur përmendet Gurametua i madh fjala vjen? Këtu Kadareja nuk po bën histori. Atë e vlerëson, e nderon apo stigmatizon tjetër kush. Këtu jemi në letërsi dhe sajesat janë plotësisht të përligjura. E them këtë pasi më bën përshtypje zelli i ndonjë gazetari për të gjurmuar nipër e mbesa apo bashkëkohës të cilët thonë të shqetësuar se Ismaili na ka përmendur pa të drejtë gjyshin. E thonë këtë duke pohuar se nuk e kanë lexuar akoma librin. E para, le ta lexojnë dhe do të shohin se në qoftë ai gjyshi i tyre, ai mbetet njeri i respektuar. E dyta, njerëzit janë akoma gjallë dhe për atë gjysh flasin me fjalët më të mira. E treta, ne nuk kemi përse t`i kërkojmë shpjegime shkrimtarit për trillet e tij në funksion të veprës, pasi kështu i takon shumë vetave të gjejnë diçka nga vetja apo nga stërgjyshët e tyre. Kadareja shkruan siç e ndjen ai; ai del në krah të atyre që duhet t`u dalim të gjithë ne. Dhe këtë e bën jo për ndonjë interes. Ai nuk pret favore nga të përndjekurit. Ca më shumë se edhe tani në demokraci, ata vazhdojnë të përndiqen në një fare mënyre. Ai nga ana tjetër nuk ka nevojë për lavdi, pasi me të gati të krijohet përshtypja se është velur dhe e ka arritur lavdinë si asnjë shqiptar tjetër. As ofiqe nuk pret, pasi kjo nuk është në pajtim as me moshën e tij dhe as me natyrën e tij. Por ai e ka të pashterrshme dashurinë për Shqipërinë. Na vjen keq të kujtojmë se atë edhe e kanë mërzitur. E kanë ngacmuar disa që më shumë i kanë bërë dëm vetes së tyre. E kanë shqetësuar me lloj lloj sajesash, mësë shumti fare banale dhe aspak etike. Aq sa ne kemi të drejtë të pyesim si romakët e vjetër: “Ut quid perditio? që do të thotë “Për ç`qëllim ky teprim?” Por atij asnjëherë nuk iu lëkund bindja se ka detyrim të pafund ndaj popullit e vendit të tij. Ndaj dhe shpesh ka sakrifikuar nga krijimtaria e tij e mirfilltë artistike dhe është marrë me publiçistikë, e cila duhet pranuar se ka qënë brillante dhe në kohën kur çështja jonë kombëtare ishte në udhëkryq. Mendja e këtij gjigandi, mund të trajtojë tema nga më të pabesueshmet me të njejtin sukses. Ai mund të shkruajë pa asnjë pengim për indigjenët, për eskimezët e deri për alienët. Por mendja e tij ka vendosur të merret dhe t`i shërbejë vetëm popullit shqiptar, vetëm të ardhmes europiane të tij. E në pastë vend për vrejtje Labor limae i Kadaresë, në këtë libër ka një dhe vetëm një lapsus calami; fjala murtajë, me të cilën ishin ngarkuar mushkat, duhet shkruar mortajë. Kadare edhe njëherë të faleminderit. Ti më bën të ndihem akoma më shumë krenar që jam shqiptar. Për mua ti e ke fituar me kohë Nobelin. Në sajë tënde atë e ka fituar e gjithë Shqipëria. ... Marre prej Gazets 55 Online [ Edited Fri Aug 28 2009, 08:03pm ] Ju pershnes tanve. Ju falemnders per shoqnin tuej, e ju prift e mara tanve pa perjashtim. Kam ndryshue shpin, e kam shkue me shpi te ... Me vjen keq po s'kam mundsi me u dukt ma ktej parit. Ju pershnes me mirnjohje e dashamirsi. | ||
| Back to top | | ||
| L - N |
| ||
| Registered Member #1228 Joined: Wed Sep 12 2007, 10:00amPosts: 10623 | Letra e Topit: Kadare për çmimin "Nobel" 2009 Kur kanë kaluar vetëm pak javë nga deklarata e shkrimtarit të njohur, Ismail Kadare, se ishte një ambasador shqiptar që e pengoi të merrte "Nobel"-in, reagon Presidenti i Republikës. Kreu i shtetit, z. Bamir Topi, i ka dërguar një letër Akademisë Suedeze në përkrahje të kandidaturës së shkrimtarit të madh, Ismail Kadare, për marrjen e çmimit "Nobel" në letërsi për vitin 2009. Sipas njoftimit në faqen zyrtare të Presidencës, e ka ndërmarrë këtë hap pas një sërë konsultimesh me Akademinë e Shkencave shqiptare, me rrethe të ndryshme intelektualësh, botuesish, kritikësh letrarë dhe personalitete të spikatur të artit e të kulturës shqiptare dhe të huaj. Ishte viti 1994, kur shkrimtari Ismail Kadare përflitej si një ndër kandidatët më të mundshëm për ta fituar "Nobel"-in. Gjatë këtyre viteve, pikëpyetje të shumta janë hedhur rreth arsyesh që Akademia Suedeze nuk ia dha këtë çmim shkrimtarit shqiptar. Ndërsa debati ka përfshirë edhe intelektualë shqiptarë, reagimi më i fundit vjen nga Presidenti Topi. Sipas njoftimit, kjo ndërmarrje nga ana e kreut të shtetit bëhet në të mirë të njohjes së mëtejshme dhe rritjes anembanë botës së imazhit të Shqipërisë, kombit shqiptar dhe vlerave të tij të rralla artistike, kulturore dhe letrare, të cilat frymëzuan shkrimtarin Ismail Kadare. Në letrën dërguar Akademisë së Çmimit "Nobel", Presidenti i Republikës shkruan: "Kam privilegjin dhe kënaqësinë e veçantë që, në emër të Shqipërisë dhe popullit shqiptar, t‘i drejtohem Akademisë suaj të nderuar duke ju propozuar shkrimtarin shqiptar, Ismail Kadare, për çmimin "Nobel" në letërsi për vitin 2009. Këtë akt po e ndërmarr, sepse vepra e Ismail Kadaresë është monumentale për nga vlera artistike, si dhe mbart e përcjell mesazhe humaniste e universale ndaj gjithë njerëzimit. Shqiptarët vuajtën njërën prej diktaturave më të egra që njerëzimi ka njohur në shekullin e 20-të, ku izolimi total ishte një nga tiparet dalluese të saj. Në këtë sistem të mbyllur, shkrimtari i madh, Ismail Kadare, shkroi një letërsi me frymë evropiane, të lirë dhe emancipuese për artin e kulturën shqiptare, kur kjo ishte gjëja më e vështirë në një shtet komunist të bunkerizuar. Si për shumë shkrimtarë të mëdhenj, nuk kanë munguar insinuatat e pabazuara. Shteti ynë demokratik e njeh mirë këtë shkrimtar, i cili ka një integritet të lartë moral. Është ky shtet demokratik, i cili menjëherë pas rrëzimit të komunizmit, i dha Kadaresë titullin më të lartë moral "Nderi i Kombit". Ndryshimet demokratike në vendin tonë, ndërtimi i demokracisë dhe integrimi në Evropë, zënë fill edhe te vepra e Ismail Kadaresë, i cili mbështeti me kurajë lirinë kundër tiranisë, humanizmin kundër dhunës. Vepra dhe zëri i Kadaresë janë pa dyshim, pasuria më e madhe intelektuale, artistike e morale në botën shqiptare dhe përbëjnë gjithashtu vlera të çmuara të trashëgimisë shpirtërore e kulturore botërore. Për gjithçka që përfaqëson Ismail Kadare dhe vepra e tij, jam i mendimit se meriton të nderohet me çmimin e lartë "Nobel" prej Akademisë suaj". Marre prej Gazeta shqip Online Kadare për Nobel, për herë të parë zyrtarisht Letra e Presidentit të Republikës së Shqipërisë, Bamir Topi, drejtuar Akademisë së Nobelit, nuk është gjë tjetër, veç një detyrë burokratike -është neglizhuar nga paraardhësit – që instancat më të larta të një vendi, E.Demo/E.Janina Hene, 22 Dhjetor 2008 10:10:00 Letra e Presidentit të Republikës së Shqipërisë, Bamir Topi, drejtuar Akademisë së Nobelit, nuk është gjë tjetër, veç një detyrë burokratike -është neglizhuar nga paraardhësit – që instancat më të larta të një vendi, dhe akademitë duhet të përmbushin për një rast si ky i propozimit zyrtar të shkrimtarit Ismail Kadare për çmimin Nobel në Letërsi për vitin 2009. Mësohet që Topi të ketë pasur konsultime edhe me botues të huaj prestigjiozë që botojnë Kadarenë në gjuhë si, frëngjishtja apo gjermanishtja, për të hedhur këtë hap “politikisht korrekt” për një propozim të vonuar. Procedura e emërimit për çmimet Nobel ka një cikël të vetin dhe dhjetori - pak ditë pas ceremonisë zyrtare për dhënien e çmimeve Nobel të vitit që shkoi - është koha e duhur që secili vend të bëjë propozimet zyrtare për arritjet që vlerësohen me këtë çmim, që prej vitit 1901, në fushat fizikë, kimi, psikologji ose mjekësi, letërsi dhe paqe. Prandaj, Presidenti i vendit, pikërisht dje, ka dalë me këtë deklaratë publike për mbështetjen që ai si kreu i Republikës i jep shkrimtarit Ismail Kadare. U bënë gati pesë vjet që emri i Kadaresë lakohet në listën e ngushtë të kandidatëve për Nobelin e Letërsisë, si kandidatë ndër emrave të njohur të letërsisë botërore. Në mjedisin shqiptar, sa herë vjen vjeshta, “stina e Nobelit”, opinioni ndahet më dysh: në ata që mendojnë se Kadare e meriton dhe e ka merituar prej kohësh çmimin Nobel dhe në ata që dyshojnë rëndë në rolin e veprës së tij letrare dhe të Kadaresë për raportet me diktaturën, për fqinjësinë mes tyre. Ky është krahu që refuzon kategorikisht ta quajë disidente atë vepër që krahu përballë e vlerëson si një vepër që ka raportuar në mënyrë alegorike jetën nën një regjim kriminal dhe diktatorial. Kadare i ka komentuar gjithmonë zërat pro dhe kundër për këtë aspekt të veprës dhe personalitetit të tij. Në një intervistë të fundit, ai është shprehur: “Zakonisht flitet për servilizmin e letërsisë në regjimet totalitare ndaj regjimit totalitar. Dhe është e drejtë, sepse një pjesë e madhe e letërsisë kështu ka qenë. Ka qenë e përulur, e kemi ende sot që janë të rralla regjimet totalitare, si në Korenë e Veriut, që as nuk bëhet fjalë që letërsia të ketë më të voglën pavarësi apo dinjitet. Por mendoni si ka qenë përpara, kur gati gjysma e botës ka qenë komuniste. Sepse harrohet gjithmonë se një hapësirë e madhe gjigante është shumë më shtypëse se sa diktatura të veçuara si janë tani. Dhe prapë flitet për servilizmin e artit dhe letërsisë ndaj regjimeve, por rrallëherë flitet për servilizmin e kundërt. Është i njohur servilizmi i regjimeve të ashpra diktatoriale ndaj artit.” Ai ka komentuar për të disatën herë edhe kandidaturën e tij për Nobel. Por në të njëjtën intervistë, komenti i Kadaresë erdhi në një formë tjetër: “Po ju them një gjë të sigurt, është më shumë e rëndësishme për ju se për mua, ju në këtë rast jeni shoqëria shqiptare dhe është e natyrshme. Popujt e vegjël, popujt që kanë vuajtur nga mosnjohja, nga izolimi, i japin një dramacitet më të madh, siç duket, këtij çmimi.” Për hir të së vërtetës, mbështetja nga institucionet zyrtare shqiptare për të paraqitur emrin e tij në listën e Nobelit, Ismail Kadaresë nuk i ka ardhur asnjëherë publikisht. Ajo që bëri Akademia e Shkencave të Shqipërisë dhe disa akademikë shqiptarë, 2-3 vite të shkuara, mund të quhet një nismë, por Nobeli ka një procedurë gati njëvjeçare, një aplikim që i përgjigjet në fakt ftesës së përçdovitshme të Akademisë Suedeze. Emri i Ismail Kadaresë u paraqit si kandidaturë për Nobel edhe në vitin 2005, vit kur shkrimtari shqiptar u vlerësua me tjetër çmim prestigjioz. U bë fitues i të parit edicion të Man Booker International Prize, që i jepet çdo dy vjet një shkrimtari të gjallë për arritjet në letërsi. Si shkohet për tek Nobeli i Letërsisë Akademia suedeze është përgjegjëse për të zgjedhur laureatin e Nobelit për Letërsinë. Ajo përbëhet nga 18 anëtarë të përhershëm. E njohur si De Aderton (Të tetëmbëdhjetët), anëtarët e saj aktualë janë shkrimtarë të njohur suedezë, gjuhëtarë, studiues të letërsisë, historianë dhe juristë të mirënjohur. Pjesa kryesore aktive e akademisë është Komiteti i Nobelit, i zgjedhur prej anëtarëve të tij me një mandat 3-vjeçar. Çdo vit komiteti fton mijëra anëtarë akademish, profesorë universitarë, shkencëtarë nga shumë vende, laureatë të Nobelit, anëtarë të asambleve parlamentare dhe të tjerë, duke u kërkuar atyre të paraqesin kandidatët për Çmimet Nobel për vitin e ardhshëm. Askush nuk mund të nominojë vetveten. 31 janari është ditat e fundit për paraqitjen e emrave për miratim nga Akademia. Prilli është faza paraprake e selektimit të kandidatëve. Pas disa shqyrtimeve të mëtejshme, komiteti arrin në zgjedhjen e 15–20 emrave si fazë e parë. Në maj paraqiten kandidatët përfundimtarë dhe komiteti e shkurton listën deri në pesë kandidatë që do të merren në konsideratë nga Akademia. Qershor-gusht, anëtarët e akademisë lexojnë dhe diskutojnë veprën e kandidatëve në fjalë. Komiteti i Nobelit, gjithashtu, përgatit raporte për secilin. Në shtator, anëtarët këshillohen dhe diskutojnë vlerat dhe kontributin e secilit kandidat. Në fillim të tetorit zgjidhet laureati për Letërsinë, i cili duhet të ketë marrë më shumë se gjysmën e votave të llogaritura. Në dhjetor, fituesi merr çmim në Stokholm. Për çdo çmim jepet një medalje, një diplomë personale dhe një shumë parash, që aktualisht kap vlerën 800 mijë dollarë. Me Nobelin për letërsinë janë laureuar, prej vitit 1901, 105 shkrimtarë. Fituesi i parë ka qenë shkrimtari francez, Sully Prudhomme dhe i fundit, është prapë francez, Jean-Marie Gustave Le Clézio. Presidenti i Republikës i ka dërguar një letër zyrtare Akademisë duke vlerësuar arritjet e shkrimtarit të njohur Topi propozon Kadarenë për çmimin Nobel “Në sistem të mbyllur, ai shkroi letërsi me frymë evropiane, të lirë e emancipuese” TIRANË- Shkrimtari i njohur shqiptar Ismail Kadare është propozuar për herë të parë si kandidat për çmimin Nobel nga vetë shteti shqiptar. Ka qenë presidenti i Republikës, Prof. Dr. Bamir Topi, i cili pas një sërë konsultimesh me Akademinë e Shkencave shqiptare, me rrethe të ndryshme intelektualësh, botuesish, kritikësh letrarë dhe personalitete të spikatur të artit e të kulturës shqiptarë dhe të huaj, i ka dërguar një letër Akademisë së Çmimit Nobel, në përkrahje të kandidaturës së shkrimtarit të madh, Ismail Kadare për marrjen e Çmimit Nobel në Letërsi për vitin 2009. Burimet zyrtare të presidencës pohuan se kjo ndërmarrje nga ana e kreut të shtetit bëhet në të mirë të njohjes së mëtejshme dhe rritjes anembanë botës së imazhit të Shqipërisë, kombit shqiptar dhe vlerave të tij të rralla artistike, kulturore dhe letrare, të cilat frymëzuan shkrimtarin Ismail Kadare. Në letrën zyrtare të dërguar prej tij në Akademinë e Çmimit Nobel, Presidenti i Republikës ka pohuar se shkrimtari i njohur është ndër të vetmit që në një sistem të mbyllur ka arritur të bëjë një letërsi me frymë evropiane. “Kam privilegjin dhe kënaqësinë e veçantë që, në emër të Shqipërisë dhe popullit shqiptar, t’i drejtohem Akademisë suaj të nderuar duke ju propozuar shkrimtarin shqiptar Ismail Kadare, për çmimin Nobel në letërsi për vitin 2009. Këtë akt po e ndërmarr, sepse vepra e Ismail Kadaresë është monumentale për nga vlera artistike, si dhe mbart e përcjell mesazhe humaniste e universale ndaj gjithë njerëzimit. Shqiptarët vuajtën njërën prej diktaturave më të egra që njerëzimi ka njohur në shekullin e 20-të, ku izolimi total ishte një nga tiparet dalluese të saj. Në këtë sistem të mbyllur, shkrimtari i madh Ismail Kadare shkroi një letërsi me frymë evropiane, të lirë dhe emancipuese për artin e kulturën shqiptare, kur kjo ishte gjëja më e vështirë në një shtet komunist të bunkerizuar”,- thuhet në letrën e presidentit të republikës, Bamir Topi. Sipas tij, Ismail Kadare ka qenë shpesh herë pre e insinuatave të padrejta, të cilat e kanë penguar të fitojë çmimin prestigjioz. “Si për shumë shkrimtarë të mëdhenj, nuk kanë munguar insinuatat e pabazuara. Shteti ynë demokratik e njeh mirë këtë shkrimtar, i cili ka një integritet të lartë moral. Është ky shtet demokratik, i cili menjëherë pas rrëzimit të komunizmit, i dha Kadaresë titullin më të lartë moral "Nderi i Kombit". Ndryshimet demokratike në vendin tonë, ndërtimi i demokracisë dhe integrimi në Evropë, zenë fill edhe tek vepra e Ismail Kadaresë, i cili mbështeti me kurajë lirinë kundër tiranisë, humanizmin kundër dhunës. Vepra dhe zëri i Kadaresë janë padyshim, pasuria më e madhe intelektuale, artistike e morale në botën shqiptare, dhe përbëjnë gjithashtu vlera të çmuara të trashëgimisë shpirtërore e kulturore botërore”,- thuhet në letrën që i është dërguar Akademisë së Çmimit Nobel. Në të kreu i shtetit ka vlerësuar arritjet e shkrimtarit më të madh shqiptar dhe ka kërkuar që ai të marrë nderimet që meriton. “Për gjithçka që përfaqëson Ismail Kadare dhe vepra e tij, jam i mendimit se meriton të nderohet me çmimin e lartë Nobel prej Akademisë suaj”, përfundon letra e kreut të shtetit, Bamir Topi. Kadare: Kush më pengoi për çmimin Nobel Në vizitën e fundit në qytetin e Gjirokastrës dhe shtëpinë e tij, shkrimtari Ismail Kadare ka komentuar edhe arsyet përse e kanë mbajtur për vite me radhë larg çmimit Nobel. Pikërisht atë ditë shkrimtari ka akuzuar Shqipërinë që ka luajtur një rol negativ dhe pikërisht një ish-ambasador në Suedi si pengesën më të madhe. “Një ish ambasador i Shqipërisë në vendin ku jepet çmimi Nobel, në Suedi, ka kundërshtuar nominimin tim. Ishte një veprim aq skandaloz saqë edhe vetë shtypi suedez u mor gjatë me këtë çështje. E ç’është më e keqja, ai ambasador ishte nga Gjirokastra”,- ka deklaruar më tej shkrimtari. I pyetur nga mediat nëse ambasadori në fjalë ishte Bardhyl Kokalari, shkrimtari i mirënjohur është përgjigjur me humor “E ku e dini ju.? Ndoshta ka qenë Shahini (i vëllai”, edhe ai është nga Gjirokastra, edhe ai ka qenë ambasador në Suedi...”. Marre prej Gazeta Shekulli Online [ Edited Tue Jan 12 2010, 07:42am ] Ju pershnes tanve. Ju falemnders per shoqnin tuej, e ju prift e mara tanve pa perjashtim. Kam ndryshue shpin, e kam shkue me shpi te ... Me vjen keq po s'kam mundsi me u dukt ma ktej parit. Ju pershnes me mirnjohje e dashamirsi. | ||
| Back to top | | ||
| L - N |
| ||
| Registered Member #1228 Joined: Wed Sep 12 2007, 10:00amPosts: 10623 | Ismail Kadare: Pse u largova në vitet ‘90 Shumë shpejt pritet të publikohet në Francë romani i parë, "La Ville sans enseignes". Romancier, poet, gazetar, Ismail Kadare u largua nga Shqipëria komuniste në fillim të viteve ‘90 dhe u vendos në Paris që më në fund të shkruante në liri të plotë. I publikuar në frëngjisht dhe shqip nga shtëpia botuese "Fayard" dhe për shumë kohë i ndaluar në Shqipëri, librat e tij janë epope e mrekullueshme që zhyten në zemër të një identiteti tragjik shqiptar, i ndarë mes Perëndimit dhe Lindjes. Shkrimtar "aristokrat", Kadare i ka grumbulluar nderimet në Francë: është anëtar i akademisë së shkencave morale dhe politike prej vitit 1996 dhe prej pak edhe Kalorës i Legjionit të Nderit. Që prej publikimit në vitin 1962 të romanit tuaj të parë, "Gjenerali i ushtrisë së vdekur", ju keni nxjerrë mbi 20 romane dhe disa përmbledhje me poezi. Në këtë sipërmarrje prodhuese letrare, me raste ju keni bërë historianin dhe tregimtarin e shqetësimeve që ka kaluar vendi juaj që prej pushtimit osman deri në ditët e sotme. A mund të përcaktoheni ju si shkrimtar politik? Jam një shkrimtar i gjithanshëm. Shkrimtari politik nuk ekziston, aq më pak shkrimtari historik apo shkrimtari policor. Të gjithë janë shkrimtarë. Disa janë të mirë, të tjerë të kë[shhttt]. Juve nuk ju pëlqen që t‘ju etiketojnë si një shkrimtar shqiptar apo ballkanik. Këto etiketime nuk kanë kuptim. Shkrimtarët i kapërcejnë kufijtë e një shteti, të një rajoni, kontinenti, por nuk është e thënë që për këtë shkak të shkëputen tërësisht nga origjina e tyre gjeografike. Sigurisht, romanet e mia shtrihen në një realitet të përcaktuar gjeografikisht. Por njëkohësisht kam trajtuar dhe tema universale. Nuk besoj se kam folur për vendin tim më shumë se ç‘kanë folur Balzaku, Gëte apo Tolstoi. Si mbërritët tek e shkruara? Përmes leximit. Kam lexuar "Makbethin" kur isha 10 vjeç. Ishte një magjepsje aq e madhe, sa fillova ta kopjoja të gjithë pjesën me shkrim dore. Shekspiri është shkrimtari më i madh i botës. Është më i kompletuari nga të gjithë, më vizionar se shkrimtarët e antikitetit, edhe pse atyre u kam një borxh të madh. Vetëm në moshën 27-28 vjeçare e zbulova siç duhej literaturën antike greke. Isha i tronditur nga moderniteti i tragjedive të Eskilit, të cilat më dukej sikur reflektonin shqetësimet e mia si shkrimtar disident përballë një shteti totalitar në shekullin XX. Specialistët kanë folur gjithashtu edhe për ndikimin e letërsisë franceze të shekullit XIX në formën e romaneve tuaja... Që herët kam lexuar shumë nga Balzaku, Zola, Flobert. E kam "gëlltitur" "Urën e psherëtimave" ("Le Pont des soupirs") të Michel Zévaco. Letërsia franceze ishte e ndaluar në çdo mënyrë në Shqipëri, ku prej një kohe të gjatë ka ekzistuar një elitë shumë e rëndësishme frankofonësh, ashtu si edhe në Greqi apo Rumani. Idetë përparimtare të shprehura nga revolucioni francez kanë luajtur një rol thelbësor në zhvillimin e shteteve të Ballkanit. Në Shqipëri gjithashtu inteligjenca përvetësoi idetë antimonarkiste që përdori kundër Perandorisë Osmane. Por komunistët e ndaluan mësimin e frëngjishtes në shkollë dhe e zëvendësuan me gjuhën ruse. Në fund të viteve ‘50, studimet për letërsi i ndoqët fillimisht në Tiranë e më pas në institutin "Gorki" të Moskës. A ndodhi gjatë qëndrimit në Moskë që ju u bëtë i vetëdijshëm për prirjet tuaja si shkrimtar? Kur shkova në Moskë, e dija tashmë që isha një shkrimtar. Kisha publikuar përmbledhje me poezi që patën një sukses të madh. Në Moskë e kuptova shumë shpejt se nuk dija më shumë për letërsinë se sa profesorët e mi. Vizioni im për literaturën ishte shumë më i thellë dhe më i drejtë se ai i disa burokratëve të institutit "Gorki", që përgjatë gjithë ditës shkruanin mbi virtytet e soc-realizmit; gjithë tekstet që devijonin nga kjo linjë zyrtare, etiketoheshin si "dekadente" dhe të kalbura. Ishte dëshira për t‘iu kundërvënë këtij konformizmi të ri që po lindte, ajo që më shtyu të shkruaj romanin tim të parë, "La Ville sans enseignes", një roman i populluar nga mashtrues, rrugaçë, prostituta që shpërfillnin sëmundjet veneriane. Personazhet kryesorë janë tre studentë shqiptarë, ambiciozë dhe pa skrupuj. Ata falsifikojnë një dokument historik. Është një roman i errët, në kundërshtim me letërsinë socialiste. Me kthimin tim në Shqipëri më 1962, publikova 30 faqe në një gazetë. Ekstraktet e publikuara u ndaluan menjëherë. Botuesi im francez do t‘i botojë së shpejti, ashtu siç i kam shkruar në 1959-ën. Nuk i kam ndryshuar asnjë fjalë. Mohimi i realizmit është vazhdimisht i pranishëm në krijimet tuaja. Në rrëfimet tuaja, kufiri që ndan racionalen nga irracionalja, realen nga irealja, fillimi mitik, është shumë i hollë dhe ju e ligjëroni mjeshtërisht. Për këtë arsye, a mund të flasim për një "realizëm magjik" sipas mënyrës latino-amerikane? Realizmin magjik nuk e kanë shpikur latino-amerikanët. Ai ka ekzistuar gjithnjë në letërsi. Nuk mund ta imagjinojmë asnjëherë literaturën botërore pa këtë dimension ireal. A mund ta shpjegojmë "Komedinë hyjnore" të Dantes, përshkrimet e tij të ferrit pa aplikuar një realizëm magjik? Nuk do t‘i gjenim të njëjtat fenomene as te Fausti, te "Tempête", te "Don Kishoti", te tragjeditë greke ku qielli dhe toka janë gjithnjë të gërshetuara. Jam i habitur, i shastisur nga naiviteti i disa akademikëve që besojnë se realizmi magjik i atribuohet specifikisht shekullit XX! Një tjetër element i pranishëm në krijimet tuaja është denoncimi i regjimit totalitar të Enver Hoxhës (1945-1985). Ju keni denoncuar krimet e tij, ndonjëherë haptas e ndonjëherë përmes fabulës e alegorisë. Si ka reaguar regjimi ndaj kritikave tuaja? Katër nga librat e mi: "Koncert në fund të dimrit", "Pallati i ëndrrave", "Përbindëshi", dhe "Qartësia e hënës" u urdhëruan të ndaloheshin. Kjo do të thotë që nuk mund t‘i gjeje asgjëkundi, as në treg dhe as në kthinat e bibliotekave. Disa të tjera ishin gjysmë të ndaluara, gjë që do të thotë se nuk flitej kurrë për to në shtyp, sikur të mos ishin shkruar kurrë. Regjimi kishte gjetur një metodë shumë të sofistikuar për të frenuar shkrimtarët disidentë. Në shtator të 1990-ës ju e braktisët Shqipërinë dhe kërkuat azil politik në Francë. Nuk është paksa paradoksale që ju vendosët të largoheshit pas vdekjes së diktatorit dhe në momentin kur pasardhësi i tij premtoi se do të çliroheshit nga regjimi? Sigurisht që mund ta kisha braktisur Shqipërinë edhe kur Enver Hoxha ishte gjallë. M‘u dha dy herë rasti gjatë asaj kohe. Por të largoheshe në atë kohë nuk do të kishte shërbyer për gjë. Në të kundërt, në 1990-ën, kur kisha vendosur përfundimisht të nisesha, mundësia e hapjes ndaj demokracisë ekzistonte në të vërtetë. Isha i bindur se vendi kishte nevojë për një goditje që të dilte nga bllokadat e fundit. Nisja ime shërbeu pikërisht për këtë dobësim. Plot dy muaj më pas, studentët manifestuan nëpër rrugë. Opozita mori kreun. Në 1992-shin mundën të mbaheshin zgjedhjet e lira në Shqipëri. Pse menduat atëherë të vendoseshit në Francë? Sepse ishte vendi që njihja më mirë. Librat e mi ishin pritur gjithnjë me shumë ngrohtësi, edhe pse depërtuan me vështirësi. Franca gjithnjë ka treguar një lloj hapjeje ndaj letërsisë shqiptare. Për këtë ishte e natyrshme që unë të vija në Francë. Përvjetori Shkrimtari lindi më 28 janar të vitit 1936 në Gjirokastër Ismail Kadare, sot 73 vjeç! Ismail Kadare, përfaqësuesi më i shquar i letrave shqipe, feston sot ditën e lindjes. Ai erdhi në jetë më 28 janar të vitit 1936, plot 73 vite më parë, në Gjirokastër. Qyteti i gurtë, ku kaloi fëmijërinë, la gjurmë të thella në gjithë jetën dhe krijimtarinë e tij. Kadare ka qenë dhe është protagonist i jetës politike dhe i mendimit të vendit qysh prej viteve ‘60. Ai është një nga personalitetet më të shquara të kulturës shqiptare, ambasador i saj në botë. Kadare është shkrimtari që i ktheu mitet legjendare në realitet, shkrimtari që bëri histori prej prehistorisë; pa rënë në kundërthënie me vetveten dhe gjykimin modern, ai arsyetoi estetikisht në mënyrë të përkorë dhe për kohën absolute. Në Shqipërinë e ndodhur në udhëkryq, vepra e Kadaresë ka qenë dhe mbetet një shpresë apo një ogur i bardhë për të. Ismail Kadare është autor i shumë veprave në poezi e prozë, laureat i shumë çmimeve kombëtare, kandidat i çmimit "Nobel" për letërsinë për shumë vite me radhë. Në muajin dhjetor të vitit 2008, Presidenti i Republikës, Bamir Topi, propozoi zyrtarisht shkrimtarin shqiptar Ismail Kadare për çmimin "Nobel" në letërsi për vitin 2009. Pas një sërë konsultimesh me Akademinë e Shkencave shqiptare, me rrethe të ndryshme intelektualësh, botuesish, kritikësh letrarë dhe personaliteteve të spikatur të artit e të kulturës shqiptare dhe të huaj, kreu i shtetit i dërgoi një letër Akademisë së Çmimit Nobel, në përkrahje të kandidaturës së shkrimtarit të madh, Ismail Kadare, për marrjen e çmimit "Nobel" në letërsi për vitin 2009. Kjo iniciativë nga ana e kreut të shtetit bëhet në të mirë të njohjes së mëtejshme dhe rritjes anembanë botës së imazhit të Shqipërisë, kombit shqiptar dhe vlerave të tij të rralla artistike, kulturore dhe letrare, të cilat frymëzuan shkrimtarin Ismail Kadare. Vepra e Ismail Kadaresë është përkthyer në 32 gjuhë të huaja, duke arritur kështu një rekord të përhapjes në tërë botën e qytetëruar. Marre prej Gazets Shqip Online Ju pershnes tanve. Ju falemnders per shoqnin tuej, e ju prift e mara tanve pa perjashtim. Kam ndryshue shpin, e kam shkue me shpi te ... Me vjen keq po s'kam mundsi me u dukt ma ktej parit. Ju pershnes me mirnjohje e dashamirsi. | ||
| Back to top | | ||
| L - N |
| ||
| Registered Member #1228 Joined: Wed Sep 12 2007, 10:00amPosts: 10623 | Vepra e Kadaresë është përkthyer në 32 gjuhë të huaja, një rekord i përhapjes në tërë botën e qytetëruar Kadare, shkrimtari epokë në 73-vjetorin e lindjes Ismail Kadare, një ndër shkrimtarët më të mëdhenj të letrave shqipe, kanditat i çmimit Nobel në letërsi, lindi më 28 janar të vitit 1936 në Gjirokastër. Ai është autor i disa romaneve të konsideruara si legjendë në letërsinë shqipe si, "Gjenerali i ushtrisë së vdekur", i përkthyer të paktën në tetë gjuhë të botës, "Muzgu i perëndive të stepës", "Koncert në fund të dimrit", por edhe i një serie poezish, përmbledhjesh, novelash. Kadare është nderuar me titullin e lartë "Nderi i Kombit", ndërsa bën pjesë në Akademinë Franceze ndër 12 anëtarë-shok të huaj të kësaj Akademie, apo edhe i Akademisë së Berlinit. Ai e kaloi fëmijërinë në qytetin e gurtë të Gjirokastrës dhe jeta mitike që ofron ky qytet duket se la gjurmë të thella në gjithë jetën dhe krijimtarinë e tij. Shkollën e mesme e kreu në gjimnazin "Asim Zeneli". Më pas, kreu studimet e larta në Fakultetin e Historisë e të Filologjisë në Universitetin e Tiranës, pastaj në Institutin "Gorki" të Letërsisë Botërore në Moskë. Kadareja ka punuar në gazetën "Drita", e më pas drejtoi revistën "Les letres albanaises". Është fakt, që Kadare ka qenë dhe është protagonist i jetës politike dhe i mendimit të vendit qysh prej viteve '60. Edhe pse në fund të vitit 1990, Kadare u largua së bashku me familjen në Paris, ai mbajti lidhje me Shqipërinë. Ai është një nga personalitetet më të shquara të kulturës shqiptare, ambasador i saj në botë, është shkrimtari që i ktheu mitet legjendare në realitet, shkrimtari që bëri histori prej prehistorisë; pa rënë në kundërthënie me vetveten dhe gjykimin modern, ai arsyetoi estetikisht në mënyrë të përkorë dhe për kohën absolute. Në Shqipërinë e ndodhur në udhëkryq, vepra e Kadaresë ka qenë dhe mbetet një shpresë apo një ogur i bardhë për të. Ismail Kadare është autor i shumë veprave në poezi e prozë, laureat i shumë çmimeve kombëtare, kandidat i çmimit Nobel për shumë vite me radhë, anëtar i Akademisë së Shkencave të Shqipërisë dhe anëtar i Akademisë Franceze të Shkencave Morale. Vepra e Ismail Kadaresë është përkthyer në 32 gjuhë të huaja, duke arritur kështu një rekord të përhapjes në tërë botën e qytetëruar. Në fushën e prozës, Ismail Kadare ka lëvruar tregimin, novelën dhe romanin. Prozën e tij e karakterizojnë përgjithësimet e gjëra historiko-filozofike, subjekti i ngjeshur dhe mendimi i thellë i shprehur shpesh me anë të parabolës, mbi bazën e asociacionit apo të analogjive historike. Ideja e romanit "Gjenerali i ushtrisë së vdekur" (1964) është shpirti liridashës i popullit shqiptar. Temën e shpirtit të pamposhtur të shqiptarëve nëpër shekuj autori e trajtoi edhe në romanin Kështjella (1975). Në romanin "Kronikë në gur" (1970) Kadare kritikoi psikologjinë provinciale, ndërkohë që probleme të rëndësishme të historisë janë trajtuar edhe në përmbledhjet me tregime e novela "Emblema e dikurshme" (1977), "Ura me tri harqe" (1978) dhe Gjakftohtësia (1980). E veçanta e Ismail Kadaresë shfaqet sidomos në trajtimin, nga një këndvështrim i ri, i temës historike dhe në tingëllimin e mprehtë aktual që është i aftë t'i japë asaj. Një nga krijimet më të shquara të Ismail Kadaresë dhe të të gjithë letërsisë së re shqiptare është romani "Dimri i madh" (1977). Veprat më të mira të Ismail Kadaresë janë përkthyer në shumë gjuhë të botës dhe janë pritur shumë mirë nga publiku lexues. Por edhe poezia e Ismail Kadaresë është një prej zhvillimeve më novatore në vjershërimin shqip gjatë një gjysmë shekulli. Ajo shprehu vendosmërinë e shkrimtarëve të brezit të viteve '60 për të realizuar qëllime estetike të ndryshme prej paraardhësve. "Frymëzime djaloshare" (1954), "Ëndërrimet" (1957), "Endërr industriale" (1960), "Shekulli im" (1961), "Poemë e blinduar" (1962), "Përse mendohen këto male" (1964), "Shqiponjat fluturojnë lart" (1966), "Motive me diell" (1968), "Koha" (1976), "Shqipëria dhe tri Romat", përbëjnë titujt kryesorë të veprës poetike të Kadaresë. Ismail Kadare, në periudhën e parë të krijimtarisë së tij, u tërhoq pas poemës epiko-lirike. Në prirjen e përgjithshme ai nuk u shkëput prej frymës monumentalizuese të poezisë së mëparshme, por e kushtëzoi këtë me tipin e njeriut shqiptar, të historisë së tij kombëtare, të fatit të tij nëpër shekuj. Thuajse në të gjitha poemat e shkruara në vitet '60 -'70 ka një gërshetim të mjeteve të reja të të shprehurit me mënyrën tradicionale të të vështruarit të jetës dhe të historisë. Poezia e Kadaresë, ndryshe prej prozës së tij, është përgjithësisht e qartë, pa ekuivoke, shpesh marciale, thuajse përherë optimiste. Ajo, në kritikën zyrtare, është pritur si pasurim problematik i poezisë shqipe, veçanërisht me temën e qëndresës shumëshekullore të popullit shqiptar në rrugën e tij të gjatë të historisë. Poezia e tij është poezi e sfidave të mëdha shqiptare. Ajo është e përshkuar nga qëndrimi hyjnizues ndaj historisë kombëtare, ndaj lavdisë së tyre, ndaj tokës së të parëve, ndaj gjuhës shqipe. Qëndresa hyn në poezinë e Kadaresë qysh prej kohërave antike, deri në periudhat më të afërta të historisë. Veçmas ajo lidhet me "motin e madh", të epokës së Gjergj Kastriotit; por Kadare hyjnizoi një periudhë më të hershme se kjo, që ishte mitizuar më herët prej Rilindjes Kombëtare: periudhën e humanizmit evropian (siç mendon shkenca e historisë, kjo periudhë e gjeti Shqipërinë në të njëjtën shkallë zhvillimi me anën tjetër të Adriatikut), e cila pati shprehjen e saj dhe në njeriun dhe qytetërimin shqiptar. Poema epiko-lirike shqipe arriti një nivel të lartë afirmimi me vepra të tilla të I. Kadaresë, si "Përse mendohen këto male" dhe "Shqiponjat fluturojnë lart", pastaj me "Shekulli i 20-të", "Poemë e blinduar", "Shqipëria dhe tri Romat" e vepra të tjera. Poezia e Kadaresë është e prirur drejt sintetizmit dhe abstraksionit. Në këtë cilësi poezia e Kadaresë të sjell ndërmend vjershërimin e Migjenit. Sintetizmi shfaqet në mungesën e çfarëdo subjekti apo elementi të subjektit. Poemat e Kadaresë, përgjithësisht poezia e tij, janë art mendimi, pa elemente të rrëfimit (narracionit). Si të tilla, si poema mendimi, ato ofrojnë shumësi leximesh, në kohë dhe në mjedise të ndryshme. Gjithashtu poezia intime e Kadaresë përshkruhet nga malli për qytetin e lindjes, për njerëzit që lanë gjurmë në fëmijërinë e tij, për atdheun kur ndodhet larg tij, për kohën studentore, vajzat dhe rrugët e Moskës kur është në atdhe, e mbi të gjitha, për vajzën që le gjurmë në shpirtin e tij, por që përgjithësisht ndodhet larg. Përgjithësisht vepra e Kadaresë është e sunduar prej mitit të së shkuarës, evokimit të lavdisë së dikurshme. Kadare synon ta çlirojë njeriun shqiptar prej akuzash që e kanë ndjekur ndër shekuj, duke përfshirë akuzën si popull i lindur me instinktin e luftës dhe të mercenarizmit, binjak me armën dhe peng i saj. Raporti midis jetës dhe vdekjes, midis të gjallëve dhe varreve, midis brezit që shkoi dhe atij që vjen, një nga raportet më thelbësore të qenies njerëzore, përbën një rregullator të mbifuqishëm të gjithë yllësisë së veprave të Kadaresë. Synimi parësor i çdo letërsie serioze që të qëndrojë mbi kohën dhe hapësirën zuri vend kryesor që tek romani "Gjenerali i ushtrisë së vdekur". Vepra të Kadaresë Frymëzime djaloshare - 1954 Shekulli im - (1961) Gjenerali i ushtrisë së vdekur - roman- 1963 Përse mendohen këto male - 1964 Dasma - 1968 Motive me diell - (1968) Kështjella - roman - 1970 Kronikë në gur - roman - 1971 Koha (1976) Dimri i madh - roman - 1977 Ura me tri harqe - 1978 Prilli i thyer - 1980 Gjakftohtësia - përmbledhje novelash - 1980 Koha e shkrimeve - 1986 Koncert në fund të dimrit - 1988 Vepra Letrare - 1981-1989 Dosja H - 1990 Piramida - 1992 Shqipëri - 1995 Pallati i ëndrrave - 1996 Dialog me Alain Bosquet - 1996 Spiritus - roman- 1996 Kushëriri i engjëjve - ese- 1997 Poezi - 1997 Kombi shqiptar në prag të mijëvjeçarit të tretë - ese- 1998 Tri këngë zie për Kosovën - triptik - 1998 Ikja e shtërgut - tregim - 1999 Qorrfermani - roman - 1999 Vjedhja e gjumit mbretëror - tregime - 1999 Ra ky mort e u pamë - ditar për Kosovën, artikuj, letra - 2000 Kohë barbare (Nga Shqipëria në Kosovë) - biseda - 2000 Breznitë e Hankonatëve - 2000 Bisedë përmes hekurash - 2000 Elegji për Kosovën - 2000 Lulet e ftohta të marsit - roman - 2000 Unaza në kthetra - 2001 Eskili, ky humbës i madh - 2001 (ribotim) Qyteti pa reklama - roman - 2001 Jeta, loja dhe vdekja e Lul Mazrekut - roman - 2002 Pasardhësi - roman - 2004 Identiteti evropian i shqiptarëve - 2006 Hamleti, princi i vështirë - Sprovë - 2006 Flora NIKOLLA/ATSH Ju pershnes tanve. Ju falemnders per shoqnin tuej, e ju prift e mara tanve pa perjashtim. Kam ndryshue shpin, e kam shkue me shpi te ... Me vjen keq po s'kam mundsi me u dukt ma ktej parit. Ju pershnes me mirnjohje e dashamirsi. | ||
| Back to top | | ||
| L - N |
| ||
| Registered Member #1228 Joined: Wed Sep 12 2007, 10:00amPosts: 10623 | Disident ose jo, Ismail Kadare mbetet i madh » Dërguar më: 19/02/2009 - 14:06 Nga Tim Rutten Ismail Kadare është në shumë mënyra një prej shkrimtarëve të mëdhenj më problematikë në letërsisë perëndimore kontemporane. Por, kjo nuk duhet t'i ndalojë lexuesit të shijojnë "Rrethimin" për atë çka ky roman është: një punë domethënëse nga një autor magjepsës. Megjithëse ai punon komplet jashtë kontekstit të letërsisë perëndimore të shekullit të 20-të, perspektiva e Kadaresë është ajo e një shkrimtari të preokupuar ndaj temave të historisë së vendit të tij, Shqipërisë. "Rrethimi" rrëfen historinë e një kështjelle katolike të shekullit të 15-të në malësinë shqiptare, e cila është sulmuar nga ushtritë armike turke që së shpejti do të pushtojnë të gjithë vendin. Në këtë rast, gjithsesi, mbrojtësit triumfojnë dhe turqit, pas një rrethimi të gjatë dhe të hidhur, iu duhet të kthehen pas me pasoja tragjike. Megjithatë, Kadare zgjedh të tregojë historinë e betejës nga perspektiva osmane dhe pasuria e këtij romani vjen pikërisht nga detajet si: personaliteti, taktikat, madje edhe haremi që ndjellin pushtuesit osmanë. "Rrethimi" është një imazh ekzotik, që ndryshon këndvështrimin e lexuesve. (Është i pari prej tre romaneve të mëdha në të cilin Kadare eksploron historinë e Shqipërisë dhe Ballkanit nga perspektiva e turqve dhe e atyre me të cilët ata bashkëpunuan). Megjithëkëtë, "Rrethimi" është vendosur në pikën e lartë të rezistencës shqiptare ndaj ambicieve osmane. Shumicës së popullit shqiptar iu desh shumë shpejt të pranonin jo vetëm sundimin osman, por edhe besimin islam dhe veçanërisht urdhrin Sufi, që mbizotëronte mes elitës së trupave jeniçere turke të sulltanit. Rreth 30 myslimanë shqiptarë do të shkonin t'i shërbenin sulltanit si vezirë të mëdhenj. "Rrethimi", i titulluar edhe "Kështjella", kur u botuar për herë të parë në Shqipërinë e 39 viteve më parë, u vu në qendër të karrierës së tij që numëron të paktën 50 botime fikshën, poezi. Kadareja i kishte bërë të gjithë këto si në autor kryesor në vendin e tij të vogël dhe të errët. Shkrimtari, tani 73 vjeç dhe familja e tij shkuan të jetonin në Paris, në vitin 1990, shumë shpejt pas rënies së komunizmit në Shqipëri. Që atëherë, botimet në dy gjuhë, frëngjisht dhe shqip të librave të tij, e kanë bërë atë një letrar europian. Emri i tij përmendet çdo vit pak para nominimeve për çmimin 'Nobel'. Në vitin 2005, ai fitoi çmimin "Man Booker International Prize", i cili është një prej më të shiturve në llojin e librit fikshën bashkëkohor të shkruar në anglisht. Nën komunizëm Katër vite më parë, kur Kadare fitoi "The international Booker", disa pyetje shqetësuese u ngritën mbi natyrën e vërtetë të marrëdhënieve të tij me regjimin e vjetër shqiptar. Ai kishte qenë, siç e karakterizojnë tashmë përkrahësit e tij në Perëndim, një disident letrar tepër i madh apo një bashkëpunëtor i regjimit? Është një pyetje e ndërlikuar, që është bërë nga shumë artistë të njohur të shekullit të 20-të, vendlindjet e të cilëve iu nënshtruan hijeve totalitare, veçanërisht ato regjime komuniste që duke ecur sipas modelit sovjetik, tentuan t'i mbanin artistët e tyre, shkrimtarët, poetët dhe muzikantët, të mbyllur... në rastin e Kadaresë, përgjigja duket të jetë se ai ishte në kohë të ndryshme, edhe disident, edhe bashkëpunëtor. Ai është i vetëm në dualitetin e tij. Shembulli i një kompozitori të madh rus, Dmitri Shostakovich, të vjen shpejt në mendje, edhe pse ka shumë të tjerë si ata. Akoma, pyetje te tjera lindin mbi Kadarenë, sepse edhe i parë në standardet e kuqe, Shqipëria nën regjimin e Enver Hoxhës nuk ishte një regjim normal. Në fakt, Shqipëria ishte më e shtypura nga të gjitha shtetet europiane me "perde të hekurta", duke pasur parasysh edhe vetë Bashkimin Sovjetik. Hoxha i prishi marrëdhëniet edhe me "padronët" rusë pas ardhjes në pushtet të Nikita Hrushov dhe e lidhi vendin me Kinën. Kur Beijingu e hodhi Maoizmin, ai u shkëput edhe nga lidhja me Lindjen dhe ndenji si një version ballkanik i ekzistencës së mbretërisë hermetike të Koresë së Veriut. Cila ishte lidhja e Kadaresë me Hoxhën, tiranin vrasës? Autori është shkolluar jo vetëm në Tiranë, por edhe në Institutin Gorki në Moskë. Herët në karrierën e tij, që i thurnin lavde Hoxhës dhe që flet për revolucionin e tij të lavdishëm, ndërkohë që shkrimtarët e tjerë, subjekte të një persekutimi të egër. (Në fakt, nuk kishte persekutime të lehta në kohën e Hoxhës). Kadare shërbeu në Asamblenë Kukull të Popullit dhe ishte një anëtar me influencë në lidhjen e shkrimtarëve të vendit të tij. Më e rëndësishmja është se ai lejohej të udhëtonte dhe të publikonte edhe jashtë vendit, një privilegj i paimagjinueshëm në klikën ksenofobike dhe të izoluar të Hoxhës. Kama e disidentit? Si një gazetar kritik dhe letrar, Adam Kirsch shkroi në kohën kur Kadare mori çmimin letrar "The Booker": "Sugjerimi i nënkuptuar se Kadare ishte një disident, ashtu si Vaclav Havel ose Alexander Solzhenitsyn, është shumë çorientues". Kadare nuk do të kishte mbijetuar dhe botuar kurrë nën regjimin e Hoxhës pa pasur asnjë lloj shkalle bashkëpunimi, detajet e plota akoma nuk janë të qarta. Vetë Kadare thjesht deklaron që e shkruara e tij ishte në fakt një kundërshtim i hapur. 'Sa herë që unë shkruaja një libër, - ka thënë ai, - kisha përshtypjen se po i jepja një goditje me kamë diktaturës'. Epo, të shumtën e kohës, që prej botimit të romanit 'Dimri i madh', më 1977, u shkrua me haraç të sinqertë ndaj Hoxhës, pasi Kadaresë iu ndalua për tre vite botimi për shkak të botimit të një poeme satirike. Nga ana tjetër, kryevepra e tij e vitit 1981, 'Pallati i ëndrrave', i bazuar në romanin e Kafkës, 'Kështjella', është një goditje alegorike e tij ndaj totalitarizmit. Ajo provokoi një dënim publik të autorit nga kryetari i Lidhjes së Shkrimtarëve të Shqipërisë, i cili e akuzoi autorin se po i shmangej vijës politike dhe sociale për të bërë alegori dhe histori, në një kohë që Shqipëria ishte sipas tij, e vetmja tokë mrekullish ku socializmi kishte mbetur akoma në këmbë. Nga 1985, Hoxha vdiq. Një tjetër prej çështjeve të pazakonta të romanit 'Rrethimi' është përkthimi elegant dhe fluid i tij nga David Bello. Përkthimi nuk u bë nga gjuha shqipe, të cilën Bello nuk e flet, por nga botimi në frëngjisht i librit të Kadaresë, që ishte përkthyer nga shqipja në këtë gjuhë nga Jusuf Vrioni. Për më tepër, këto versione janë ripunuar gjerësisht. Autori ka hequr pasazhe që ishin futur më përpara si çështje e urgjencës politike dhe janë fituar situata e dialogë që ishin hequr nga libri për shkak të censurës së Partisë Komuniste. Kadare gjithashtu ka tentuar të ngushtojë dhe të rishikojë edhe fragmente e pasazhe të tjera. Nuk do të ishte e saktë, që në këto kushte ta quajmë këtë përkthim si një version të romanit që autori shkroi më 1970. Kështu, ne mund të themi se është libri i shkruar më 1970 plus mendimeve të dyta që ka pasur autori pas atij viti. Siç shkruan Bello, në një shënim të këtij botimi në anglisht: 'Në një mënyrë magjike, që mbase vetëm shkrimtarët e mëdhenj mund të arrijnë, turqit e Kadaresë janë në të njëjtën kohë konspekti dhe mishërimi i asaj që ne nuk jemi, por edhe një prezantim besnik i asaj çfarë ne jemi bërë. 'Rrethimi' është pra, jo vetëm një zhvendosje, përzierje e kohës mesjetare me atë moderne, por një simbol kompleks i një kombi të ndarë e të vuajtur që është rrethuar nga vetja. Mrekullia është se në këtë rrëfenjë ekzotike, e përkthyer dy herë nga një gjuhë e panjohur e Ballkanit e që ka të bëjë me një të kaluar të largët e të harruar, ajo në çdo faqe është jehonë e çështjeve dhe temave që na prekin ne sot. Është pikërisht kjo lidhje, pavarësisht çdo ambiguiteti, ekzoticizmi ose kontradiktave të jashtme që e etiketon dhe i vë vulën kësaj letërsie të madhe, pjesë e të cilës është padyshim romani 'Rrethimi'. Marrë nga "Los Angeles Times Ju pershnes tanve. Ju falemnders per shoqnin tuej, e ju prift e mara tanve pa perjashtim. Kam ndryshue shpin, e kam shkue me shpi te ... Me vjen keq po s'kam mundsi me u dukt ma ktej parit. Ju pershnes me mirnjohje e dashamirsi. | ||
| Back to top | | ||
| guest |
| ||
 Registered Member #1283 Joined: Fri Sep 28 2007, 12:35amPosts: 4466 | nuk po duken ma ne forum antart qe kan pas vjell vner per ismail kadaren. ky zotnia po vazhdon te vleresohet nga gjithe bota kurse patetiket e forumit rrin ne heshtje pa pas gja me than kundra tij. | ||
| Back to top | | ||
| L - N |
| ||
| Registered Member #1228 Joined: Wed Sep 12 2007, 10:00amPosts: 10623 | guest ka shkruar: nuk po duken ma ne forum antart qe kan pas vjell vner per ismail kadaren. ky zotnia po vazhdon te vleresohet nga gjithe bota kurse patetiket e forumit rrin ne heshtje pa pas gja me than kundra tij. Zotni guest kjo bot asht mene mene e gjithkush ka te drejt mi opinjonin e vet, gjithsesi personalisht nuk besoj kurrsesi, se ka arsy mu sha Ismail Kadare per sa i perket letrave Shqype e kontributit qi asht tu i dhan emnit ShqYptare, pra per arritjet e tij, nuk besoj kurrsesi se ka hapsine me sha dike qe ka mijetu apo qe asht ai person qi asht pamvarsisht se figura e kji Gjeniu Shqiptar munohet mu politizu tan kohen prej medias Shqyptare kastan edhe ka mrri me pas nji opinjon te politizum karshi ksaj figure qi vetem na ban krenar tan Shqyptarve. Ismail Kadare: Unë nuk jam shkrimtar politik (Dërguar më: 25/03/09) PARIS-Aktualisht, kur vjen puna tek letërsia, nuk mund të ketë një shkrimtar politik",- ka thënë shkrimtari i njohur shqiptar Ismail Kadare. Fitues i çmimit Man Booker International ai ka shtuar se: "Jam i mendimit se unë nuk jam një shkrimtar politik dhe për më tepër, duke qenë se në letërsinë e vërtetë, aktualisht nuk ka shkrimtarë politikë". Kjo ka qenë deklarata e Kadaresë në një intervistë dhënë për shtypin zviceran të shtunën. "Mendoj se letërsia që kam shkruar unë nuk është më politike se sa teatri antik grek. Unë do të isha bërë shkrimtari që jam në çfarëdolloj regjimi politik." Romancieri dhe poeti Kadare iku nga regjimi maoist i Enver Hoxhës në Shqipëri në vitin 1990 duke kërkuar azil në Francë. Autori i shumë romaneve duke përfshirë edhe atë "Gjenerali i ushtrisë së vdekur" dhe "Pallati i ëndrrave", Kadare fitoi çmimin e parë të Man Booker International në vitin 2005, duke nxitur një sërë kritikash nga disa shkrimtarë antikomunistë, që deklaronin se ai ka pasur një status të privilegjuar nën regjimin e Hoxhës. Edhe pse disa nga veprat e tij ishin ndaluar, të tjera siç është edhe vepra "Dimri i madh", mburrnin liderin e vendit që u shkëput nga Bashkimi Sovjetik më 1961. Suksesi i tij ndërkombëtar si shkrimtar, siç tha Kadare për NZZ, ishte një shpatë me dy teha. "Nga njëra anë më siguroi mua mbrojtje në lidhje me regjimin, por nga ana tjetër unë kam qenë në qendër të vëmendjes dhe vëzhgimeve,"-ka thënë ai. "Ajo çfarë ngjalli dyshime kishte të bënte me faktin se 'pse një vend borgjez perendimor mban një shkrimtar që vjen nga një shtet stalinist?" Kjo bëri që unë të pranohem nga komunistët, për t'i thënë botës dhe Shqipërisë se, ai nuk ishte "Borgjez", por komunist. "Por, çfarë duhet të bëja unë? Të thosha jo? Kjo do të më kishte çuar në një shkatërrim të barabartë, në një viktimë. Do të vinte momenti që ata do ta gjenin një arsye që të më dënonin si agjent francez,"-tha ai. “The Guardian” (d.b/BalkanWeb) [ Edited Thu Mar 26 2009, 03:59pm ] Ju pershnes tanve. Ju falemnders per shoqnin tuej, e ju prift e mara tanve pa perjashtim. Kam ndryshue shpin, e kam shkue me shpi te ... Me vjen keq po s'kam mundsi me u dukt ma ktej parit. Ju pershnes me mirnjohje e dashamirsi. | ||
| Back to top | | ||
| L - N |
| ||
| Registered Member #1228 Joined: Wed Sep 12 2007, 10:00amPosts: 10623 | Dialogu i Ramiz Alisë me Foto Çamin: Kadare, i pari shkrimtar që kritikoi Dritëro Agollin » Vendosur: 30/04/2009 - 07:56 • © Gazeta Panorama "I zgjuar, por ka shumë mllef". Kë-shtu do ta vlerësonte në një nga mble-dhjet e Komitetit Qendror të Partisë së Punës, shkrimtarin Ismail Kadare, pasardhësi i Enver Hoxhës, Ramiz Alia Për Ismail Kadarenë, Komiteti Qendror i PPSH-së, bënte mbledhje më vete. Duhej një artikull në ndonjë gazetë, që të mblidheshin krerët e të diskutonin përmbajtjen e tij. Aq më tepër kur bëhej fjalë për ndonjë vepër letrare me përmbajtje të "dyshimtë", apo "provokuese". Në librin e tij me studime "Për prozën e Kadaresë", studiuesi Shaban Sinani, veç të tjerash na ofron një dokument nxjerrë nga ish-Arkivat e PPSH-së, ku Ramiz Alia dhe sekretari i ngarkuar për çështjet ideologjike, Foto Çami diskutojnë rreth një artikulli që Ismail Kadare kishte botuar në gazetën letrare "Drita" e më tej edhe për novelën e tij "Krushqit janë të ngrirë". Kjo novelë pasi kishte kaluar dorë më dorë, nuk e kishte parë ende dritën e botimit, për shkak se trajtonte në të, çështjen e Kosovës. Sipas studiuesit Shaban Sinani, i cili është edhe autor i veprës me dy vëllim "Një dosje për Kadarenë", në fondet e ish-arkivit të PPSH-së ruhet një dosje me titullin "Për artikullin e Ismail Kadaresë "Për ngritjen e nivelit në letërsi" dhe novelën "Krushqit janë të ngrirë", në të cilën gjenden procesverbalet e një takimi të posaçëm ditor të Sekretariatit të Komitetit Qendror të PPSH, të mbajtur në 30 tetor 1985. Fashikulli që i përket kësaj teme është ndarë më vete nga shërbimi i stenografisë i fondkrijuesit dhe pastaj nga shërbimi i arkivit dhe mban nëntitullin "Çështja e tretë: artikulli "Për ngritjen e nivelit në letërsi dhe novela "Krushqit janë të ngrirë". Procesverbali, mbështetur në shënimet e arkivimit, u është paraqitur protagonistëve të takimit për certifikim vërtetësie. Si fillim dy krerët marrin në shqyrtim artikullin e botuar tek "Drita". Alia duket se i jep të drejtë shkrimtarit në shumë probleme që trajton, si në atë të "rrumbullakësimit" të letërsisë, apo kritikave që u bën veprave të caktuara. Alia pranon se aso kohe ishin botuar vepra shumë të dobëta, ndërsa televizioni shfaqte filma "mizerje", ndërsa kishte filma shumë të mirë, me përmbajtje të fortë shoqërore. Por ai vë në dukje gjithashtu se shkrimtari shkruan me "mllef", ndërsa edhe ai vetë ka shumë për të ndrequr. Ramiz Alia kujton faktin që nuk ka pasur vepër të Kadaresë që të mos jetë kritikuar e të mos jetë ripunuar. Më tej është marrë në shqyrtim novela ende e pabotuar "Krushqit janë të ngrirë". Foto Çami thotë se me anë të saj mund t'i jepet një "armë" serbëve, ndërsa mund të rrezikohet edhe familja e njohur Mekuli, nga të cilët ka marrë shkas shkrimtari në veprën e tij. Alia duket se nuk bie dakord me këto arsyetime, megjithatë e vlerëson botimin si të papërshtatshëm për momentin. Procesverbali mbyllet me thënien e Ramiz Alisë: "Megjithatë, ta shikojmë njëherë dhe vendosim. Ma jepni ta lexoj dhe unë, por tani për tani, nuk mund ta botojmë, se nuk është momenti". Nga sa tregojnë faktet, novela duhet të priste edhe një vit tjetër, deri sa të botohej në vitin 1986, në përmbledhjen me tregime dhe novela "Koha e shkrimeve". "Çështja e tretë: artikulli "Për ngritjen e nivelit në letërsi dhe novela "Krushqit janë të ngrirë". Foto Çami: Artikulli i Ismailit ka bërë shumë jehonë. Ramiz Alia: E lexova edhe unë këtë artikull. Ismaili është tip i zgjuar. Ai ka shfrytëzuar fjalimin tim në takimin me shkrimtarët dhe artistët korçarë, ku, midis të tjerave, vija theksin edhe tek lufta kundër nivelit mesatar e mediokër në letërsi dhe në arte. E ka kuptuar mirë ai atë dhe ngre disa probleme, të cilat në thelb ai ka të drejtë, se ka një qetësi në letërsi dhe po ndiqet vija që të mos ketë maja, po të ketë më mirë një rrumbullakim dhe nivelim. Artikullin e lexova me vëmendje, se edhe kohë kisha, dhe më duket se të gjitha gjërat që ngre i ka në rregull, por i bën me një mllef. Për shembull, kritikon Thanas Lecin, dhe ka të drejtë që e kritikon, se Thanasi kërkon t'i rrafshojë shkrimtarët. Un% e kam thënë disa herë dhe prapë po e them, që në letërsinë e sotme botërore mbizotërojnë veprat e Amerikës Latine. Ka gjithë ato vepra që nuk i merr vesh njeri. Po ashtu, edhe në seritë e veprave të zgjedhura janë futur krijime pa ndonjë vlerë dhe që nuk e meritojnë. Ose merrni televizionin, filmat. Ka ca filma mizerabël, që nuk shikohen. Mësuam historinë e Romës përmendësh. Ka filma të rinj shumë të bukur, nga ana shoqërore shumë të fortë, që mund të shfaqen, por është frika për të qenë brenda. Prandaj, siç thashë, Ismaili në thelb ka të drejtë që i ngre ato gjëra. Ai është i pari që kritikon librin e Dritëro Agollit "Trëndafil në gotë". Edhe unë kam dy vjet që ua kam thënë ç'është ai libër. Prandaj mirë bën që kritikon. Por, siç thashë, aty duket edhe mllefi i tij, si dhe ajo, që ai i ngre gjërat nga një pozitë, si të thuash, e një njeriu që thotë "Unë jam", pra me një çikë mendjemadhësi. I tërë problemi dhe mllefi i tij këtu është, që ai ka shkruar, por nuk i botojnë krijimet e tij dhe ai nuk është i bindur për ato që ia kanë kthyer. Po të ishte i pastër vetë ky, kritika e tij do të kishte më shumë vlerë, sepse të kritikuarit nuk gjykojnë kështu siç gjykojmë ne, që në thelb ai ka të drejtë. Ata gjykojnë këtë të fundit, domethënë që kritikon ka bërë këtë dhe atë, nuk ka vepër të Ismail Kadaresë, që të mos jetë kritikuar, që të mos e ketë punuar për herë të dytë. Të tërë e thonë këtë. Pra, nga kjo u vjen inat atyre pse shkruan dhe kritikon ky në shtyp. Është edhe ajo që thoshte Ismaili në artikull, për cilësimin "klasik" të letërsisë. Duke e quajtur klasik të letërsisë, thotë, do t'ia bënin më të gëzueshme ditëlindjen një krijuesi, por do t'i shkaktonin çrregullime të rënda kësaj pasurie kombëtare. Njerëzit duhet të nxjerrin konkluzione nga kritikat. Edhe Ismailit mund t'i bëhet vërejtje: ti që bëke këto kritika, pse nuk bën dhe për vete, se dhe ti ke faje shumë. Por vetëm ka një gjë: se nga pikëpamja e mediokritetit, thotë ai, nuk vuajnë krijimet e mia. Nga pikëpamja e lajthitjeve, po. Për këtë kritika më ka bërë vërejtje, dhe unë kam pasur vullnet dhe kurajo ta ripunoj librin të tërë. Kam shkruar keq, e kam bërë mirë. Këtu jam ndalur dhe kam bërë autokritikë, por që të shkruaj ndonjë gjë, në kuptimin sa për të kaluar radhën, këtë nuk e ndesh në asnjë vend. Foto Çami: për këtë nuk e akuzon dot. Ja, tani ka duruar në shtyp një vëllim me tregime dhe novela, por ka ngecur puna në diçka, sepse atje ka përfshirë një novelë për ngjarjet në Kosovë. Natyrisht, nuk është keq që, përveç artikujve që janë shkruar, edhe letërsia të japë përgjigje për ngjarjet, duke dhënë kontributet e saj. Edhe Ismaili, duke e ndjerë këtë detyrim si shkrimtar, ka shkruar këtë novelë, duke vënë në qendër një ngjarje konkrete dhe pikërisht klinikën ku janë mjekuar të plagosurit gjatë demonstratave, ku ka qenë doktoreshë Sadete Mekuli. Pra, bëhet fjalë për Mekulët. Ismaili i merr në mbrojtje këta nga një pozitë e drejtë dhe kritikon serbët dhe ata të tjerët. Problemi këtu është se mos u japim armë serbëve kundër këtyre, mos bëhen objekt sulmi dhe rëndohet më shumë gjendja. Ramiz Alia: Jo, atë armë nuk ua japim ne serbëve, se ajo është vepër letrare dhe aty flitet me gjuhën e personazheve, por është aspekti tjetër, që a duhet letërsia jonë të fusë xixa në problemin e Kosovës. Ky është problemi. Domethënë, mos na e interpretojnë ata si një zgjidhje për një frymë kundër serbëve me anë të letërsisë? Kjo duhet matur, por jo pse flitet për Mekulët. Për atë u del Hasan Mekuli atyre dhe u thotë: "Pse çdo njeri që ngjan me mua, unë jam?!" Ajo është letërsi. S'prish punë për ata, se klinika ka shumë. Bile klinikën, po të duash, e shpie që nga Gucia në Mitrovicë, ose Ferizaj, për shembull. Ajo nuk ka rëndësi, se klinika ka plot. Edhe doktoresha ka me mijëra. Foto Çami: Këtë problem ma ngritën shokët këtu, të shtypit dhe të kulturës, dhe ata që merren me Kosovën, të cilët nuk ishin dakord që të botohej, për atë që të mos rëndohen Mekulët. Ramiz Alia: Mos kini merak për ta. Ja, ne botuam fjalimin e Rexhep Qoses. Pse nuk u rëndua Rexhep Qosja! Nuk tha Rexhep Qosja "pse ma botuat", por mirë bëtë që e botuat. Që kur e ka shkruar, ai e di si do të mbrohet. Po problemi tani është se po të botosh këtë novelë duket sikur fillon një fushatë kundër serbëve. Megjithatë, ta shikojmë njëherë dhe vendosim. Ma jepni ta lexoj dhe unë, por tani për tani, nuk mund ta botojmë, se nuk është momenti. Ruhet në: AQSH, Fondi 14? AP, Lista 1, dosja 104, Vitit 1985, fl. 5-10. Titulli në dosje: Për artikullin e Ismail Kadaresë "Për ngritjen e nivelit në letërsi" dhe novelën "Krushqit janë të ngrirë". Historia e novelës për Kosovën Pas katër vitesh ecejakesh nga njëri institucion në tjetrin, më në fund ai u botua në vitin 1986 në përmbledhjen me novela dhe tregime "Koha e shkrimeve". "Krushqit janë të ngrirë" nuk është e para vepër e Ismail Kadaresë, që i duhet të presë një kohë të gjatë deri në dritën e botimit. Novela trajton një temë delikate, çështjen e Kosovës dhe pikërisht momentin e ndërgjegjësimit të kosovarëve për riparje të pozitës së saj kushtetuese, nga krahinë autonome, në republikë. Ishte koha kur u shfaq "Brezi 1981". Ngjarjet zhvillohen në një klinikë mjekësore, ku mjekoheshin të plagosurit e demonstratave që shpërthyen aso kohe. Vepra konsiderohej si e "rrezikshme", pasi mund të konsiderohej nga serbët si "provokim". Siç e shpjegon autori i studimit, Shaban Sinani, verifikimi ideologjik i veprës kaloi në disa cikle: së pari brenda shtëpisë botuese "Naim Frashëri" dhe rrethit të bashkëpunëtorëve të jashtëm të saj. Më tej, përmes gjykimit të specialistëve të Lidhjes së shkrimtarëve dhe Artistëve dhe së fundi në drejtorinë e arsim-kulturës dhe në atë të shtypit në aparatin e Komitetit Qendror të PPSH-së. Asnjë nga këto institucione nuk e pati autoritetin të lejonte botimin e librit. Për këtë libër është zhvilluar edhe një takim i veçantë i Sekretariatit të KQPPSH, por që as aty nuk u dha leja e botimit. I jepet lexuesit libri "Për prozën e Kadaresë" Shaban Sinani një libër studimesh për Kadarenë "Për prozën e Kadaresë", titullohet libri më i fundit studimor i Shaban Sinanit. Sapo ka dalë në treg, si një botim i shtëpisë botuese "Naimi", një përmbledhje me studimet më të mira që ai ka bërë mbi veprën e shkrimtarit të madh Ismail Kadare. Disa nga këto studime janë "Programi Kadare - një dritare mes dy botësh", "Letërsia si çështje shtetërore në periudhën ideokratike: pushtetet dhe Kadare", "Lavdia në përmendoren e turpit", "Rreth kumtit të "Doruntinës"- "Besa, apo besëlidhja", "Krushqit janë të ngrirë" në gjykimin zyrtar të kohës, etj., edhe pse jo aq e lehtë, ai rreket të zbërthejë "universin-Kadare", duke analizuar tema, personazhe, fate, por edhe tema të tjera shumë të diskutuara vitet e fundit, si disidenca e Ismail Kadaresë, apo qëndrimin e diktaturës ndaj shkrimtarit dhe anasjelltas. etj. "Me këtë libër Shaban Sinani dëshmon se është një zë autoritar në studimet tona dhe sidomos në studimet për Kadarenë. Libri ka për qëllim të lehtësojë një lexim shkencor të prozës së Kadaresë, sidomos prej studiuesve në formim e sipër. Por në një vlerësim më të gjerë ky libër i ri me studime i Shaban Sinanit mund të shërbejë dhe si një udhërrëfyes i saktë jo vetëm për nxënësit, studentët, filologët dhe studiuesit e veprës së Kadaresë, por, për shkak të gjuhës së shkathët dhe stilit elegant, edhe për lexuesin e gjerë dhe dashamirësit e letrave shqipe. Mund të thuhet se kush kërkon të kuptojë dhe studiojë edhe më thellë prozën e I. Kadaresë e ka të domosdoshëm këshillimin me studimet e Shaban Sinanit dhe me këtë libër të ri të tij", - shkruan në parathënien e librit prof. Jorgo Bulo. "Shaban Sinani me studimet e tij u bë një nga aktorët e ndryshimit në mënyrën e të menduarit dhe të interpretimit të proceseve historike e kulturore të zhvillimit të shqiptarëve nga lashtësia në bashkëkohësi. Në fushën e studimeve letrare, në punën e tij, ai e zhvendosi epiqendrën në të sotmen, duke sfiduar të ashtuquajturën "teori të distancës", si domosdoshmëri për të gjykuar drejt mbi proceset dhe produktet kulturore e letrare",- thotë ai. Procesverbal me 100 faqe Për vepra të Ismail Kadaresë, herë pas here është zhvilluar debat brenda vetë udhëheqjes së lartë partiake. Sipas studiuesit Shaban Sinani, procesverbali i debateve në udhëheqje për vjershën e ndaluar "Në mesditë Byroja Politike u mblodh" numëron mbi 100 fletë. Në të gjen përcaktime të ngjashme me ato të gjyqeve politike: "vepër armiqësore", "vjershë reaksionare", "akt kundër diktaturës së proletariatit", "atentat ndaj vijës ideologjike të partisë", "poezi antikomuniste", etj. Në këtë rast ka qenë i pranishëm edhe shkrimtari, ndërsa shumë të tjera janë zhvilluar pa praninë e tij. Ka edhe të tjera raste kur është folur pozitivisht për autorin, por ku nuk mungon shqetësimi se mos autori "na e ka me të hedhur". Shënimet e Nexhmije Hoxhës Në një prej studimeve të tij Sinani sjell fakte arkivore ku dëshmohet për presionin që i është bërë shkrimtarit gjatë viteve të diktaturës. Ka pasur raste kur funksionarët nuk mjaftoheshin me mbledhje, apo diskutime të brendshme, por kanë marrë përsipër "ndreqjen" e gabimeve në tekstin e autorit. Në një prej këtyre dokumenteve, sipas Shaban Sinanit, gjenden shënimet e Nexhmije Hoxhës për romanin "Dimri i madh". Nuk mungojnë vërejtje të tilla si: "të mos thuhet "për të mirë" atje ku flitet për njerëz që pinë kafe në ambasadë", "të hiqet fjala "disidente" kur përshkruhet portreti i anëtares së Byrosë Politike devijuese", "të hiqet fjalia "shoku Enver mbante borsalinë të madhe", "të hiqet shprehja "ne dhe ata"", etj. Ritme danci nga 9 vende të botës Edicioni i 4-t i Festivalit Ndërkombëtar të Dancit Modern Bashkëkohor, sjell sot në Durrës artistë nga vende të ndryshme të botës. Balerinë nga Izraeli, Hungaria, Kanadaja, Italia, Britania e Madhe, Shqipëria, Greqia, etj., sjellin ritmet e vendeve të tyre në sallën e teatrit "Aleksandër Moisiu". Sipas drejtorit të Festivalit, Gjergj Prevazi, janë 9 artistët izraelitë të "Kolben Dance Company", që hapin në mbrëmjen e sotshme, Edicionin e katërt të "International Modern and Contemporary Dance Festival". "Kjo është trupa e parë artistike që vjen në vendin tonë nga Izraeli, dhe pas prezantimit në Durrës, në 2 maj ata do të jenë në dhe në skenën e Akademisë së Arteve në Tiranë me spektaklin "Plusminus",- thotë Prevazi. Sipas tij, "harta artistike" e këtij edicioni parashikon zgjerimin edhe me trupën hungareze "Orpheus Marathon" që drejtohet nga koreografi Ferenc Feher. Prevazi vlerësoi edhe mbërritjen e kompanisë "En-Knap" të mjeshtrit Kovaç Istog nga Sllovenia, e cila do të sjellë për publikun spektaklin "Raw". Në programin e Festivalit, që do të vazhdojë deri në 6 maj, janë pjesëmarrës nëntë kompani teatrore nga Kanadaja, Italia, Turqia, Shqipëria e Hungaria, Greqia dhe Izraeli. Në këtë edicion është parashikuar pjesëmarrja e specialistëve, drejtuesve dhe menaxherëve të Festivaleve të ngjashme nga Belgjika, Holanda, Turqia, Maqedonia, Italia, etj. Festivalit do t'i bashkëngjiten edhe seminare, në mënyrë që artistët të mund të shkëmbejnë më shumë eksperiencë me njëri-tjetrin, por më së shumti brezi i ri i artistëve. Në ditën e fundit, organizatorët e "Festivalin Ndërkombëtar të Dancit Modern dhe Kontemporan" do të nderojnë me "Çmimin e Karrierës" një nga balerinët, apo koreografët e shquar shqiptarë në vite. Ju pershnes tanve. Ju falemnders per shoqnin tuej, e ju prift e mara tanve pa perjashtim. Kam ndryshue shpin, e kam shkue me shpi te ... Me vjen keq po s'kam mundsi me u dukt ma ktej parit. Ju pershnes me mirnjohje e dashamirsi. | ||
| Back to top | | ||
| L - N |
| ||
| Registered Member #1228 Joined: Wed Sep 12 2007, 10:00amPosts: 10623 | Kosova, një "luan" i ri në Evropë Shkrimtari i madh, Ismail Kadare, flet për letërsinë, por edhe për zgjedhjet Shkrimtari i madh, Ismail Kadare, për herë të parë pas shpalljes së pavarësisë së Kosovës viziton shtetin më të ri në Evropë. Në një intervistë dhënë në emisionin "Rubikon", në Televizionin Kombëtar të Kosovës, për gazetarin Adriatik Kelmendi, ka folur për pavarësinë e Kosovës, procesin e njohjes së saj, rolin e Evropës dhe Serbisë. Shkrimtari thekson se në këtë moment pritet një aktivizim më i madh i diplomacisë kosovare. Ndërkaq, nga Kosova, Ismail Kadare ka folur edhe për fushatën zgjedhore në Shqipëri, ku thekson se e mira është që zgjedhjet të zhvillohen sipas standardeve të botës së qytetëruar, pavarësisht forcës politike që do të fitojë, ndërsa nuk ka lënë mënjanë edhe letërsinë. Si e shikoni procesin e njohjeve të shtetit të ri? Tashmë kemi rreth 60 njohje, mjafton kjo për këta 15 muaj? Normalisht duhet të kishte më shumë, megjithatë nuk duhet të krijohet ndonjë brengë për gjithë atë keqkuptim që Kosova ka krijuar në shekullin XX dhe XXI. Ka pas shumë-shumë propagandë kundër Kosovës, domethënë ne ende nuk jemi të ndërgjegjshëm se sa forca, rrethana, rryma shoqërore, filozofike, publicistike e letrare kanë qenë kundër Kosovës. Ishte një botë e tërë që ishte lidhur me mbeturinat e botës komuniste dhe gjithashtu me fajet e Shqipërisë komuniste, e cila ka ndikuar kundër Kosovës. Kosova ka larë disa herë borxhe që nuk ishin të sajat dhe kështu që pritej kjo gjë, pritej një keqkuptim i madh, se keqkuptimi ishte që kur se një kohë të gjatë u lejua gjendja në Kosovë. Evropa, një kontinent jashtëzakonisht i emancipuar, e kishte pranuar në heshtje këtë gjendje që ishte skandaloze. Ajo sigurisht bëri shumë pastaj për ta shlyer dhe e shleu. Evropa ka bërë një aksion madhështor, i cili në radhë të parë, përpara se të ishte ushtarak, ishte emancipues për veten e saj, ajo i bëri nder vetes që luftoi për popullin shqiptar. Nuk e themi këtë vetëm se jemi shqiptarë, por për çdo popull që do ta bënte, do t‘i bënte nder vetes. Tashti, cili është thelbi i asaj që po ndodh? Forcat që kanë qenë kundër këtij aksioni emancipues evropian, përpiqen në mënyra tinëzare që ta neutralizojnë këtë aksion, si ai uji që gërryen shkëmbin çdo ditë. Ato përpiqen çdo ditë që ta revizionojnë, që të krijojnë një vizion të ri të ngjarjeve të Kosovës. Me dy fjalë vizioni është ky: që atje kanë ndodhur gjëra të pakëndshme, të rënda ndoshta, por si në çdo konflikt, sigurisht në Ballkan dy etni me 300 a 500 vjet armiqësi u përleshën më në fund dhe i krijuan dëme njëri-tjetrit. Kjo është strategjia, domethënë ajo quhet simetrizimi i krimit dhe forcat antishqiptare kanë arritur një farë suksesi me këtë. E vërteta është që unë jam për parimin se çdo popull kur kritikon veten, pastron veten e vet. Vetëkritika është një gjë shumë emancipuese, por kur ajo kthehet në të kundërtën e saj, në falsifikim të së vërtetës, ajo është shumë e shëmtuar. Ka disa vlerësime se tash, pas pavarësimit të Kosovës, Serbia është duke u marrë me të mirë, sidomos nga Bashkimi Evropian, duke arsyetuar: ja, Kosova tash u bë e pavarur dhe duhen mbyllur sytë që Serbia nuk po i dorëzon të gjithë të akuzuarit për krime lufte. Po ashtu, e dimë problemin që në veri të Kosovës ka shumë më tepër pushtet Serbia, ose mund të themi s‘ka fare pushtet Prishtina zyrtare dhe toleranca i kërkohet gjithnjë Prishtinës zyrtare. Por nuk kemi parë që është bërë ndonjë qortim i madh, apo është ndërmarrë ndonjë hap i madh për Serbinë. Po na ngjet kjo edhe me këtë që po thoni? Unë mendoj që, në qoftë se dikush do t‘i bëjë mirë edhe Serbisë, është normale nga vizioni evropian. Është normale që ajo të kërkojë të vejë në paqe popujt ose faktorët që kanë qenë në kundërshtim me njëri-tjetrin. Por varet ç‘është e mira e një vendi e cila e tjetrit. E mira e Serbisë nuk është e keqja e shqiptarëve. Duket se po t‘i bëhet diçka e keqe shqiptarëve, i bëhet mirë Serbisë. Përkundrazi, në fillim duket se është mirë për Serbinë, por është keq për të, është e njëjta dramë e vjetër që vazhdon. E mira e Serbisë është që Serbia të demokratizohet, të paqësohet gjithashtu, t‘u thotë lamtumirë pasioneve të egra që e quan në atë bombardim që pësoi dhe të mos ngushëllohet me veten. Ne tashti e morëm pjesën tonë të ndëshkimit dhe duhet të bëjmë prapë si përpara. Jo. Unë nuk e di, nuk bëj pjesë në organizmat evropian që të di se si gjykojnë ata, por jam i sigurt se po t‘u shpjegohet miqve tanë evropianë me gjakftohtësi një gjë e tillë, ata do ta kuptojnë se ç‘është e mira dhe ç‘është e keqja e popujve në Ballkan. Mendimi im ka qenë dhe mbetet i pandryshueshëm, e mira e çdo populli në Ballkan është e mirë kur është e mira e të gjithëve, ose të jetë pjesë e të mirës së përgjithshme. Nuk ka të mira që dëmtojnë të tjerët, të mirat që duket se dëmtojnë të tjerët, do të thotë se dikush nuk ka të drejtë. Ka edhe anën tjetër kjo çështja e pavarësimit të Kosovës, duke parë pak a shumë një dozë hezitimi nga vetë shqiptarët që të imponohen edhe më tej. Shpesh ka kritika edhe për vetë numrin e njohjeve që nganjëherë duket i vogël, se duhet të ketë një rol më aktiv të vetë shqiptarëve, të vetë diplomacisë shqiptare në Kosovë dhe më gjerë, që të ketë imponim më tepër për t‘u njohur shteti i Kosovës... Po, është e vërtetë një përshtypje e tillë. Sot, në bisedë me miqtë, u thashë se pritet një aktivizim më i madh i diplomacisë kosovare. Kosova është si një luan i ri që ka dalë në skenë dhe ajo duhet të jetë e vrullshme, duhet të ketë energji të madhe. Më mirë nga energjia t‘i shpëtojë ndonjë gabim, se sa të jetë e mefshtë. Një shtet i ri, një komb që del në liri është gjithmonë energjik dhe prandaj përfaqësitë e tij në botë e sidomos në Evropë, atje ku vazhdon të vendoset fati i tij, të konsolidohet fati i tij, duhet të jenë më të vrullshme, më dinamike, të mos tuten, të bëhen të ndërgjegjshëm që ata kanë të drejtë, se liria që ata morën është e drejtë dhe mungesa e lirisë ishte turp për të gjithë. Pra, kurrsesi të mos bien në atë sugjestionin, i cili përpiqet të hapet nga pala tjetër, që ishte gabim ndëshkimi i Serbisë, rrjedhimisht ishte gabim që Kosova u çlirua. Kjo duhet hedhur me nënçmim, me përbuzje nga kushdo që thuhet, edhe nëse thuhet nga një farë filozofi, shkencëtari ose njeriu me mjekër të bardhë të cilit i dëgjohet çdo fjalë. T‘i thuhet: zotëri, ti po flet kundër lirisë së një populli. Të flasësh kundër lirisë së një populli, siç është rasti i lirisë së Kosovës, që e kishte humbur dhe ishte turp për gjithë kontinentin evropian që vazhdonte të ishte në robëri në mes të lirisë evropiane... Shqipëria dhe Kosova bashkë duhet të ndjehen mirë në këtë kohë, Evropa ka bërë luftë për ta, ata e merituan plotësisht, ata tërhoqën vëmendjen e këtij kontinenti dhe ata duhet ta ruajnë këtë simpati. Këtë simpati duhet ta ruajnë mbi të gjitha për veten e tyre, sepse jetojnë në këtë kontinent, në këtë familje dhe duhet të jemi mirë me ta. Ndërkohë ka pasur edhe një që është quajtur bllokadë nga shtetet islamike, kurse kohët e fundit u kalua edhe një rezolutë, e cila nuk mbështet pavarësinë e Kosovës, por mbështet përparimin e Kosovës dhe kërkon që Kosova të forcohet ekonomikisht, që u quajt dhe u vlerësua si një depërtim i ri atje. Deri më tash e kanë njohur Kosovën 13 nga 57 vende të Konferencës Islamike, kështu që edhe një herë po na shpërfaqet kjo çështja e fesë, që më herët thuhej se shqiptarët kanë mbetur peng i Evropës, e cila është në masë të madhe e krishterë, kurse tash edhe duke qenë shumicë myslimane duket se nuk po mjafton shumë, pasi e gjithë politika hyn në rolin e Amerikës dhe luftërat e fundit duket sikur s‘e kanë ndryshuar gjendjen, ndërsa kosovarët po mbesin peng i politikave të mëdha. Mendoj se sigurisht është një lajm i mirë nëse është miratuar një rezolutë e tillë, ndonëse siç thatë ju. Por duhet thënë nga ana tjetër, për hir të së vërtetës, kjo ka qenë një njohje e ngadaltë nga këto vende dhe për çudi nuk ka pasur ndonjë arsye objektive. Unë nuk di, nuk shoh se ku u prekën interesat e tyre, një hezitim kaq i gjatë, duhet ta kishin njohur... Shumë mirë që e bënë atë që e bënë, me vonesë që e përmendët ju, por që të themi, të analizojmë se ka pasur këtë dhe atë arsye, unë nuk e kuptoj dot. Arsyet mund të jenë të papërfillshme, nostalgjira të vjetra me Titon, Nehrunë, Naserin..., ku ta di unë. Në qoftë se ata kanë mbetur rob të këtyre nostalgjive para 40 vjetëve, aq më keq për ta. Por nga ana tjetër, Kosova nuk duhet ta presë si dhuratë këtë gjë, nuk duhet. Nuk ka asnjë arsye objektive, njerëzore dhe morale nga çdo pikëpamje që të hezitohet kaq gjatë. Ka vetëm arsye të paqarta që tregojnë diçka të errët. Shtete që kanë bërë deklarata agresive kundër Kosovës, për mua kanë turpëruar veten e tyre moralisht. Qëndrimi i tyre nuk justifikohet historikisht. Pse të jesh kundër një populli, çfarë ka bërë ky popull? Ka kërkuar lirinë e vet, e ka marrë më në fund. Këtë pas masakrave të tmerrshme, pas tragjedive të pafund që ende nuk janë përshkruar, se shqiptarët janë treguar shumë të kursyer në tregimet e atyre që kanë pësuar, shqiptarët nuk kanë abuzuar me këtë gjë. E shoh se nuk është tërhequr vëmendja në botë për këtë gjë dhe ne duhet ta tërheqim vëmendjen. Shqiptarët duhet t‘i tregojnë Evropës, t‘ia kujtojnë së paku se, "zotëri, keni dëgjuar ndonjëherë që ne të përmbysim ndonjë avion ose të hedhim ndonjë bombë në kafenetë e Beogradit, apo të masakrojmë autobusë me serbë në mes të Beogradit"? Shumë e lehtë për ta bërë, aq më tepër shqiptarët janë kokëshkretë. Nuk mund të thuash se janë aq të kujdesshëm, mund ta bënin, kanë etje për lavdi, sepse edhe këtë mund ta bëjnë, domethënë për t‘u shtyrë nga motive negative... Për t‘u kënduar këngë shpesh... Edhe për t‘u kënduar këngë, por nuk e kanë bërë këtë. E kjo është një meritë, është një popull që ka qenë midis Evropës, ka luftuar për lirinë dhe nuk ka një akt frikësues kundër serbëve dhe duhet çmuar kjo gjë. Duhet çmuar edhe e drejta e tij që ai nuk po abuzon me krimet, nuk po nxjerr tërë ditën reklama me plagë, se ka tmerre që kanë ndodhur në Kosovë që bota ende nuk i di. Shpresa e këtyre formave revizioniste për ta rishkruar historinë është që sa të harrohen pak këto, njerëzve t‘u krijohet një bindje se ka pas grirje e vrarje nga të dyja palët, kanë bërë të dyja palët marrëzira. Dikur, kur vjen faza e tretë, do të thuhet se shqiptarët ju kanë rënë më qafë serbëve, kështu do të përfundojë sipas mendjes së tyre një histori i tillë. Epo Shqipëria, Kosova, gjithë kombi shqiptar, duhet të tregojë të vërtetën, jo për të nxitur armiqësi me serbët, përkundrazi për të filluar procesin e vërtetë të paqes me ta. Procesi i çdo paqeje, kur dy klane janë në konflikt, dy lagje, dy qytete ose dy kombe, fillon vetëm nga njohja e fajit të atij që ka bërë fajin kryesor, në qoftë se ka faj kryesor, dhe që nuk përjashton njohjen e fajit edhe nga ai që, për arsye hakmarrjeje, e teproi me hakmarrjen e vet, përgjigjen e vet. Unë nuk jam kundër që ata shqiptarë që kanë bërë krime të dënohen, të dënohen aq sa kanë bërë, por të thuhet e vërteta kaq dhe kaq. Këtu në Kosovë, ditë më parë qëndroi edhe nënpresidenti amerikan, Joe Biden, i cili erdhi në kuadër të një turi ballkanik, ku u ndal në Sarajevë, në Beograd dhe e fundit ishte në Prishtinë. Një nga mesazhet e fuqishme ishte se nuk do të ndahet Kosova dhe se pavarësia është e pakthyeshme. Ai tha se vendi i Kosovës është në Bashkimin Evropian. Ky mesazh nga Amerika vjen në kohën kur hezitimet rriten gjithnjë e më tepër në shumë kryeqendra evropiane, se duhet thënë mjaft me integrimet në Bashkimin Evropian pas Kroacisë. Duhet edhe një herë roli i Amerikës për të shtyrë përpara çështjet e komplikuara në Ballkan? Unë nuk jam specialist i politikës. Duhet të dimë një gjë, që deklaratat politike janë shpesh herë të përhershme, ruajnë fuqinë e tyre për një kohë të gjatë, por ato shpesh herë janë edhe të përkohshme. Vetë politika është një mekanizëm, një proces që ka fazat dhe ligjet e saj, prandaj ne duhet ta dallojmë atë që është e qëndrueshme, e palëvizshme, siç thatë në deklaratën e Bidenit që pavarësia është e pakthyeshme, Kosova nuk ndahet, vendi i saj në Bashkimin Evropian. Ky është lajmi i gëzuar. Në qoftë se nga këto lajme që çdo ditë merr administrata kosovare nga miqtë e saj ndërkombëtarë, mund të ketë edhe të tillë që kërkojnë sqarime, plotësime, atëherë Kosova duhet t‘i bëjë ato në mënyrë të qetë, siç bëhet në mes miqve, siç bëhet në mes partnerësh, që do të thotë se në fund të fundit kanë qëllime të përbashkëta. Sqarimet për këtë arsye janë gjithmonë të dobishme. Ka filluar fushata zgjedhore në Shqipëri. Ju më herët keni thënë se është mirë që të ndërrohen kohë pas kohe pushtetet. Çfarë prisni nga këto zgjedhje në Shqipëri? Unë pres që të zhvillohen mirë mbi të gjitha, të zhvillohen ashtu siç kërkojnë standardet e botës së qytetëruar. Kjo është mbi të gjitha. Pavarësisht se kush fiton? Pavarësisht se kush fiton. Të flasim pak për letërsinë. Keni qenë në listën e ngushtë edhe të një çmimi të madh ndërkombëtar, ku shpërblehen shkrimtarët që nuk shkruajnë drejtpërdrejt në gjuhën angleze, pra përkthehen. Është fjala për "Independent Foreign Fiction Prize". Ishit në mesin e 6 të përzgjedhurve, nga dhjetëra mijëra libra që mund të përkthehen gjatë një viti në gjuhën angleze. Si e vlerësoni këtë? Keni filluar gjithnjë e më tepër që të jeni në rrethin e ngushtë, apo dhe të fitoni çmime ndërkombëtare? Më ka qëlluar që edhe kam marrë shpërblime, një shkrimtar është normale që të marrë shpërblime, siç është normale të mos marrë, madje në shumicën e rasteve nuk merr. Ky libër, është libri "Kështjella", romani im. Për mua është kënaqësi që libri im, të cilin e kam shkruar 40 vjet përpara, në kulmin e asaj që quhet botë komuniste, është botuar më 1970, ndërsa e kam shkruar një vit më herët. Ndërsa papritur, në vitin 2009, figuron në mesin e 6 librave që mund të pretendonin çmim në Angli nga letërsia botërore. Është vërtet prekëse. Kam qenë i ri kur e kam shkruar. Të më thoshte njeri që do të vinte koha që ky libër të konkurronte në Britaninë e Madhe pas 40 vjetësh, do të ishte e pabesueshme. Mund të na tregoni çfarë mund të presim nga aspekti i letërsisë prej jush? Ndonjë libër... © Gazeta Shqip - 2006-2008 Ju pershnes tanve. Ju falemnders per shoqnin tuej, e ju prift e mara tanve pa perjashtim. Kam ndryshue shpin, e kam shkue me shpi te ... Me vjen keq po s'kam mundsi me u dukt ma ktej parit. Ju pershnes me mirnjohje e dashamirsi. | ||
| Back to top | | ||
| L - N |
| ||
| Registered Member #1228 Joined: Wed Sep 12 2007, 10:00amPosts: 10623 | Ismail Kadare nderohet me çmimin “Princi i Asturias për Letërsinë” Shkrimtari është shqiptari i parë që fiton çmimin më të rëndësishëm për letërsinë në Spanjë Është nderuar me çmimin spanjoll “Princi i Asturias për Letërsinë” shkrimtari Ismail Kadare. Për këtë çmim ishin nominuar emra të mëdhenj të letërsisë botërore mes të cilëve dhe shkrimtari japonez Haruki Murakami, si dhe shkrimtari çek Milan Kundera. Më parë këtë çmim e kanë marrë emra të njohur të letërsisë botërore si: Camilo Jose Cela, Carlos Fuentes, Gunter Grass, Doris Lessing, Arthur Miller, Susan Sontag, dhe Amos Oz. Çmimi "Princi i Asturias" konsiderohet si një ndër çmimet më prestigjioze në botën e letrave. Shkrimtari Ismail Kadare është shqiptari i parë që fiton çmimin më të rëndësishëm për letërsinë në Spanjë. Çmimi për letërsinë ishte i gjashti nga tetë çmime ndërkombëtare që ndahen çdo vit nga presidenti i fondacionit "Çmimi i Asturias", me motivacionin për kontributin e rëndësishëm në kulturën universale në fushën e letërsisë dhe linguistikës. Në edicionin e 29-të të ndarjes së këtyre çmimeve kandidatë ishin 31 shkrimtarë, nga 25 vende të ndryshmet botës. Ky çmim për shkrimtarin shqiptar Ismail Kadare vjen katër vjet pas laureimit me një tjetër çmim prestigjioz, atij të "Man booker Price International". Gazeta spanjolle "El Mundo-s", e cilëson Kadarenë si një shkrimtar, i cili filloi të fitojë famën e tij me romanin “Gjenerali i ushtrisë së vdekur”, në vitin 1963, roman, sipas së cilës, "Kadare arriti njohje brenda dhe jashtë kufijve të Shqipërisë dhe që sot materializohet me një nga çmimet më të rëndësishme në qarqet letrare të botës". “Kadare është një studiues i madh i traditës shqiptare dhe i këtij vendi Ballkanik”, shkruan "El Mundo", duke cituar se veprat e tij janë përkthyer në më shumë se 40 gjuhë të botës. Vitin e kaluar, fituesja e Çmimit “Princi i Asturias për Letërsinë” ishte kanadezja, Margaret Atwod, të cilën juria e nderoi për veprën e saj të shkëlqyer, sidomos në mbrojtjen e dinjitetit të grave. Ismail Kadare, një ndër shkrimtarët më të mëdhenj të letrave shqipe, kandidat i çmimit “Nobel” në letërsi, lindi më 28 janar të vitit 1936 në Gjirokastër. Ai e kaloi fëmijërinë në qytetin e gurtë të Gjirokastrës dhe jeta mitike që ofron ky qytet duket se la gjurmë të thella në gjithë jetën dhe krijimtarinë e tij. Shkollën e mesme e kreu në gjimnazin "Asim Zeneli". Më pas kreu studimet e larta në Fakultetin e Histori- Filologjisë, në Universitetin e Tiranës, pastaj në Institutin "Gorki" të Letërsisë Botërore në Moskë. Kadareja ka punuar në gazetën "Drita", e më pas drejtoi revistën "Les letres albanaises". Është fakt që Kadare ka qenë dhe është protagonist i jetës politike dhe i mendimit të vendit që prej viteve '60. Edhe pse në fund të vitit 1990, Kadare u largua së bashku me familjen në Paris, ai mbajti lidhje me Shqipërinë. Ai është autor i disa romaneve të konsideruara legjendë në letërsinë shqipe si ,"Gjenerali i ushtrisë së vdekur", i përkthyer të paktën në tetë gjuhë të botës, "Muzgu i perëndive të stepës", "Koncert në fund të dimrit", por edhe i një serie poezish, përmbledhjesh, novelash. Kadare është nderuar me titullin e lartë "Nderi i Kombit", ndërsa bën pjesë në Akademinë Franceze, ndër 12 anëtarë-shok të huaj të kësaj Akademie, apo edhe i Akademisë së Berlinit. Ismail Kadare është autor i shumë veprave në poezi e prozë, laureat i shumë çmimeve kombëtare, kandidat i çmimit “Nobel” për shumë vite me radhë, anëtar i Akademisë së Shkencave të Shqipërisë dhe Anëtar i Akademisë Franceze të Shkencave Morale. Vepra e Ismail Kadaresë është përkthyer në 40 gjuhë të huaja, duke arritur kështu një rekord të përhapjes në tërë botën e qytetëruar. Agjensia e Lajmeve "SOT" Ju pershnes tanve. Ju falemnders per shoqnin tuej, e ju prift e mara tanve pa perjashtim. Kam ndryshue shpin, e kam shkue me shpi te ... Me vjen keq po s'kam mundsi me u dukt ma ktej parit. Ju pershnes me mirnjohje e dashamirsi. | ||
| Back to top | | ||
| L - N |
| ||
| Registered Member #1228 Joined: Wed Sep 12 2007, 10:00amPosts: 10623 | Kadare: Pse nuk me kupton populli im E Merkure, 08 Korrik 2009 Shkrimtari i mirenjohur flet ne nje interviste te gjate, per jeten e tij ne keto afro dy dekada ne France. Lidhjet aq shume te pandara me Shqiperine dhe karriera gjithnje ne rritje me veprat e paperseritshme qe vazhdon te shkruaje. Dhe si e mori cmimin prestigjioz "Princi i Asturias", mes 31 kandidateve nga 27 vende te botes, ku spikatnin emra te tjere te shumenjohur te letrave. Ne intervisten me Ismail Kadare flet edhe per cmimin "Nobel" qe ende aspiron Kryefjala e dites eshte cmimi prestigjioz letrar "Princi i Asturias". Ne konkurrim moren pjese 31 kandidate nga 27 vende te botes, ndersa ne peseshen e perzgjedhur ne fund keni qene perballe holandezit Noteboom, britanikut McEwan, italianit Tabucchi dhe Milan Kunderes. Eshte gjykuar teresia e vepres. Ndodhi qe ju dhe Kundera, u niset nga Franca por ju perfaqesonit Shqiperine, ndersa Kundera Francen. Si ndodh ne keto raste, njelloj si me lojtaret e futbollit? Eshte pak me ndryshe. Une kaloj gjysmen e kohes ne France, Kundera dicka me teper besoj. Ka nje ndryshim, ai quhet shkrimtar francez tani dhe perfaqeson Francen. Ai ka disa vjet qe ka nderruar gjuhen, pasi shkruan ne frengjisht dhe jo ne cekisht. Natyrisht ai eshte shkrimtar me origjine ceke, nje pjese e vepres se tij eshte shkruar ne ate gjuhe. I perket Cekosllovakise se atje ka lindur, por formalisht eshte shkrimtar francez. Keshtu qe ka perfaqesuar Francen. Une nuk jam shkrimtar francez. Une kam nenshtetesi te dyfishte, por jam shkrimtar shqiptar dhe kam shkruar gjithmone ne gjuhen shqipe. Nga burimet tona, tre anetare te jurise e kane dorezuar te bardhe fleten e votimit. Pervec vleresimit letrar qe ka qene absolut per ju, me sa duket kjo flete e bardhe ka qene per arsye politike qe lidhen sipas burimeve, me ceshtjen e Kosoves. Vete Spanja, nuk e ka njohur Kosoven. Cfare komenti keni per kete veprim dhe a ishte vendimi i jurise qe ju ta fitonit kete cmim, nje menyre per ta mbeshtetur Kosoven dhe nje kundershtim i hapur ndaj vendimit te qeverise spanjolle, per te mos e njohur? Une nuk do t'i lejoja vetes te beja nje perfytyrim te tille, qe eshte disi jashte letrar. Keto jane juri pergjithesisht te pavarura. Por sado te pavarura te jene, natyrisht kane nje lidhje me vendin e tyre. Nje lidhje qe une nuk mund ta percaktoj, sa eshte dhe sa nuk eshte. Juria eshte teper e nderuar, kryesohet nga kryetari i Akademise se Spanjes dhe perderisa cmimin e jep Shtepia Mbreterore, vetvetiu ka karakterin e dinastise, ose lidhet me kete Shtepi natyrisht do po nuk do, te lidhet me Spanjen si shtet, si komb, si histori. Por megjithate une besoj se juria eshte e pavarur dhe nuk mund te kete nje ndikim te drejtperdrejte, por mund te kete ndikim te terthorte. Ka nje qendrim te qeverise spanjolle, qe ne kete rast nuk ka pse te perkoje me qendrimin ndaj nje shkrimtari. Zakonisht ne kete cmim, qe ka fituar nje nderim ne bote, eshte nje juri qe eshte vleresuar gjithmone per nje vizion artistik letrar te veprave dhe jo te ngaterrohet me motive joletrare. Mund te jete kjo sic thate ju, une nuk mund ta them kete gje, nuk mund ta di, por qe ka pasur si ne cdo juri me sa di nga shtypi, nga botuesi im spanjoll, thashetheme ne kuptimin e mire te fjales, ka pasur. Ka mundesi qe kjo vote abstenuese te kete lidhje me kete gje, por edhe mund te mos kete. Cili eshte cmimi me i rendesishem per ju, nga keto qe keni marre deri me tani? Me i rendesishmi eshte cmimi britanik. Jo se e them une, por njihet si me i rendesishmi. Cmimi "Princi i Asturias" konkurron me te, eshte nga me kryesoret gjithashtu. "Booker Price International" ka tradite te re, tre here eshte dhene gjithsej. Une kam qene i pari qe e kam marre ne versionin nderkombetare. Kurse "Princi i Asturias", ka tradite gati 30 vjecare, sigurisht ka nje aureole me te madhe per sa i perket fames dhe ceremonive, por cmimi anglez e ka perpara kete gje me sa duket. A perben marrja e ketyre cmimeve nje lloj kredie, qe ju afron gjithmone e me teper me cmimin "Nobel"? Mendoj se nuk ka te beje drejtperdrejt. Mundet t'i kesh keto cmime dhe te te ndihmojne, mund dhe te mos i kesh dhe ta marresh cmimin "Nobel". Sigurisht nje pjese e madhe e shkrimtareve qe kane marre kete cmim, kane pasur cmimin "Princi i Asturias" sepse sic thashe eshte nje cmim tradicional, me kohe me te gjate, por ky nuk eshte nje kushtezim. Shkas per pyetjen qe do t'ju bej tani, eshte nje shkrimi i se enjtes ne "Gazeten Shqiptare" nga perkthyesi i letersise shqipe Robert Elsie, sipas te cilit letersia shqiptare nuk eshte e njohur ne bote. Sipas jush a eshte e njohur letersia shqiptare sot ne bote dhe kush e percakton kete njohje, apo mosnjohje te saj? Kritika e ka ngritur disa here kete ceshtje. Mua po me habit pse ngrihet nje gje e tille. Nuk eshte reale, eshte nje problem i paqene, ne kuptimin qe letersia shqipe eshte e njohur, nuk eshte e vertete se eshte e panjohur. Cdo te thote se eshte e njohur? Letersi e njohur do te thote qe te kete disa shkrimtare te perkthyer ne vende te tjera, te kete botime. Shkalla e njohjes varet nga shkrimtaret qe botohen, nga botimet, nga suksesi i tyre, nga pritja qe i ben kritika letrare dhe nga cmimet nderkombetare qe merr kjo letersi. Sidomos varet shume nga ato qe quhen, botime xhepi. Duken ne pamje te pare te parendesishem por ato jane botimet me tirazh kolosal, qe e bejne te njohur shkrimtarin ne nje zone tjeter ku ai e ka te veshtire te hyje me botimet e zakonshme. Nga pamja e jashtme jane botime te lira, qe blihen ne stacione trenash, por ato jane sukses i madh i nje letersie, nje sukses me i madh eshte kur shkrimtari hyn ne programet shkollore te vendeve te huaja, gje qe eshte shume e rralle. Por te jesh ne keto programe sidomos ato te shkollave te uleta, eshte nje sukses vertet i madh, sepse hyn ne leximet e rekomanduara nga shteti per shkollat. Cfare rekomandohet nga letersia juaj? Ne kolegje une kam nje roman dhe nuk ka si te kete dy, sepse ne fund te fundit eshte nje shkrimtar i huaj qe hyn zakonisht atje, ku jane shkrimtaret e atij vendi. Eshte romani "Kush e solli Doruntinen", i pastruar pak sipas kritereve pedagogjike qe mos te kete skena qe te acarojne nxenesit. Kuptohet qe letersia eshte e lire, shmangen motivet delikate. Ne kete roman me kane kerkuar leje qe te heqin nje faqe e gjysme, jo me shume se rreth 50 rreshta. Kjo eshte. Pra mund te themi qe nuk eshte e vertete, se letersia shqipe nuk eshte e njohur? Mua me habit ky konstatim sepse letersia shqipe, i ka te gjitha keto qe thashe. Ka rreth 14-15 shkrimtare te perkthyer dhe disa prej tyre jane me kater, pese, gjashte vepra, une jam me me shume. Dhe letersia shqipe ka tashme dy cmime, ate spanjoll dhe britanik, me te rendesishmit qe jepen. Pas "Nobelit", ato jane cmimet me rezonance nderkombetare dhe planetare dhe c'duhet te kete nje letersi me teper?! Cfare do te themi per letersite e tjera te Ballkanit, te Evropes Qendrore apo vendeve te tjera evropiane, cfare kane ato me shume ne keto cmime? Thote dikush ja e mora une, por une jam pjese e kesaj letersie, nuk e kuptoj cfare duhet te kete nje shkrimtar, te kete nje vule qe eshte i letersise shqipe? Ka gjuhen shqipe qe shkruan, pra shkrimtar shqiptar. Z. Kadare a mund te shpjegoni cdo te thote percaktimi "shkrimtar i madh", "shkrimtar i famshem" dhe nga cfare motivohet apo percaktohet kjo? Jane epitete qe perdoren zakonisht, jane te pashmangshme. Keta jane per ne profesionistet, kjo do te thote te jesh tamam shkrimtar. Per familjen tone te shkrimtareve eshte baras te jesh shkrimtar, te mos jesh gjysmeshkrimtari ose njefaresoj i tille. Por nuk mund te evitohet nje elozh i tille. Eshte shume e lehte, i madh, i shquar, i famshem, vijne grade, grade ato. Ndodh njesoj si me letersine? Sa me shume i perkthyer si shkrimtar, aq me shume i famshem? Tani perkthimi eshte nje problem. Ka nje mendim qe sigurisht ka nje baze te drejte, nuk eshte e thene qe nje shkrimtar te jete me vlera te medha, sepse eshte i perkthyer. Nuk eshte nje kusht i detyrueshem. Ka ne letersine boterore raste, ku ka shkrimtare shume te shquar qe i kane perkthimet shume te pakta, per arsye teper te vecanta. P.sh ne kemi shkrimtare si Naim Frasheri, Gjergj Fishta, shkrimtare kombetar qe quhen, qe perkthimet i kane te rralla. Por ata krijojne me kombin e tyre nje lidhje te vecante, qe rralle ndodh ne shekuj, keshtu qe bejne perjashtim nga ky rregull. Nderkaq nuk mund te themi qe nje shkrimtar i mirefillte ju thate i madh, une do thosha normal, eshte normal nese nuk perkthehet, sepse letersia qekurse ka lindur tre mije vjet perpara, ka qene globale, pasurite e letersise, te muzikes, piktures, skulptures, jane gjithmone globale. E krijon nje popull dhe ai do apo nuk, do jua beje dhurate gjithe popujve te tjere, nuk eshte se ai e krijon per vete. Ka shkrimtare qe me teper rrine brenda kufijve, por zakonisht shkrimtaret duhet te kapercejne kufijte, sepse eshte natyra e letersise te jete globale, keshtu ka lindur. E shijojne te gjithe njelloj, "Dante Aligerin" e shijojne te gjithe njelloj, "Don Kishotin", Spanja e ka kultin e saj, po eshte figure universale, e keshtu eshte nje pjese e madhe e letersise boterore. Kemi nje autor te madh rus Pushkinin, i cili ka karakteristiken qe ne vendin e vet eshte i adhuruar me te drejte, ne menyre te pakufishme dhe eshte i permasave me te larta artistike, per nje habi jo fort te shpjegueshme, perkthimet e tij ne bote jane jo aq sa meritonte ky gjeni, eshte natyre e shkrimtarit, p.sh Dostojevski ia kalon dukshem Pushkinit, por kjo nuk ia ul vlerat. Keshtu kemi ne Lasgush Poradecin, nje poet qe meriton te jete i njohur ne Evrope, por natyra e artit te tij eshte e tille, qe ka humbje ne perkthim, jane ato trillet e letersise. Nje shkrimtar i dimensionit tuaj ka perhere nje marredhenie te nderlikuar me vendin e tij, e cila shfaqet ndryshe ne periudha te ndryshme. Cila eshte marredhenia juaj me Shqiperine dhe shqiptaret? A ka ndryshuar me kalimin e kohes dhe ne cfare sensi? A mund te quheni ju, nje shkrimtar politik, nje shkrimtar i angazhuar? Ajo qe thate ju eshte shume drejte, qe marredheniet e nje krijuesi, pergjithesisht jane te nderlikuara, nuk mund te jene vecse te tilla me vendin e vet, e ka vete natyra e artit. Arti krijohet per nje kohe te gjate, keshtu eshte edhe ndryshimi i madh i artit nga veprimtarite e tjera shoqerore, politike, te cilat jane te lidhura me popullsite qe jetojne aktualisht ne kete vend. Ne themi populli shqiptar, populli francez, me fjalen popull, ka njefare paqartesie, kuptojme si te thuash anen me te mire te nje vendi, pa dashur perfshin dhe pjesen qe ka jetuar me perpara, por nuk hyn e ardhmja. Pra, ne themi popullin shqiptar. po le ta percaktojme, se cili eshte populli shqiptar, eshte ky popull qe jeton tani? Kjo eshte ne radhe te pare. Do te behen zgjedhjet, do kene pune me kete popull, po ka nje popull tjeter qe ka jetuar perpara dhe qe do te vije, qe ai s'ka pune me kete popullsi, ka shume pak, ka pune indirekte si te thuash. Shkrimtari, arti, artisti, filozofi, kane pune me popullin tjeter, ate te madhin qe kane shkuar nje pjese dhe qe do te vije, keshtu qe vetvetiu, vepra e tyre do te krijoje keqkuptime, o me njerin brez ose me tjetrin, s'ka se si te mos krijoje. Nga nje here do ta duan me shume, nganjehere me pak, nganjehere do te bejne sikur se duan dhe e duan, nganjehere do te bezdisen prej tij, na ngaterron pune thone, ose do vije ndonje tjeter e do te thote, jo ky eshte ai qe duhet te jete tamam. keshtu qe vetvetiu nje veper e krijuar dhe cdo veper, krijohet per nje kohe te gjate relativisht, flasim per letersine e mirefillte, ate qe ju e quajtet letersi e madhe, une po e quaj letersi normale, ajo qe jeton, seleksionohet, se shumica e letersise boterore shkon dem si gjethet kur bien ne vjeshte, shumica e librave ecin, zhvillojne, japin energjine e tyre, aq sa mundin pastaj harrohen, vdesin dhe ne emer te kesaj, nga ky seleksionim ngelet madheshtia e letersise. Letersia gjithmone ngelet pjesa me e mire e saj, maja e saj, ashtu sic duhet te ngelet. Kjo letersi do te kete marredhenie patjeter shume te nderlikuara me popullin e vet, ndoshta me gjithe popujt disa here. Ju po e shikoni nga kendveshtrimi i popullit, i cili do te kete probleme me shkrimtarin, por shkrimtari vete, cfare marredheniesh krijon? Shkrimtari vete do te jete ne menyre natyrale ka respekt per popullin e vet, por jo se ka rezerva, por ai e di e ndjen me shume se e di, se me popullin mund dhe te mos merret vesh dhe nuk duhet te shqetesohet shume nga kjo gje, ne qofte se ne ndergjegjen e tij ai e di qe ne kete rast, ka te drejte ai dhe jo lexuesi, te mos perdorim fjalen popull gjithmone. Lexuesi mund te gaboje, i 3 vjeteve, i 15 vjeteve, lexuesi shqiptar i kohes se komunizmit per shembull, nen trysnine e regjimit qe kishte, sigurisht ka qene ne gjendje te gabuar ne nje pjese te letersise shqipe, ne s'kemi si ta mohojme kete gje. E pra ajo kohe kaloi, shkrimtaret qe ishin te nxjerr nga jeta letrare rikthehen, jane rikthyer, jane duke u rikthyer edhe me, e do te rikthehen dhe me mire. Ja pra se si kane pasur te drejte ata, nuk mund te themi dhe jo populli, po ajo kohe, ai nderlikim qe ishte, regjimi, diktatura, epoka, populli vete, kane gabuar te gjithe. A jeni ndjere ju ndonjehere, i pakuptuar nga populli juaj? Cdo shkrimtar, po. Per shembull, nje veper konkrete. Po ka vepra qe nuk kane qene te kuptuara dhe shkrimtari nuk ka pse te shqetesohet shume, ose te filloje te haje inat, keshtu eshte kjo gje. Kur nuk ju kane kuptuar? Per shembull une kam botuar ne '65, nje roman te shkurter qe quhet "Perbindeshi" e botova ne nje reviste. Sigurisht u kritikua vepra, sepse ishte e parakohshme, po dhe nje pjese e lexuesve thane c'ishin keto gjera, nuk jemi mesuar me keto, nuk i dime dhe nuk mund te acarohet shkrimtari me ta, te thote po, mesa duket ishte nje veper qe nuk ishte per ate kohe. Pas viteve '90, keni qene i pakuptuar dhe keni pasur te drejte ju? Nuk e kam vene re sepse gjithe vemendja ka qene drejtuar ne ate kohe qe ishte e veshtire te botoje dhe cdo botim ishte nje triumf, ne pergjithesi une nuk ankohem, ne pergjithesi kam qene i kuptuar nga populli, po nuk e kam quajtur ndonje hata, ndonje gjeme qe te jesh dhe i pakuptuar. Une e kam pasur kete fat, jam nje nga shkrimtaret qe kam pasur mirekuptim me popullin tim. Per shembull, permendet ne fillim Kunderen dhe ai ka pasur disa here nje keqkuptim qe permenda une, ndoshta nderrimi i gjuhes qe beri pastaj, e ka renduar kete gje. Marredhenia juaj me shqiptaret paraqitet kaq e fuqishme sa ne disa raste, ne shtypin e botes ju kane quajtur nacionaliste. A jeni i tille? Kjo eshte e vertete, keshtu me kane quajtur disa here, po une nuk jam nacionaliste. Akuza eshte krejtesisht e padrejte dhe nuk e them kete, se me vjen turp nga kjo fjale, pune e madhe le te me quajne. Une e kuptoj pse me quajne keshtu, e para akuza ndoshta ka filtruar nga ketu nga Shqiperia, ose eshte nje akuze pse eshte e padrejte e quaj une, e bere nga nje mendesi e gabuar ne themel, nga nje mjegull qe sot eshte e shperndare kudo, ku ngaterrohen konceptet, atdhe, patriotizem, nacionalizem, shovinizem eshte nje zone ku keto nuk ndahen ne menyre shume te qarte, me te cilat behen spekulime te pafundme, dhe me te cilat ka keqperdorim shume te madh disa here. Ne emer te kombetarizimit ose patriotizmit, jane bere krime, kjo eshte e vertete, po kjo s'do te thote se popujt e kane lehte te heqin dore prej tyre, s'ka pse te kemi merak se duhet te heqim dore, se te shpetojme nga e keqja, s'ka asgje te keqe. Nuk mund te duhet planeti i gjithe, ne menyre te plote sic mendojne disa teoriciene nga ata kozmopolitet, patologjik si te thuash, jemi qytetare te botes, nuk eshte e vertete, eshte hipokrizi. Natyra njerezore eshte e tille qe dhe dashurine, perkushtimin dhe gjithcka tjeter, kerkojne nje hapesire te percaktuar. Keshtu eshte ndertuar natyra njerezore, historia njerezore. Thone disa here do hyjme ne Bashkimin Evropian, do te harrohen keto, jemi te gjithe bashke, nuk eshte e vertete. Evropa ka nje parulle qe eshte shume e sakte dhe e bukur, eshte unitet ne larmi, eshte parulle themelore, quhet atdheu Evropa e Kombeve, nuk quhet Evropa e njerezve te lire. Askush ne bote, ne Evrope nuk po behet gati te heq dore nga atdheu i vet, kombi i vet. Ne France, Ministria e Arsimit quhet Ministria e Edukimit Kombetar dhe nuk kane frike ta perdorin fjalen komb, se tek ne, po te thuash komb duket si e prapambetur, thote tjetri, ky mos eshte nga ata te nje kohe te ikur. Nuk eshte e vertete. Kjo eshte, pse thashe mendesi kolonialiste, sepse popujt kryesore ne Evrope, shtete kryesore tradicionale dine t'i ruajne fare mire vlerat e tyre kombetare, kane institucione qindra vjecare, i kane perpunuar ne shekuj, kane punuar programe shkollore me shekuj, nuk i kercenon keta asgje dhe shpesh njerez te ketyre i shikojne me nje fare skepticizmi qe nuk e thone hapur. Popujt qe kane hyre me vone ne familje, ne jeten evropiane, ose qe behen gati te hyjne, akoma me keq, si te thuash une po behem pak i ashper ketu si te thuash, dhe thone u bene dhe keta njelloj si ne, me atdhe, ne kemi jetuar me to, po ne jemi ndryshe, i dime keto gjera e meritojme kete gje tani, dhe u bene keta te jene njelloj si ne. Dhe keshtu acarohen disa here kur popujt qe sipas kesaj mendjeje, jane te vonuar me te rinj, qe kane nevoje ende te pasurohen dhe pastaj te mendojme per keto gjera luksoze, jane gati te bejne verejtje per kete gje. me kujtohet ka shume vite, ka qelluar ka ardhur nje mysafir te lidhja e shkrimtareve, shkrimtar italian, zakonisht vinin shkrimtare teper te majte, jo vetem italiane dhe sigurisht u pelqente te vinin ne Shqiperi, ne vendet e tyre ishin te panjohur dhe i pelqente te merrnin nje ton prej mesuesi. Ne fakt ne vendin e tyre, mund ishin berbere, kishte shume berbere per cudi midis tyre, dhe ketu fryheshin meqenese jane ne Shqiperi, mund te japin mesime. Me kujtohet njehere ne sheshin "Skenderbej", duke qene dy-tre shkrimtare shqiptare qe i shoqeronin, thane po si shume statuja te Skenderbeut keni? Kjo eshte, se s'duhet te perdor fjale te renda, po eshte poshtersi ta thote nje evropian. Evropa eshte e mbushur me mijera statuja heronjsh mesjetar. Ka kudo, ne cdo rruge, ne cdo shesh, dhe ketij shkrimtari iu duk shume, nje statuje kishte Shqiperia, nje ne Kruje, nje ne Tirane. Ama bustet e Stalinit e Leninit, nja dhjetera buste te Enver Hoxhes kishte pare, nja dhjetera buste te tjera, nuk i benin pershtypje. Dhe mendja te Skenderbeu, sepse ai i kujtonte nje vlere te vertete kombetare shqiptare dhe evropiane, dhe me sa duket i acaronte. Xhelozi absolute. Tirana njelloj si Roma, ka nje shtatore te Skenderbeut dhe eshte vertete anormale qe Roma e ka pas perpara, e ka pas qe ne '40, shtatoren e Skenderbeut ne sheshin qe quhet "Albania" dhe ne na u duk teper, qe e vume te sheshi "Skenderbeu". Ketu eshte ajo qe njerezit tane duan te behen moderne, te imitojne te huajt dhe nuk kuptojne qe vihen ne nje pozite servile, te perulur, nuk kuptojne se ai lavderim qe mund t'iu beje tjetri si modern eshte nje percmim, nje tallje. Juve ju merzisin kur ju thone nacionalist? Fare. Sepse e di kuptimin e asaj, une e di me c'kuptim e thone, ne ate kuptimin qe mendon ai si budalla, une jam si te thuash, sepse i duket interesante shkrimtari te behet kunder vendit te tij. Ketu ngaterrohet dhe koncepti i disidentit, te cilet kane vlera te medha pa dyshim, mirepo disident per ta pastaj shtrihet jashte regjimit politik, si te thuash disident merr vlerat e kombit tend. Te tallesh per shembull me gjuhen shqipe, sa e bukur gjuha juaj, ajo e jona s'eshte e mire, e kane zakon shume shqiptare. nje nga hobite e tyre eshte te tallen me gjuhen shqipe, duke mos e kuptuar qe tjetri i percmon, ne ate moment, ne ate cast duket sikur i perkrah po me vete do te thote, qe ky eshte nje njeri qe eshte gati te shese vlerat e veta, e vendit te vet, per nje psikoze te pergjithshme servile ndaj botes. Une nuk jam nacionalist ne kuptimin e vertete te fjales, nese ne vepren time kam personazhe negative, kreun e zene shqiptaret, skenat groteske, i kam per vendin tim, jo sepse dua te shaj Shqiperine, po dua qe vendi im, sikurse duan te gjithe shkrimtaret shqiptare, te kete sensin te kete ndjesine te korrigjoje, te qortoje mungesat e veta. Ne kemi shume mungesa, une jam i ndergjegjshem si histori, dhe jo vetem si regjim dhe si komb edhe si popull, sic kemi virtyte kemi dhe mungesa. Pra, kemi filluar te korrigjohemi? Ketu ngaterrohemi. disa shkojne ne mohim total te tyre, te tjeret ne nje mbrojtje totale te tyre, ne menyre te verber. Dhe ketu ne nuk e kemi gjetur ende ate rruge te vertete te emancipimit qe pa komplekse, pa llogari meskine, ta bej kete gje. Qe te kthehem te vepra nje pjese e vepres sime eshte pikerisht me anen groteske te kombit shqiptar. Dhe une e kam bere qe en kohen e komunizmit, nuk e bera tani qe u nderrua regjimi dhe po perfitoj nga rasti. Kam botuar nje liber, "Viti i mbrapshte", qe nga kreu ne fund kam nje tufe personazhesh shqiptare, nuk i kam me te keq, i kam vizatuar ne menyre groteske pa te keq. Po ama nuk ka atje nga ato klishe qe na kritikojne ne shkrimtareve shqiptare nacionaliste. Per shembull, gjate diskutimit per Skenderbeun u be si klishe ne disa artikuj qe u botuan andej ketej, se mitin e Skenderbeut, glorifikimin e tij, ne letersi u be sidomos ne romanin qe kam botuar 40 vjet me pare une, "Keshtjella". Sigurisht e dija qe se kisha mitin e tij, dhe nje dite per kuriozitet e hapa sepse me nxiti nje artikull shqiptar, dhe nuk eshte e vertete kjo gje, dhe une pashe portretizimin e Skenderbeut ne romanin "keshtjella" dhe eshte krejt tjeter gje. Ne romanin "Keshtjella" nuk ka asnje Skenderbe, qe lufton me kale, i can turqit me dysh, qe ulerin etj. , po ka nje faqe qe njehere vetem eshte dhene portreti i tij, dhe eshte dhene nje portret qe eshte vertet i habitshem eshte e kunderta. Bisedon nje personazh i larte turk me nje kronist turk per Skenderbeun, dhe i thote nje miku im e ka pare dhe e ka takuar nje here dhe nuk eshte ashtu si thone. Ka nje pamje te zakonshme ishte ne bisedime ishte me rrufe, i dhembte fyti dhe kishte vene nje shall rreth qafes. Pra une kam dhene nje portret gati si te kohes sone, nje njeri qe ka zerin e ngjirur dhe mezi flet, ky ishte Skenderbeu. E pra ky roman permendet nga te gjitha anet me nje propagande vulgare, mashtruese si romani qe ka ngritur mitin e Skenderbeut. E qellimshme thoni ju? E qellimshme po nga injoranca nga paragjykimet. eshte krejtesisht e kunderta. Dhe ne letersine shqipe per Skenderbeun ka kaq pak vetem kater- pese libra ne bota, ka mbi 1200 Dhe ne ankohemi, eshte si puna e statujes qe ne kemi vetem nje ne Tirane dhe atij i dukej shume. Ne vepren tuaj gjen shpesh prani te politikes. Flas ketu edhe per angazhimin tuaj shume aktiv ne ceshtjen e Kosoves. A mund te quheni shkrimtar politik, shkrimtar i angazhuar? Politika eshte pjese e jetes, sic eshte dashuria, sic eshte e gjithe veprimtaria njerezore qe jane ne kundershtim me njera -tjetren shpesh, dhe letersia i pasqyron kur i duhet, kur nuk i duhet, nuk i duhet. Letersia ka nje zgjedhje nga jeta jashtezakonisht trillane, interesante, tjeter lloj fare. Ngjarje te rendesishme ne jete, ne letersi nuk kane rendesi disa here ndersa ngjarje te rendomta ne jete, ne letersi mund te japin kryevepra. Cila eshte vepra me e perkryer, qe quhet pergjithesi nga kritika letrare boterore? Eshte "Makbethi". Cfare eshte ajo? Nje vrasje pasdarke, d.m.th nje ngjarje fare e zakonshme, e megjithate nje ngjarje e madhe. Ka ngjarje te medha ne historine e botes qe kane luajtur nje rol kolosal e megjithate nuk kane qene interesante per letersine. Pse? Sepse ligjet e saj jane te tilla. Ajo krijon nje bote paralele prandaj rendesia ne jete dhe ne letersi eshte krejt e ndryshme, dhe ketu ngaterrohen te gjithe. P.sh, deklarata e te drejtave te njeriut, 200 e ca vjet perpara e ka kthyer permbys historine e botes nga ana konceptuale, nga ana e moralit, dhe une nuk di te them te drejten a ka 5-6 faqe letersi per te apo nuk ka. Mund te kete vetem disa vjersha tek tuk. Pra nga kjo pikepamje letersia eshte krejt e padrejte, sepse pavaresia e saj ndaj jetes merr forma groteske disa here, eshte shume xheloze me jeten. Ne e kemi mesuar ne shkolla, nuk e di ju, se letersine e pjell jeta, pasqyron jeten. Letersia ka lidhje shume pak me jeten, aq sa mund te kete lidhje te madhe, aq sa nuk ka lidhje me te kur te doje te mos kete. Letersia ka lidhje me nje pjese te jetes dhe nuk ka lidhje me ate qe jetojme ne dite pas dite, minute pas minute, shekull pas shekulli. Ketu fillon krejt keqkuptimi. Ajo ruan me xhelozi pavaresine e saj ndaj dhe eshte e pakuptueshme disa here, ndaj dhe acaron disa here, ndaj dhe krijon ato keqkuptimet dhe nderlikimet e saj me popullin. Por ne shkrimtaret qe e bejme kete, qe jemi makiniste te kesaj makine, ne kete e dime dhe nuk ka pse te merzitemi, nuk ka pse te kerkojme nje bote utopike dhe ideale ku njerezit te mahniten pas letersise dhe ta kuptojne drejt sic duhet. Nuk ndodh kjo. Po flisnim per politiken? Here pas here kur duhet nuk ka asgje te keqe te hyje edhe politika. Une kam shkruar ne veprat e mia, nuk e di sa faqe ka politika, 200, mund te jene me teper, nuk e di. Nuk ka ndonje vend te madh sic mund te mendohet. Ngaqe une kam jetuar ne epoken komuniste, ne shkrimtaret e asaj kohe quhemi sikur jemi te perzier me politiken. Po ta shikosh, po te filloj me veprat e mia, si libri im i pare "Gjenerali i Ushtrise se Vdekur " nuk ka ndonje gje politike, eshte me teper nje motiv i kerkimit te nje vdekjeje pas nje lufte te madhe, "Kronike ne Gur " ka tek -tuk paragrafe qe te kujtojne ato drameza te luftes civile, romani "Keshtjella" folem per kete. Me vone vepra te tjera "Pallati i Endrrave". Eshte nje roman qe ka politike sigurisht grindja shqiptaro- sovjetike "Dimri i Vetmise se Madhe". Dhe ai ka nje pjese te vogel, por ngaqe eshte qendrore si ngjarje, eshte e rendesishme, identifikohet ky roman. Me teper e kisha fjalen edhe si shkrimtar i angazhuar, po marr rastin e Kosoves? Kjo nuk eshte as mire as keq. Ti je shkrimtar ti mund ta besh kete, por edhe mund te mos e besh. Nuk eshte nje kushtezim qe do te fitosh nga kjo ose do te humbasesh nga kjo. Po permendet Kosoven. Do te ishte e deshirueshme per lexuesin tim perendimore, qe mua te me shikonin si te thuash " te paster", pse perzihet ky ne punet e Kosoves? Une nuk jam perzier ne punet e Kosoves se do te merrja ndonje post ne Kosove, se do te fitoja ndonje post ne Shqiperi, perkundrazi une kam humbur nga kjo gje, ne kuptimin naiv te lexuesit tim, qe mund te thote c'pune ka qe merret me keto, te na beje letersi. Por une e kam bere kete si qytetar, nuk eshte pune prej shkrimtari. Duke pasur nje njohje publike une e ndihmova popullin tim, do te ishte imorale te mos e beja kete gje, ka shkrimtare qe nuk e kane bere, une e pata mundesine, pata nxitjen e shtypit boteror, e bera me kenaqesi. Ditarin per Kosoven "Ra ky mort e u pame" nuk ma kerkoi asnjeri. Une e shkrova ate per te mbrojtur popullin tim, do te thoni ju mund te mbroni nje popull tjeter. Po, mund te qellonte te mbroja edhe nje popull tjeter, nuk e perjashtoja, por qelloi qe drama kryesore ishte e popullit shqiptar dhe natyrisht nuk mund te isha menjane, dhe kam bere shume mire, nuk pendohem kurre, le te me qortojne sa te duan. Kjo mund te quhet i angazhuar politikisht, po dakord, cfare te keqe ka, mund te quhet nacionalizem po ti japesh ate kuptim, cfare te keqe ka? Mbrojta kete komb. Dikush mund te thote:po mire, pse se mbrojte edhe kombin grek ne nje rast tjeter, kam shkruar edhe per letersine klasike greke dhe me kane thene boll ke shkruar, ja pra, terthorazi kam ngritur vlerat e nje populli tjeter ballkanik ne harte, dhe e kam bere me shume se per traditen letrare shqiptare, c'te keqe ka. Nje pjese e krijimtarise suaj e perben poezia, por ju nuk flisni pothuaj kurre per te. Pse? Kjo eshte pyetja me delikate qe me keni bere. Kur me kane bere kete pyetje, kam thene gjysmen e se vertetes e cila eshte nje e vertete gjithashtu por nuk kam dashur te futem ne nje te vertete me te thelle. Do ma thoni te gjithe te verteten, edhe gjysmen tjeter? Po do t'jua them edhe tjetren. Gjysma e se vertetes eshte se une e kam quajtur poezine shqipe dhe poezine e vendeve socialiste ne pergjithesi si pergjegjese per nje fryme optimiste agresive, prishje te artit. Nuk eshte faji i poeteve por eshte vete natyra e poezise e tille qe sherben neper festa, i drejtohet publikut. Shkrimtare nen presionin e padurueshem nga te gjitha anet, per arsye nga me te ndryshmet kane bere vjersha sepse librat nuk botoheshin nese nuk kishin vjersha per partine etj, etj. Dhe poezia e mbarte tere kete barre, kete takse morale qe paguanin shkrimtaret shqiptare, bullgare ruse, cek, hungareze, ndaj dhe me ishte krijuar nje mungese respekti per poezine. Nuk duroja dot kur ne shkrimtaret shqiptare ne takimet me delegacionet, ne mbledhje mburreshim me poezine ne menyre te pahijshme. Vinte ta zeme shkrimtari francez ose irlandez dhe ne i thonim qe kemi tirazh 20 mije kopje ne poezi dhe ata linin mendjen se ne perendim nuk ka kund 20 mije kopje, nuk ka kund ne bote. Ne mburreshim me nje gje kot, nuk ishte mburrje ishte e kunderta, ishte turp. Ne mburreshim se poezite i botonim ne gazetat e medha, te perditshme. Kjo me krijoi nje aversion per poezine te them te drejten, nje kujtim i hidhur, i keq. Dhe nuk doja ta cmoja aq sa u be zakon te cmohej poezia e guximshme, avangarde. Kishte sigurisht letersia shqipe poezi te mira edhe ne ate kohe por ka prodhuar me shume kursim, me shume veshtiresi. Kjo eshte gjysma e se vertetes. Gjysma tjeter kur je shkrimtar i njohur do kesh edhe disa disfavore te medha, do ta paguash disa here njohjen, dhe cdo shkrimtar i njohur eshte i ndergjegjshem per kete. Do te kesh nje acarim te verber prej shume kolegeve te tu, here pas here. Une nuk e quaj kete nje gje per te vene duart ne koke ne nje fare menyre eshte e natyrshme. Ne boten artistike letrare intelektuale filozofike ka nje konkurrence te pashmangshme, dhe dashur padashur viheshe ne nje gjendje fajtori. Ne kuptimin qe je shume i njohur, flasin shume per ty, botojne shume per ty, te lavderojne shume. Nuk po them qe nuk me pelqejne lavderimet, nuk po e them se e di qe nuk do te me besoni por ata qe me njohin me mire e dine qe une nuk shkoj kurre ne forumet ku flitet per mua. Jo se me duhet te jap ndonje ide me status te vecante, ju them sinqerisht, nuk me pelqen te degjoj emrin tim peseqind here te lakuar nga nje referues apo nga nje tjeter. Dhe ka vite qe une nuk shkoj asgjekund, dhe nuk shoh as emisionet ku flitet per mua. Si duket kjo trysni, kjo ndjenje faji qe ke ndaj kolegeve te ben te ndjehesh sikur ti je fajtori qe ai nuk eshte bere shkrimtar i njohur. Sigurisht nuk je ti fajtori por nuk mund ta besh as ate me faj qe mendon se je ti. Keshtu une instinktivisht ne fillim nuk e kam kuptuar qe jam terhequr nga poezia, sepse nuk doja te me permendnin ne poezi. Une shkruaja, botoja, kam botuar. Nje pjese e vepres sime me vlere eshte poezia. Lexuesit e pelqejne, nga librat qe shiten me shume prape vazhdojne te jene permbledhjet poetike te viteve te fundit. Por une sinqerisht jam terhequr dhe jo vetem nuk dua te mi lavderojne por mundesisht nuk flas as vete. Kam deshire te rri menjane, pikerisht per kete hiqem menjane nga nje pjese e letersise, rrini te qete une nuk perzihem. Thone po merr Kadareja, na e mori edhe kete cmim, i babezitur me quajne, se u duket sikur i marr une, sikur une mezi pres te marr nje cmim dhe asnjeri nuk do te me besoje ne jete, vetem ata qe e dine. Njerezve qe kam pasur miq, qe me kane thene se mund te te japim nje cmim, u kam kerkuar qe te mos ma japin mua. Nuk eshte mire u kam thene, nuk kam ndonje kenaqesi dhe dukej sikur po i fyeja, por le te kene edhe te tjeret cmime. Nuk e beson njeri kete, por eshte e vertete. Ju ben te vetmuar kjo distance, qe krijohet mes kolegeve? Une ju jap te drejte. Nuk me acaron kjo gje. Ashtu eshte ne kete bote. U jap te drejte. Do te donit te kishit nje raport ndryshe me koleget? E kam kuptuar qe nuk mund te kishte nje raport ndryshe. E kam kuptuar qe eshte nje shenje e jetes, e tille eshte krijuar jeta njerezore te mos kerkojme gjera te pamundura. Natyrisht me vjen keq kur kjo behet agresive, e keqe teresisht e padrejte, kur ti nuk je fajtor. Por per poezine ju vjen keq? Jo fare. Une nuk e kam reklamuar kete, qe degjoni se po terhiqem. Ka 20 e ca vjet, qe une nuk marr pjese ne jeten ku flitet per poezine dhe e kam bere heshturazi pa e vene ne dukje. Jeni ndoshta e para gazetare qe ma beni kete pyetje. Romani juaj i fundit i botuar ne shqip "Darka e Gabuar" pati nje rekord shitjesh dhe nje sukses te madh. Se fundmi ne shtypin francez eshte folur per romanin tuaj me te fundit te botuar ne frengjisht, "Aksidenti" duke e cilesuar romanin tuaj te pare per dashurine. Cili eshte komenti juaj per kete dhe kur do ti vije ne dore lexuesit shqiptare? Ky eshte nje roman qe nuk mund te them se eshte i pari per dashurine. Sinqerisht nuk kam deshire te flas, do ta botoj ate ne vepren time komplete kur te vije radha. Eshte roman si gjithe te tjeret pak me intimist se te tjeret. Ngjaka si poezia nga menyra se si flisni. Ka mundesi te me coje padashur tek ajo bote. Ka lidhje me dashurine kjo? Nuk ju pelqen ajo? Jo, jo absolutisht. Eshte nje histori qe sa mund te interpretohet per dashurine aq mund te jete edhe histori e nje vrasjeje. Heren e fundit qe keni qene ne kete studio ju kam pyetur per dashurine, se pse ajo nuk gjendet shpesh ne librat tuaj. Me keni thene se sa me lart te shkoj letersia aq me pak dashuri ka ne te. Cdo te thote kjo? Ndoshta nuk e kam thene mire. Une mendoj se motivin e dashurise e kam ne shume vepra. Jo se e mendoj une por ma kane thene disa kritike qe kane bere vepra per mua: "Keni shume dashuri ne librat tuaj pse thone qe nuk keni?"- me thone ata. Une paskam motive grash por si duket menyra ime e te shkruarit eshte e tille qe me sa duket bie pak ne sy. Dhe une kam thene qe dashuria ne jeten njerezore ze nje vend kaq te madh sa kurrsesi nuk e ze ne letersi. Eshte nje nga ato paradokset, trillet e letersise qe folem ne fillim. Pse vrasjet zene vend me shume se dashuria, ka gje me te shemtuar se nje vrasje?Por ato zene vendin e nderit me thene te drejten qe nga antikiteti deri sot. Kthehemi tek "Aksidenti" pse nuk ju pelqen te flisni per te? Une nuk flas per veprat qe nuk i njeh publiku. Kete e kane edhe shkrimtare te tjere. Ju jeni shprehur se nuk e keni frike vdekjen. Lidhet kjo me faktin se besoni qe vepra juaj do t'i mbijetoje vdekjes suaj, a gjykoni se ajo mund te jete e perjetshme? Ne jete ka njerez qe kane ankth nga vdekja ose qe nuk e kane frike fare dhe kjo nuk ka te beje me krijimtarine. Me sa duket tek krijuesi, bashkohet edhe ideja tjeter qe eshte me i qete shpirterisht si njeriu qe i ka mbyllur shume llogari me jeten. Eshte me i qete qe shkon nga kjo bote duke e kryer ate qe ka dashur te beje dhe njeriu tjeter qe nuk e ka kryer, jane me miliona, shkon me pengje te medha te natyrave me te ndryshme. Me sa duket tek shkrimtari, meqe letersia eshte jetegjate, eshte natyrale kjo ndjenje. Ata kane nje raport me vdekjen te relativizuar, te zbehur. Kane bindjen donkishoteske qe do jetojne shume vite, une jam nje nga ata, donkishoteske ose jo, e kam kete besim qe vepra do jetoje nje kohe, nuk e di sa. © 1991 - 2009 Koha Jone Ju pershnes tanve. Ju falemnders per shoqnin tuej, e ju prift e mara tanve pa perjashtim. Kam ndryshue shpin, e kam shkue me shpi te ... Me vjen keq po s'kam mundsi me u dukt ma ktej parit. Ju pershnes me mirnjohje e dashamirsi. | ||
| Back to top | | ||
| L - N |
| ||
| Registered Member #1228 Joined: Wed Sep 12 2007, 10:00amPosts: 10623 | Letërsia e gjuhës së ndaluar Ismail Kadare 28/08/2009 Shkrimi i ndaluar në pesëqind vjet pushtim osman dhe krijimi i një race shkrimtarësh nën komunizëm që mbajti në këmbë metodën e realizmit socialist. Ja dy ndodhitë fatale kur autoritetet kanë vepruar kundër letërsisë. Kjo është një lectio magistralis, "Letërsia e gjuhës së ndaluar", që shkrimtari Ismail Kadare lexoi pak kohë më parë në Universitetin e Palermos, me rastin e dhënies së titullit Doctor Honoris Causa Për një shkrimtar që vjen të marrë titullin "Doctor honoris causa", gjëja e parë që i vjen ndër mend është se, në qoftë se është i detyrueshëm një fjalim, ai duhet të përshkohet nga filli i një argumenti shkencor. Nuk besoj se them ndonjë gjë të re, po të theksoj këtu se një gjë e tillë është jo fort e lakmueshme për mjeshtërinë tonë. Kam vënë re se sivëllezërit e mi nga ish-perandoria e përmbysur komuniste, në raste të tilla kanë folur për shtypjen ndaj letërsisë. Thënë ndryshe, një temë që duhej t'i përkiste publicistikës, madje do të shtoja, kujtimeve emocionale, ka marrë statusin e argumentit shkencor. Në thelb nuk ka ndonjë gabim kushedi çfarë. Shtypja e letërsisë dhe arteve në botën komuniste u ngrit në rangun e një shkence. Rrjedhimisht, trajtimi i kësaj shtypjeje mund të bëhej në të njëjtin stil. Të gjitha rendet autoritare në botë kanë patur probleme me letërsinë. Në të gjitha rastet është letërsia që, në fund të fundit, ka ngadhënjyer. Ndërkaq, duhet thënë se nga të gjitha rendet, i vetmi që iu afrua fitores kundër letërsisë ka qenë komunizmi. Është folur shumë për këtë, ndaj nuk do të zgjatem. Do të kujtoj vetëm pyetjen që është bërë shumë herë: a ka shpikur komunizmi ndonjë armë të re, një armë që do të ishte fatale kundër letërsisë? Përgjigja është po. Është përdorur vërtet një shpikje e re. Komunizmi ishte i pari rend në botë që e kuptoi se letërsia e madhe nuk pësonte asgjë, as prej censurës, as prej burgjeve e as prej tmerreve të tjera. Për ta vënë në gjunjë përfundimisht duhej diçka tjetër. Kjo shpikje e re ishte krijimi i një race të re shkrimtarësh, një racë që me duart e veta do ta prishte artin e fjalës. Me fjalë të tjera, për të perifrazuar Josif Brodskin, nuk ishte e nevojshme të rrënohej drejtpërdrejt ngrehina e letërsisë, mjaftonte të prisheshin tullat, pra lënda me të cilat ajo ishte ngritur. Kështu, me tulla të sabotuara, ngrehina vetvetiu do të binte. Kjo zgjidhje radikale u arrit vetëm pjesërisht, nëpërmjet atij që u quajt "realizëm socialist". Përse nuk triumfoi përfundimisht? Çfarë nuk mjaftoi? Mosha e sistemit, ndoshta? Ka gjasë të ketë qenë kjo e fundit. Komunizmi, dihet, ka pasur dy mosha, njëra 70-vjeçare, që e arritën vetëm dy shtete, Bashkimi Sovjetik dhe Mongolia dhe drejt së cilës po ecën Kuba me Korenë e Veriut. Dhe mosha tjetër 45-vjeçare, që është pak a shumë ajo e vendeve të Europës Lindore, ku hynte edhe vendi im, Shqipëria. Në historinë e njerëzimit, ajo që e përmenda si "zgjidhje radikale për letërsinë", ka pasur edhe një version tjetër tepër të rrallë e tepër të lemerishëm. Ky version nuk ka lidhje me komunizmin, por me një tjetër fatkeqësi: sundimin osman. Ju e dini këtë sundim. Ai u shtri mbi krejt Gadishullin Ballkanik. Ai vuri nën vete dhjetëra popuj, gjuhë, kultura. Ai e shkëputi Ballkanin nga Europa, synoi pushtimin e qendrës së Europës në veri dhe gadishullin tuaj italian, në perëndim. Ashtu si në rastin e komunizmit, edhe në rastin e pushtimit osman, vendi im, Shqipëria, kurrsesi nuk mund të pretendojë se ka qenë një viktimë e vetmuar. Ajo ra nën atë sundim bashkë me gjithë popujt e Ballkanit. Ajo vuajti të njëjtin ferr. Meqenëse e përmenda moshën e komunizmit, po theksoj se koha e sundimit osman për nga gjatësia mund të quhet pa frikë infernale: pesëqind vjet. Tingëllon e pabesueshme, dhe është vërtet aq e pabesueshme, saqë kohët e fundit, revizionistët e historisë kanë ngritur tezën se një pushtim kaq i gjatë nuk mund të quhet pushtim. Ata janë duke kërkuar një emër tjetër, më të ndryshëm e, sidomos, më të përshtatshëm me vizionin e sotëm europian për pajtimin e popujve. Me gjithë përpjekjen për mirëkuptim, personalisht nuk besoj se do të gjendet një tjetër fjalë për të zëvendësuar fjalën pushtim. Ashtu siç nuk ka ndodhur për fjalën "vdekje", e cila ndonëse është shumë më e gjatë se çdo pushtim, vazhdon të quhet, ashtu si dhe më parë, "vdekje". Tërhoqa vëmendjen tuaj për kohëzgjatjen pesëqindvjeçare të pushtimit osman, jo për të rritur dramacitetin e diçkaje, të cilit dramaciteti i del dhe i tepron, por thjesht për të ardhur prapë te problemi që përmenda më lart, ai i zgjidhjeve radikale të problemit të letërsisë. Është fjala për një tjetër zgjidhje radikale, dy herë, ndoshta dhjetë herë më të lemerishme: ndalimin e vetë shkrimit. Po e them qysh në krye: nga gjithë gjuhët e Gadishullit të madh Ballkanik, gjuha shqipe, ajo që unë përdor, është e vetmja, shkrimi i së cilës u ndalua për pesëqind vjet. Unë nuk di ndonjë vend tjetër në kontinentin europian, gjuha e të cilit të ketë pësuar një tmerr të tillë. Përse? Si u gjykua më pas, përse nuk ndryshoi me kalimin e shekujve, si vazhdoi gjer në fund, në çastet kur perandoria plakë po jepte shpirt? Këtyre pyetjeve e kam vështirë t'u përgjigjem. Shqiptarëve u lejoheshin shumë gjëra: u lejoheshin kishat, pronat, gradat e larta në ushtri e në administratë, madje posti i kryeministrit perandorak, që ata e patën disa herë, por nuk iu lejua kurrë një gjë: shkrimi i gjuhës shqipe. Ky ishte një ndalim i vërtetë, dramatik e pa kthim. Në kronikën botërore të arsimimit, nuk besoj se gjenden raste kur mësues e vocërrakë, të kapur tek mësonin në fshehtësi shkrimin e gjuhës, masakroheshin aty për aty pa mëshirë dhe pa pendim. Çfarë mund t'i ndodhë një gjuhe që pëson një lemeri të tillë? Ç'ndodh brenda saj, në thellësi, atje ku vërtiten mekanizmat? Si bashkëjetojnë veglat e gjalla me ato që njëra pas tjetrës vdesin? Vetë gjuha si mbahet në këmbë, si zbutet apo egërsohet? Ç'cilësi fiton, apo humb? Cilësi engjëllore apo më shumë demoniake? Gjer më sot nuk kam ndeshur në studime që të merren me këto çështje. Thjesht mund të përsëris se jam njëri prej shkrimtarëve që kam përdorur këtë gjuhë. Dhe tani më lejoni të flas diçka më tepër për të. Më saktë, të rikujtoj disa shënime që i kam marrë vite më parë, në një periudhë jo të lehtë, jo vetëm të jetës s'ime, por të gjithë popullit që i përkas. "Unte paghesont premenit Atit et birit et spertit senit." Kjo është fraza e parë e shkruar në gjuhën shqipe. Nuk njoh tjetër gjuhë të nisë historinë e saj të shkruar me formulën e pagëzimit. Ngjan si e sajuar prej poetësh, ndonëse nuk ka kurrfarë sajimi. Fakti është më se i saktë, madje dokumenti ku kjo frazë është gjendur, një qarkore e shkruar në latinisht prej peshkopit të Durrësit, Pal Engjëllit, ka datën e lëshimit. Atje është 8 nëntor 1462. Gati pesëqind vjet më pas, pikërisht në këtë ditë, 8 nëntor 1941, komunistët shqiptarë do të themelonin partinë e tyre, çka ngjan si një tjetër përkim. Por këtë herë në kahe tjetër. Partia Komuniste do të luftonte vdekshëm me fenë që ta shkulte e ta nxirrte jashtë universit shqiptar. Por ajo do të vërtitej, do të vërtitej pa pushim rrotull Shqipërisë, me shpresën e kundërt: të kthehej prapë atje. Më 1555-ën, një murg katolik, Gjon Buzuku, botoi librin e parë në shqip, një përkthim lutjesh, duke bërë kështu për shqiptarët atë që kishte bërë pak a shumë për gjermanët tridhjetë vjet më parë se ai, i famshmi Martin Luther. Në vitin 1592, Lekë Matranga, botoi "këngën e përshpirtshme", vjershën e parë të letërsisë shqipe të kultivuar: Gjithëve u thërres, kush do ndejese, Të mirë të kreshté, burra e gra Mbi fjalë të Tinëzot të shihni meshe Se s'ishte njeri nesh që mkate s'ka. Hijeshia e vargjeve njëmbëdhjetërrokëshe dëshmon për një traditë më të hershme vjershërimi, pa llogaritur dhënesën gojore shumë më të vjetër. Por, gjatë ikjes së madhe të shqiptarëve, asaj ikjeje të pikëllueshme, që duhej të ketë qenë brenga më e hidhur e këtij kombi gjatë dy mijë vjetëve, shumë libra e dorëshkrime duhet të kenë humbur. Dëshpërimi i zi, nxitimi, trandja nervore, arkat e harruara, balta, hendekët e rrugës, ujët e detit, të gjitha këto gëlltitën pjesën e tyre nga arkivat e princërve e të baronëve, nga kambanat që ngarkoheshin nëpër anije, nga ikonat e kishave dhe stolitë e zonjave. Shumë kambana ranë e u mbytën në det. Ende dergjen atje, në terr e në ndryshk Me gjëmimin që e ndrynë përbrenda përjetë, E q'ashtu që së brendëshmi i gërryen e i ha. Por kambanat e tretura mund të derdheshin sërish në trojet italiane, ku ata u mërguan. Do të tingëllonin ndryshe pa dyshim, dhe do të gjendeshin gjithfarë shpjegimesh për këtë: ajri që s'është po ai, mungesa e bjeshkës aty pranë që kthen jehonën dhe trajta e luginës ose metali që s'qe i njëllojtë, gjersa të gjendej dikush që të thoshte se kambanat ishin po ato, por qenë ata që s'ishin më ata që kishin qenë. Pra, mund të zëvendësoheshin njëfarësoj kambanat dhe stolitë e grave dhe shumë gjëra të tjera, veç dorëshkrimet e tretura s'ribëheshin më. Shqipërisë i ndodhi diçka që rrallë i kishte ndodhur ndonjë vendi. Kur elita e vendit, kryezotët, oficerët, njerëzit e letrave, të arkivave, diplomatët, kontët, dukët, shkronjësit e manastireve, duke mos e menduar dot jetën nën shenjën e islamit, ikën përtej detit, u duk se bashkë me arkat e rënda morën me vete edhe trurin e kombit. Dhe, në njëfarë mënyre, ashtu ishte. Gjithë rrafshnalta shqiptare ra në mpirje e në zi. U duk se vendi, si i goditur në kokë, do të mbetej i gjymtë përgjithmonë. Por, pikërisht në atë kohë, shtysa e vetëruajtjes rivuri në veprim një mekanizëm të vjetër: letërsinë gojore. Lart në male, atje ku kishte mbetur ende një mugullimë drite, makina e lashtë u trand përsëri. Kishte qenë përherë aty, por disi jashtë vëmendjes, sidomos qysh nga koha që shqiptarët kishin mësuar të shkruanin, madje të botonin edhe libra në gjuhën latine, si gjithë evropianët e ditur. (Njëri prej tyre, prifti shkodran, Marin Barleti, qe përkthyer ndërkaq në krejt gjuhët e Evropës.) Pra, makina kishte qenë aty, veç tani, në ditët e apokalipsit, u duk se sa shumë i duhej këtij vendi. Por ajo, si çdo makinë e këtij lloji, kishte teknologjinë e saj trillane: nuk punonte dot veç me brumë të lashtë. Ishin ligje misterioze të trashëguara që në kohërat homerike. Sytë e rapsodëve, ndërsa qenë të veshur për gjashtëqind-shtatëqind vjetët e afërt, shikonin shkëlqyeshëm, përtej tyre: shtatëqind e pesëdhjetë, tetëqind, një mijë vjet. Dhe kështu, ndërsa Shqipëria po jetonte një tragjedi të re, ata, të verbër ndaj saj, iu rikthyen një tragjedie të kryehershme, dyndjes sllave. Poshtë në rrafshultë, ndiheshin ndërkaq tek-tuk ca kambana të rralla, regëtinin ca zjarre, një këtu, një aty, nëpër famullitë gjysmë të shkreta. Diku midis viteve 1566-1622, një tjetër prift katolik, Pjetër Budi, shkruante vargjet: Ku janë ato gra e vasha nde sqimë e nde madhështi me petka të mëndafshta nalcuom mbë zotërij? Gjithë mortja i rrëzoi Sikur i pret me shpatë... Ato të kujtonin çuditërisht vargjet e François Villonit: Ku janë zonjat e dikurshme Ku është bora e vitit që shkoi? çka dëshmonte se ciklonet poetike e kanë përshkruar rruzullimin tokësor edhe atëherë kur dukej se gjithçka ishte ndarë dhe se ndërkomunikimi midis poetëve ishte i pamundur. Pas Pjetër Budit, në letërsinë shqipe erdhi Pjetër Bogdani, një nga mendjet më të gjera e të ndritura të botë shqiptare. Ai ishte poet, filozof e dijetar i madh. Në gjithë veprën e tij ndihet mundimi, lodhja e një titani. Ka gati dyqind vjet që Shqipëria ndodhet në natën osmane. Pra ajo është ende afër mesnatës (ora e mesnatës duhet të bjerë pas pesëdhjetë vjetësh, përderisa nata e gjithë do të jetë e gjatë pesëqind vjet). Pavarësisht se askush nuk e di se në ç'pjesë të natës ndodhet vendi, poeti e ndien. Ai e ndien se nën peshën aziatike, bota shqiptare jep çdo ditë krisje e pëson shembje. Feja është një nga ledhet e para që trandet. Për një habi të pashpjegueshme qartë, dy nga popujt më të moçëm e kokëshkretë të rajonit, shqiptarët në veri dhe kretasit në jug, bëjnë kthimet e para në fenë islamike. Janë tepër të vjetër dhe janë lodhur nga krishterimi? Ashtu siç qenë ndër të parët që të lodhur nga paganizmi kishin marrë krishterimin? Askush s'mund ta shpjegojë gjer në fund enigmën. Pjetër Bogdanit, që është peshkop katolik, i dhemb pa dyshim kjo çarje. E bashkë me të i dhembin shumë gjëra të tjera, krejt universi shqiptar që shkon drejt teposhtjes. Ai e ndien se po irnosen ngjyrat e veshjeve, po zvarget si e damllosur muzika, madje lëvizjet e shqiptarëve po flashken edhe në trutë e tyre pikë-pikë po depërtojnë përftimet orientale: "javashllëk" dhe "kismet". Ai e ndien madje se edhe gjuha shqipe, sado sipërane e tigreshë të ishte në krahasim me turqishten, po lodhej prej goditjes së shurdhër të bishtit të tjetrës. Ai i ndien të gjitha këto, ndaj vendos të ndërmarrë diçka titanike: t'i vërë supet botës që rrezikon të shembet. Kjo kushtëzon përftimin si prej galaktike të veprës së tij, universalizmin e saj, vizionet planetare dhe sidomos motivet kozmogonike. Këto të fundit e mahnitnin veçanërisht Lasgush Poradecin. Duke kujtuar njohjen e tij të parë me veprën e Bogdanit, ai shkruan: "Kam kopjuar një poezi kozmogonike, e cila nga pikëpamja e koncepsionit origjinal, e idesë së fuqishme dhe e formës së veçantë të saj, jam i mendimit se duhet konsideruar si një monument letrar, jo vetëm i gjuhës shqipe, por i republikës së letrarëve përgjithësisht. Kozmogonia e të Madhit Shqiptar u bën ballë, me cilësitë e veta, kozmogonisë asiriane (babilonase), ashtu sikundër këtë e shohim në Biblën hebraike dhe kozmogoninë indike, ashtu sikundër këtë na e shfaqin Vedat e Shenjta". Titanizmi, ashtu sikurse dhe katastrofa, do të shfaqen herë pas here në letërsinë shqipe, njëlloj si ciklet kozmike. Ato do të shfaqen gjatë Rilindjes Kombëtare me Naim Frashërin. Ato do të rishfaqen në fund të shekullit XX gjatë dramës së Kosovës, që ende mban erë shkrumb. Pjetër Bogdani është nga Kosova, por s'është kjo arsyeja kryesore, që vepra e tij është studiuar më mirë atje. Arsyeja e thellë është se pikërisht atje u përsërit tragjedia e vjetër. Ashtu si në epikën gojore shqiptare makthi turko-osman ringjalli dyndjen sllave, ashtu në letrat kosovare, makthi sllavo-serb ringjalli dyndjen osmane. Shkreptima idesh i karfosnin harmonikisht letrat shqipe, ato që duke lindur me formulën e shenjtë të pagëzimit kanë mbyllur ciklet e ringjalljes me një tjetër formulë të shenjtë: Shqipëria u ngjall së vdekurish. Në mbyllje të kësaj fjale do të doja të kthehesha përsëri te fillimi i saj: ndalimi i shkrimit të gjuhës shqipe. Ç'do të bënin shkrimtarët e mundshëm (potencialë) shqiptarë me një gjuhë të tillë? Zgjedhjet nuk ishin të shumta. Dhe, veç kësaj, të gjitha ishin të trishtueshme. E para gjë që të vjen ndër mend në kësi rastesh është heqja dorë prej një prej pasioneve më të vjetra të njerëzimit: krijimit letrar. Dhe, shumica e shkrimtarëve të mundshëm shqiptarë bënë pikërisht këtë: e braktisën artin e të shkruarit. Ne nuk e dimë dhe as mund ta dimë numrin e tyre. Ne dimë me saktësi vetëm një gjë: që humbja e kulturës shqiptare ishte e pandreqshme. Një zgjedhje tjetër, më tepër iluzore se e vërtetë, ishte rikthimi i shkrimtarëve në traditën e vjetër rapsodike të letërsisë gojore. Ndërkaq, duhet thënë se, pavarësisht glorifikimit që i bëhet shpesh kësaj tradite, ajo mbetet përherë e mangët në krahasim me letërsinë e shkruar. Një zgjedhje e tretë, në thelb e pikëllueshme, ishte përdorimi i gjuhëve të tjera për t'u shprehur, kryesisht latinishtja e pas saj, gjuhët e tjera europiane. Një pjesë e shkrimtarëve shqiptarë u strehua kështu në gjuhë të tjera, duke i dhënë fjalës emigrim një tingëllim dyfish dramatik. Një letërsi e tërë u krijua kështu nga ata që u cilësuan si shkrimtarë katolikë të veriut, letërsi e fuqishme, brenda kostumit latin të së cilës ndihej drama shqiptare. Konformizmi me një sajesë letrare turko-osmane, një farë letërsie e lejuar, madje e nxitur nga pushtuesi, ishte një zgjidhje jo vetëm iluzive, por edhe me pasoja fatale në qoftë se do të zinte rrënjë në kulturën shqiptare. Veçantia e parë e kësaj sajese ishte të shkruarit e shqipes me shkronja arabe. Veç kësaj, më e rëndë se kjo ishte brumi gjuhësor me të cilin ngjizej kjo kinseletërsi. Në këtë brumë, gjuha shqipe zinte një vend minoritar. Si në një pasqyrë dukej qartë se si ajo po jepte shpirt e asfiksuar prej shtrëngimit të një tjetër gjuhe që, jo vetëm ishte gjuhë e pushtuesit, por që nuk ishte as e familjes indoeuropiane. Në kushte dhe dilema të tilla, shkrimtarët shqiptarë u vërtitën një kohë tepër të gjatë, si tigrat në kafaz. Një zgjidhje të fundit, nga ato që krijon vetëm dëshpërimi, do të merrte shkas ndoshta nga një model i vjetër, dhe pikërisht nga fraza e parë e gjuhës shqipe të shkruar, formula e pagëzimit, që përmenda në pjesën e parë të fjalës s'ime. Kjo formulë, e hartuar, siç thashë, më 1462-shin prej peshkopit shqiptar të Durrësit, gjendet brenda një teksti latinisht. Shkrimtarëve shqiptarë nuk u mbetej veçse ky model: të strehonin tekste të kursyer shqip, brenda teksteve të gjuhës latine, të cilën nuk e kapte dot ligji osman. Me fjalë të tjera, të shpresonin që ca modele të gjuhës së tyre të rrezikuar, t'i strehonin për mbrojtje në trupin e ftohur të një gjuhe që nuk frymonte më. Më lejoni ta mbyll fjalën time me këtë përfytyrim, që sa ç'duket tragjik, aq është edhe mallëngjyes në simbolikën e vet. Simbolikën e shpëtimit që gjuha e popullit tim ka kërkuar te gjuha, që vërtet nuk ishte më e gjallë, por pa të cilën nuk mund të përfytyrohet qytetërimi europian. Ju faleminderit. "Hylli i Dritës", gusht 2009 © 1997-2008 SHEKULLI MEDIA GROUP Ju pershnes tanve. Ju falemnders per shoqnin tuej, e ju prift e mara tanve pa perjashtim. Kam ndryshue shpin, e kam shkue me shpi te ... Me vjen keq po s'kam mundsi me u dukt ma ktej parit. Ju pershnes me mirnjohje e dashamirsi. | ||
| Back to top | | ||
| L - N |
| ||
| Registered Member #1228 Joined: Wed Sep 12 2007, 10:00amPosts: 10623 | Ismail Kadare sipas "Hartës së thesarit" » Vendosur: 07/09/2009 - 13:24 Agron Gjekmarkaj* Ka një ngjashmëri mes shkrimtarit dhe lexuesit për sa i përket mënyrës se si ata e mendojnë njëri-tjetrin: nga njëra anë lexuesi ka një joshje të përhershme për të kuptuar të fshehtën e shkrimtarit, ose më saktë sekretin e shkrimit të veprës, nga ana tjetër shkrimtari ka joshjen për të zbuluar mënyrën se si lexuesi e deshifron veprën e tij. Si lexuesi i parë i veprës së vet, ai ndjen më shumë dhimbje për atë që nuk ka mundur ta thotë dhe kështu shkruan një libër për mundësinë dhe pamundësinë e shkrimit. Gjuha shfaq limitet e saj, por njëkohësisht mundësitë e pafundme të shprehjes.Pengu i kësaj parathënieje për një libër si "Ftesë në studio", qëndron te dëshira për të përshkruar atë që Ismail Kadare nuk e ka përshkruar as për së dyti tek ky "libër i librave", peng për të përgjuar e shënjuar shtegtimin e dyfishtë të mungesave ose heshtjeve të tij. Sepse shtegtimet e mungesave dhe të heshtjeve janë së pari të gjuhës. Tek gjuha është së pari i mishëruar pengu i të pathënave dhe i pamundësisë për të thënë. Ndalesë e dyfishtë që prek njëheri limitet e një gjuhe njerëzore dhe limitet e një lirie njerëzore, asaj të prekshmes, që rrezikojmë të na e marrin apo ta bjerrim vetë çdo ditë. Te shqipja kryqëzohen pragjet dhe pengjet e të dyja këtyre lirive dhe limiteve. Kadare, si shkrues i shqipes përballet që herët me një nyjëtim të tillë. Ndonëse historinë e shkrimit ai e lidh me mitologjinë, në rastin e shqipes, nga ngulja e dhëmbëve të Kadmosit, lind së pari një formulë e shenjtë, e cila rreket të shpëtojë qytetërimin e krishterë në rrezik. Jo rastësisht, bash aty, në principatën e kryezotit, Ipeshkvi Pal Engjëlli mundëson një pagëzim të dyfishtë, atë të një njeriu dhe të një gjuhe: "uhte'paghesont peremetit Atit et Birit et Spertit senit". Me të merr udhë shqipja e shkruar, shqipja e shkrimtarit Ismail Kadare. Gjuha dhe kultura shqipe ngjizeshin kështu me këtë pagëzim. Këtë të vërtetë ai e thotë drejtpërsëdrejti ndonëse ishte ende pranverë 1990. Shkrimtari është paralajmërues "feja do vërtitej pa pushim rrotull Shqipërisë për t'u rikthyer prapë atje", për ta fituar sfidën me të [regjimin] jo vetëm ideologjikisht, por edhe për të ushqyer gjuhën apo shëruar trurin e kombit që nën trysninë e pushtimeve dhe diktaturave ishte topitur. Sepse tirania ideologjike është edhe tirani ndaj gjuhës. Trishtimi i kambanave të vetmuara "që ndihen gjithnjë e më rrallë në rrafshultë" është trishtimi i tij, sepse zbehja e tyre do të thotë sa më pak sivëllezër me zhgun dhe më shumë "çibanë" të formës "llëk" në prapashtesat e shqipes, më shumë irnosje në rroba e veshje, zvargie dhe damllosje të muzikës, largim të Evropës nga Shqipëria duke ia vështirësuar rrugën shkrimtarit, duke ia shtuar atij vetminë. "Ftesë në studio" si pak libra shpjegon jo vetëm veprën e së kaluarës, jo vetëm atë që e pason në të ardhmen, por edhe sjelljen e shkrimtarit, në të ardhmen e vet, që është e tashmja jonë, sot. Mjafton të kujtojmë polemikat që kanë trazuar më së shumti shoqërinë shqiptare, protagonist i të cilave, Kadare, është si në rastin më të fundit për Skënderbeun, apo debati pak më i hershem për identitetin evropian të shqiptarëve duke ndjekur Bogdanin "që rrezikon t'i vërë supet botës që po shembet". Sot, pas 20 vitesh, po ne, lexuesit e atëhershëm zbulojmë vetëm tani, dhe vetëm për fajin tonë, se libri hapet dhe mbyllet me citimin e tregimit të një shkrimtari të ndaluar e të panjohur prej nesh. Kjo është prova e leximit që na shpie tek Ernest Koliqi. Kur "Ftesë në studio", në 30 mijë kopje, hyri në bibliotekat shqiptare, u lexua me vëmendje dhe ankth! Mijëra lexues mëtonin të rroknin alegoritë e radhës: si do shfaqej alegoria, në ç'raport qe shkrimtari me gjuhën, me paraardhësit, me krejt letërsinë, me pushtetin, se ç'do të bënte "me maskën që nuk rri [më] në fytyrën e tiranit", ç'pakt kish bërë me Parisin? Me provën e sotme, shohim se si disa vepra që ai i paraqet si tharme apo projekte tashmë janë realizuar. Gjatë leximit kuptojmë që gjendemi përballë një "Harte piratësh në kërkim të thesarit" të kamufluar nga dëshira për të shkruar një libër, ku flitet "për asgjë dhe gjithçka". Si çdo hartë edhe "ftesa" ka legjendën e vet, apo piketat nëpërmjet të cilave ndërtojmë kodin. Ato janë gjuha, vendi dhe koha. Këto janë tri sinjalet që të çojnë tek thesari. Sepse Kadare mbetet shkrimtar edhe kur shpjegon. Ai përpiqet të shpjegojë çfarë i ka mbetur pa thënë dhe simbolikisht zgjedh Bogdanin dhe Poradecin, njëri përfaqësuesi më në zë i letërsisë së vjetër katolike, udhëheqës shpirtëror e madje edhe ushtarak i popullit tij kundër sundimit osman dhe tjetri përfaqësues i letërsisë moderne shqiptare, i cili ishte mbështjellë me harresë gjatë komunizmit. Poradeci, një njeri që nuk e tha kurrë deri në fund ç'donte të thoshte, limitin e gjuhës e mishëroi si individ. Në këtë hartë Kadare nuk harron të na shënjojë paraardhësit e vet letrarë, ata janë edhe gjuhë, edhe vend, edhe kohë. E nis me Bogdanin, për të mbërritur tek Konica, Noli, Koliqi, Kruja e Poradeci. Mungon Fishta. Më vonë, me një nxënës të Fishtës, At Zef Pllumin, tashmë të thyer në moshë, shkrimtari në pamundësi të Bogdanit dhe Fishtës, raportin e privilegjuar do ta ndërtonte me të, gati si solidaritet armësh, si luftëtarë të një llogoreje. Edhe kjo është një provë leximi. Kosovën e sheh mes Bogdanit dhe Rugovës. Janë vitet kur lëvizja kosovare po hyn në shtigje të reja dhe "ora e zbulimit të fajit do të bjerë", dhe "ajo do të jetë ora e provës së madhe për të dy kombet". Pavarësia e Kosovës ishte diku në gjykimet e tij. Për mënyrën se si Kadare e trajton këtë shqetësim, jo pak herë ka marrë mbi vete etiketën e shkrimtarit nacionalist, epitet që lidhet edhe me fatin e veprës së vet, sot e dimë, edhe me "Ftesë në studio". Edhe kjo është një provë leximi. Në botimin e parë të pranverës së vitit 1990, në një poezi tashmë të hequr nga botimet e mëvonshme, diku thotë "Vuaj nga mosthënia, nga pengu tragjik, do t'ju bëj një shenjë dhe do të ik". Vetë libri është një shenjë. Vetëm tani del prej mjegullës së alegorisë, pakti i kthjellë me Parisin. Ky qytet nuk është më vetëm vend, por bëhet kohë dhe ligjërim i letërsisë së tij të mëpasme. Edhe kjo është një provë leximi. Ende sot e kemi të vështirë të kuptojmë se si ndihet vetë Kadare përballë "Ftesës", kur jemi mësuar të na "hiqet" i ftohtë me përbindëshin, i nxehur me gjeneralin, dantesk me nëpunësin, dyshues me të gjithë këta. Shkrimtari e josh lexuesin dhe fut në kurthin e leximit sipas tij. Tek "Kronikë në gur" janë disa plaka me dylbi dhe lexuesi që vazhdon t'i qepet kronikës, pas "Ftesës" duhet të jetë i përgatitur që ato dylbi tani në dorë i ka marrë shkrimtari, nga ku na vrojton të gjithëve në mënyrën e tij. Një prej çudive të kësaj vepre është tundimi ballë të cilit gjendemi, duke hamendësuar shumësinë e "parathënieve" që vetë kjo "Ftesë në studio" na fton të shkruajmë. Ja disa gjegjje "në tentativë": 1. "Ftesë në studio" si libër që e zhvesh shkrimtarin nga sekretet. 2. "Në ndërgjegjen e shkrimtarit ka përherë zhvendosje" a mos vallë "Ftesa" është vetëm pjesë e kësaj zhvendosje, është vetëm një projekt me bukuri mashtruese për të arritur tek një sivëlla përmbyllës i "Ftesës", kush do të jetë më i vërtetë?; 3. "Ftesë në Studio" është edhe libri i parë në Shqipërinë Komuniste për Lasgush Poradecin; i parë dyfish, për Shqipërinë dhe vetë autorin e "Ikjes së shtergut"; 4. "Ftesa" është një akt i pastër kundërshtie, shkrimtari ka mposhtur censurën e gjuhës…….! E përfshirë në serinë e veprës së plotë, fill pas teksteve fiksionale, ky tekst, shfaqet si një vepër në kapërcyell, e çuditshme, ose më saktë "një vepër shtatzënë", me vepra dhe lexime të tjera, ende të pa hasura më parë… Dylbitë janë shtënë sërish në punë. Ndjehet aroma e kafesë të sapopjekur. Tharmi është tek "Ftesa". *Parathënie e librit "Ftesë në studio" e cila botohet brenda veprës së plotë të shkrimtarit Ismail Kadare. © Gazeta Panorama Ju pershnes tanve. Ju falemnders per shoqnin tuej, e ju prift e mara tanve pa perjashtim. Kam ndryshue shpin, e kam shkue me shpi te ... Me vjen keq po s'kam mundsi me u dukt ma ktej parit. Ju pershnes me mirnjohje e dashamirsi. | ||
| Back to top | | ||
| L - N |
| ||
| Registered Member #1228 Joined: Wed Sep 12 2007, 10:00amPosts: 10623 | “Kadare i pafajshëm, Feraj e quajti Skënderbeun vrasës” » Vendosur: 11/01/2010 - 08:27 Fatos Mahmutaj Avokati Përparim Rama, një nga mbrojtësit e shkrimtarit Ismail Kadare, i akuzuar dhe i paditur nga pedagogu Hysamedin Feraj, pohon se e priste pafajësinë për klientin e tij, duke argumentuar se ndaj shkrimtarit të shquar ishin ngritur dy padi abuzive, një penale dhe një civile me të njëjtin objekt. Sipas tij Kadare kishte përfunduar në gjykatë për një opinion të vetin. Avokati, i bindur për pafajësinë e klientit të tij, sapo ishte njohur me materialet e dosjes ka vendosur ta mbrojë atë në të gjitha shkallët e gjyqësorit, nëse do të jetë e nevojshme. Avokat, ndaj shkrimtarit të shquar Ismail Kadare u zhvillua një proces gjyqësor penal i zgjatur, ku ai akuzohej për shpifje. Ju si mbrojtësi i tij, si e vlerësoni procesin dhe vendimin e gjykatës? Nuk janë zhvilluar shumë seanca gjyqësore, pasi gjyqi u shty për arsye subjektive, herë mungonte prokurori e herë palët akuzuese e të akuzuara. Duke pasur parasysh edhe ngarkesën e punës së gjyqtarëve, mendoj se procesi pati nje zgjatje normale dhe u zhvillua brenda një afati të arsyeshëm. Unë vlerësoj mënyrën se si Gjykata e gjykoi këtë çështje dhe po ashtu vlerësoj vendimin e drejtë, që ajo shpalli në përfundim të gjykimit, megjithëse isha absolutisht i bindur se zoti Ismail Kadare do të shpallej i pafajshëm. Në lidhje me këtë, jo vetëm ne, dy mbrojtësit e Kadaresë që u shprehëm për pafajësinë, por edhe vetë prokurori i çështjes, si përfaqësues i organit të akuzës u shpreh për pafajësinë e shkrimtarit të nderuar. Nuk ka fare elementë të shpifjes në shkrimin e Kadaresë, por është një nga sulmet abuzive në vazhdimësi që i bëhen zotit Kadare, si personalitet i madh. Gjyqtari i çështjes i dha kohë palës paditëse, zotit Hysamedin Feraj që të shprehej dhe të paraqiste në proces të gjithë provat dhe pretendimet e veta. Dhe në përfundim të procesit, nuk u arrit që të vërtetohej fajësia e klientit tonë. Gjatë procesit u vu re mungesa e të akuzuarit dhe të të paditurit njëkohësisht, Ismail Kadare, si e shpjegoni këtë mungesë interesi nga ana e tij? Zoti Kadare ishte në gjyq. Ai përfaqësohej në proces nga dy mbrojtësit e tij, av. Vangjel Kosta dhe unë, që ishim të pajisur me prokurë. Akuza ndaj tij nuk ishte reale. Ajo ishte false, abuzive dhe për më tepër edhe vetë paditësi, i dëmtuar-akuzues, mendoj se e dinte mirë që nuk kishte elementë të veprës penale, megjithatë ai e ngriti padinë për probleme që i di vetë ai. Me thënë të drejtën edhe vetë shkrimtari i nderuar nuk kishte dëshirë të merrte pjesë në gjyq. Atë e bezdiste fakti që po gjykohej për një akuzë të pabazë, pavarësisht faktit se kjo akuzë në vetvete nuk përmbante asnjë element të veprës penale të pretenduar nga Feraj. Zoti avokat, pse pretendoni që nuk kishte vepër penale? Është fakt që Kadare në botimin e vet i ka veshur Ferajt një fjalë që ky realisht nuk e ka shprehur? Paditësi ka botuar një libër. Ky libër cenon figurën e heroit tonë kombëtar, Gjergj Kastrioti Skenderbeu, ndërsa Kadare ka dhënë thjesht opinionin e tij për këtë botim. Akuzuesi dhe njëkohësisht paditësi Hysamedin Feraj, në padinë civile pretendon se i padituri Kadare e ka ekspozuar padrejtësisht në opinionin e brendshëm dhe të jashtëm shoqëror si mohues dhe denigrues të figurës së Skënderbeut dhe rrjedhimisht si antishqiptar. Në fakt akuzuesi është paraqitur vetë si i tillë. Ai ka botuar një shkrim që ka nxitur shumë polemika në opinion. Ai pretendon të jetë i lirë të shprehë opinionin e tij, ndërkohë që për të tjerët nuk mendon kështu. Në internet, autorë të tjerë kanë folur me një gjuhë shumë të ashpër dhe në disa raste edhe fyese për autorin Feraj, por ndaj tyre nuk ka pasur asnjë reagim nga paditësi. Meqenëse më jepet rasti, dua të them dy fjalë jo vetëm si avokat, por dhe si qytetar i këtij vendi. Mua më bën përshtypje fakti se si është e mundur që njerëz të tillë, si paditësi mbahen pedagogë në Universitetin Publik Shtetëror, ku ai madje edhe mbron disertacionin, duke cenuar figurat tona kombëtare. Personalisht nuk do të pranoja kurrë që fëmijët e mi të merrnin leksione nga ky pedagog. Nga ana tjetër, libri “Skicë e mendimit politik shqiptar”, në të cilin është përfshirë dhe shkrimi për Skënderbeun, përmban dhe shkrime të tjerë që dhe ato cenojnë figura të tjera të rëndësishme të vendit tonë, nxisin urrejtjen fetare etj. Megjithëse unë jam një përkrahës i fjalës së lirë, në këtë rast dyshoj se ky autor abuzon me këtë të drejtë. Ndoshta dëmtimi i interesave kombëtare dhe nxitja e përçarjes fetare përbëjnë vepër penale, por nuk dua që në këtë intervistë të zgjatem me tej në këtë pikë sepse nuk dua të komentohem si kërcënues ndaj z. Feraj. Padia ndaj Kadaresë në vetvete është e turpshme dhe unë nuk e di për ç’qëllime është bërë. Padia është aq abuzive saqë Feraj në padinë e tij civile kërkonte dëmshpërblim 50 mijë euro. Kadare ka përdorur fjalën “antishqiptari Skënderbe”. Në fakt Feraj nuk e ka thënë këtë shprehimisht kështu, por ai e ka quajtur heroin tonë më tepër se kaq. Ai e ka quajtur vrasës të shqiptarëve myslimanë, shërbëtor të Bizantit, pengesë për përparimin e shqiptarëve etj. Pikërisht nga kjo është nisur Kadare për të dhënë opinionin e tij. Fjala antishqiptar për Skënderbeun, ndoshta nuk është thënë direkt në gojën e paditësit, por nga fillimi në fund të shkrimit të tij për heroin tonë kombëtar, këtë ka nënkuptuar ky autor. Zoti Kadare jo vetëm si shkrimtar, por dhe si një publicist i shquar i këtij vendi, mendoj se thjesht ka bërë detyrën e tij, madje do të ishte indiferencë e pakuptueshme, fakti nëse Zoti Kadare nuk do të prononcohej në mbrojtje të figurës së heroit tonë kombëtar. Nëse vendimi i pafajësisë së Kadaresë do apelohet në Shkallë të Dytë, ju do vazhdoni mbrojtjen e tij? Pse jo?! Unë e falënderoj zotin Kadare që më ka zgjedhur të jem një nga përfaqësuesit e tij ligjorë. Marre prej Gazeta Panorama Online trokit ketu [ Edited Sun Jan 17 2010, 09:14am ] Ju pershnes tanve. Ju falemnders per shoqnin tuej, e ju prift e mara tanve pa perjashtim. Kam ndryshue shpin, e kam shkue me shpi te ... Me vjen keq po s'kam mundsi me u dukt ma ktej parit. Ju pershnes me mirnjohje e dashamirsi. | ||
| Back to top | | ||
| L - N |
| ||
| Registered Member #1228 Joined: Wed Sep 12 2007, 10:00amPosts: 10623 | Ismail Kadare, shkrimtari “botëror” me vetëm 17 737 adhurues në facebook nga e gjithë bota, shqiptarë dhe të huaj Written by Gazeta SOT E Shtune, 16 Janar 2010 00:00 Nga Kastriot MYFTARAJ Nëse do të kërkoni në facebook për Ismail Kadarenë, do të gjeni dy faqe me fotografinë e tij ku janë fansat e tij nga e gjithë bota, shqiptarë nga të gjitha trojet shqiptare, Republika e Shqipërisë, Kosova, Maqedonia, Lugina e Preshevës, Mali i Zi, Çamëria, diaspora, si dhe të huaj nga e gjithë bota. Në të parën nga këto faqe, me emrin “Ismail Kadare”, në momentin që po shkruaj, në 15 janar 2010, në orën 16 e 24 minuta, kishte 17 221 adhurues, apo fansa. Në faqen e dytë me emrin “Ismail Kadare” kishte 516 adhurues, apo fansa. Në faqet personale me emrin Ismail Kadare, dhe me fotografinë e tij, ajo që ka më shumë miq, ka 877 të tillë. Kjo qartësisht është faqja zyrtare e shkrimtarit. E dyta në radhë ka 25 miq. E treta në radhë ka shtatë miq, e katërta në radhë ka dy miq, nga të cilët njëri është i huaj. E pesta dhe e gjashta në radhë kanë vetëm nga një mik. Facebook e jep më mirë se gjithçka të vërtetën e Ismail Kadare, të cilën ai e fsheh duke mos treguar numrin e kopjeve të botimit të librave të tij në Shqipëri (të cilat shiten në krejt hapësirën shqiptare) dhe në botë, në gjuhë të huaja. Në rast se Ismail Kadare do të ishte vërtet një shkrimtar i rangut botëror, i lexuar në të gjithë botën, ai duhet të kishte së paku rreth 18 milion adhurues dhe jo rreth 18 000. Numri i adhuruesve të Kadaresë në facebook, në të gjitha trojet shqiptare, si dhe në të gjithë botën (shqiptarë dhe joshqiptarë) është dukshëm i vogël në përpjestim me numrin e anëtarëve të facebook, shqiptarë nga të gjitha trojet dhe të huaj në të gjithë botën. Facebook na tregon qartë se ka një diskrepancë (mospërputhje) kolosale mes mitit të Kadaresë të krijuar nga propaganda e regjimit komunist, mediat në periudhën paskomuniste, dhe nga disa qendra të huaja, dhe interesit real të publikut për Ismail Kadarenë. Një apologjet profesionist i Kadaresë në Tiranë, kur ia thashë këtë gjë, më tha se kjo diskrepancë vjen për shkak se përdoruesit e facebook janë më së shumti të rinj në moshë, dhe se lexuesit e Kadaresë janë në një moshë më të rritur. Por ky është një argument-boomerang, se pikërisht të rinjtë, nxënësit e shkollave, të klasave të larta të arsimit nëntëvjeçar, dhe të shkollës së mesme, janë ata që i kanë lexuar librat e Kadaresë me detyrim për shkak se ato gjenden në programet mësimore. Pastaj në facebook ka dhe shumë përdorues të moshave më të rritura, të cilët supozohej të qenë lexues dhe adhurues të Kadaresë. Por të gjithë këta i kanë blerë librat e Kadaresë me detyrim, dhe leximi i tyre ka qenë një punë e detyruar për ta. Prandaj ai ka aq pak adhurues. E të mendosh që Kadare edhe për një pjesë jo të vogël të adhuruesve që ka, duhet t’ ia dijë për nder kryetarit të shoqatës “Miqtë e Kadaresë”, z. Çerçiz Loloçi, i cili është njëkohësisht dhe drejtor i marrëdhënieve publike në Fondacionin “Soros” në Tiranë, dhe që një nga veprimtaritë kryesore që bën në zyrë është që të hapë faqe personale në facebook me emra të sajuar, të cilët pastaj i bën adhurues të Kadaresë. Nëse do të keni durim të kqyrni listën e adhuruesve të Kadaresë, do të shikoni se ka shumë veta, të cilët nuk kanë asnjë mik, por janë vetëm adhurues të Kadaresë. -email- This e-mail address is being protected from spambots. You need JavaScript enabled to view it Last Updated on E Premte, 15 Janar 2010 18:48 © 2008 Gazeta "Sot" trokit ketu Ju pershnes tanve. Ju falemnders per shoqnin tuej, e ju prift e mara tanve pa perjashtim. Kam ndryshue shpin, e kam shkue me shpi te ... Me vjen keq po s'kam mundsi me u dukt ma ktej parit. Ju pershnes me mirnjohje e dashamirsi. | ||
| Back to top | | ||
| L - N |
| ||
| Registered Member #1228 Joined: Wed Sep 12 2007, 10:00amPosts: 10623 | “Kadare i ktheu letërsisë shqipe përmasën europiane”  11/04/2010 Intervistë Studiuesi, prof. dr. Shaban Sinani, flet për letërsinë me nxënësit e shkollës “Asim Vokshi” Pas dy poetëve, gjimnazistët e shkollës “Asim Vokshi” kanë biseduar me prof.dr. Shaban Sinanin rreth letërsisë. Studiuesi i njohur deklaron se Kadare, me veprën e tij, i ktheu letërsisë shqipe një përmasë të munguar për disa shekuj me radhë, përmasën europiane, që ajo e kishte humbur qysh prej M. Barletit. Kur keni menduar të bëheni një studiues i letërsisë? Jo aq herët. Kur isha në universitet, më shumë më tërhiqte gjuhësia. Edhe diplomën e mbrojta me një temë nga gjuhësia, madje nga gjuhësia historike. Është një studim për ndajfoljet përemërore në gjuhën shqipe, që ende më tërheq. Ndoshta do t’i kthehem. Kam pasur udhëheqjen e prof.Shaban Demirajt në këtë punë dhe i jam mirënjohës për çka më ka ofruar. Për letërsinë kam filluar të mendoj më vonë, në mesin e viteve 1980. Sipas mendimit tuaj, çfarë duhet të dijë një studiues për letërsinë? Mendoj se, para së gjithash, studiuesi i letërsisë duhet të njohë gjithë trashëgiminë letrare të vendit, pavarësisht se me cilën dukuri letrare merret. Duhet të njohë jo vetëm letërsinë e arrirë, apo letërsinë që ai pëlqen, por dhe letërsinë tjetër, që është më e vëllimshme, letërsinë mesatare dhe të dobët. Ndryshe, prej lexuesit të zakonshëm, studiuesi i letërsisë nuk mund të zgjedhë. Është e vërtetë se gjykimi për letërsinë do ta komprometonte vetë letërsinë nëse do t’i drejtohej mesatares dhe të paarrirës. Por kjo nuk e çliron studiuesin nga përgjegjësia e njohjes. Pastaj studiuesi i letërsisë duhet të njohë gjithë historinë e mendimit dhe gjykimit të paraardhësve për të. Ndryshe mund të bëhesh zbulues i zbulimeve, ose të përsëritësh të njohurat dhe të kthehesh në kopjues. Kjo është çështje e etikës shkencore. Studiuesit të letërsisë i duhet të njohë teoritë letrare, estetikën e përgjithshme dhe atë të arteve të fjalës, historinë e vendit. Cilin autor keni pëlqyer ose dashur më shumë në periudhën e gjimnazit? Dhe pse? Në vitet e shkollës së mesme autori që më ka pëlqyer më shumë ka qenë Tolstoi, megjithëse, me sa mbaj mend, nuk përfshihej në programin shkollor. Më shumë se “Lufta dhe paqja” dhe “Ana Karenina”, më pëlqente “Ringjallja”. Ishte një roman i pangjashëm me letërsinë tjetër. Një libër filozofik dhe shqetësues. Me “Ringjalljen” Tolstoi bëri provë të zbulonte një besim të ri, një fe tjetër, që kishte ringjalljen e krishterë në thelb, por të shenjuar në vetëpërkryerjen e njeriut. Shumë vite më vonë do të mësoja se Tolstoi, në kohën që shkruante “Ringjalljen”, merrej edhe teorikisht me idenë e një besimi të ri. Fjalimi i tij, mbajtur në frëngjisht para Radio Francës më 1907, me titullin “Qu’est-ce que la religion” - “Ç’është besimi”, njihet si një prej fjalimeve më të rëndësishëm të shekullit XX. Një kopje e rrallë e diskut ku është regjistruar ky fjalim ruhet në arkivat e Shqipërisë. Pse pikërisht kjo vepër e Tolstoit? Nuk e di. Ndoshta shpirti i krishterë i stërgjyshërve të mi, për të cilët kisha dëgjuar histori shumë të bukura, gjeti diçka që zgjon te ky roman. Po tani, cilin autor po lexoni? Tani, unë më shumë lexoj letërsi shkencore. Nga letërsia shkencore, dy autorët më të rëndësishëm mbeten Claude Levi-Strauss dhe Vladimir Propp, dy dijetarë të jashtëzakonshëm të shekullit XX, që ishin shumë pranë njëri-tjetrit dhe njëherësh mjaft kritikë ndaj njëri-tjetrit. Teoritë e tyre më kanë shërbyer shumë në kohën që përgatisja disertacionin e doktoratës, por më shërbejnë mjaft edhe tani, sepse letërsia, gjithashtu, ka nevojë për vështrimin antropologjik dhe për strukturalizmin e funksionalizmin. Kurse në letërsi tani po veçoj “Kujtimet e një europiani” të St. Zwieg-ut, i cili mbetet një shkrimtar i magjishëm, një paraprijës i mendimit europeist. Kur keni filluar të bëni studime për I. Kadarenë? Prej më shumë se dy dekadash. Mendoj në vitin 1988 kam bërë studimin e parë. Në vitin 1990 kisha gati një libër, por recensuesi më këshilloi miqësisht të mos e botoja. Tani ai është një prej studiuesve të veprës së I. Kadaresë. Studimet që përmbante ai libër u botuan shumë shpejt, në katër numra radhazi në revistën “Sot”, gjatë vitit 1991. Në vitet kur unë mendova për herë të parë se mund të merresha me veprën e Kadaresë, ai ishte një mit. Dhe mitet janë të frikshëm. Por pikërisht në atë kohë unë pata një njohje për së afërmi me Kadarenë. Shpesh mbrëmjeve, bashkë me profesorin tuaj, A. Xhezo, kalonim dhe disa orë debati me Kadarenë në hotel “Dajti”, zakonisht me një konjak përpara. Kjo njohje më dha mundësinë të vëreja se Kadare ishte një njeri si gjithë të tjerët, me trillet dhe kapriciot e tij; ta shihja si zemërohej kur kamerierja ia vononte porosinë, ose si nxehej për çështje të trajtuara në shtyp, por edhe si sillej njerëzisht kundrejt mirësjelljes dhe sidomos kundrejt mendimit të pavarur dhe inteligjencës së të tjerëve. Thuhej se Kadare është i vështirë, por mua nuk më ngjau ashtu. Ishte kjo një nxitje e parë por shumë e nevojshme për t’i hyrë një studimi shumëvjeçar. Pas kaq kohësh që studioni veprën e I. Kadaresë, çfarë mund të thoni tani për të? Besoj se më e rëndësishmja është se Kadare, me veprën e tij, i ktheu letërsisë shqipe një përmasë të munguar për disa shekuj me radhë, përmasën europiane, që ajo e kishte humbur qysh prej M. Barletit. Me gjithë disa përpjekje të çmueshme të shkrimtarëve të gjysmës së parë të shekullit të 20-të, kjo përmasë nuk u arrit të rifitohej atëherë. Ekziston një prirje për ta ndarë krijimtarinë e Kadaresë në dy periudha: para dhe pas vitit 1990. Mendoj se kjo po ndodh për shkak të implikimit të historisë politike mbi historinë e letërsisë. Veç kësaj, më duket se kjo prirje përmban dhe një tendencë të fshehtë, për të mbërritur shpejt e shpejt në përfundimin se letërsia e Kadaresë pas viteve 1990 nuk është më ajo e para. Unë mendoj se letërsia e I. Kadaresë në këtë periudhë të dytë, nëse do të mund të quhej kështu, i ka bërë një shërbim të jashtëzakonshëm ligjërimit shqip. Gjatë këtyre dy dekadave, ndërsa dijetarët u ndanë në dy grupe për të diskutuar nëse gjuha që kishim ia vlente të mbahej apo duhej prishur për të ndërtuar një të re, I. Kadare provoi se shqipja jonë, ajo shqipe standarde që fyhet në mënyrë cinike dhe pa dhimbje, ka një eptim të mrekullueshëm, është një gjuhë e hapur, tolerante, aspak fanatike edhe ndaj dialektit të martirizuar, gegërishtes. Në fakt, gjuha shqipe, me veprën e I. Kadaresë, ka arritur të shprehë maksimumin e vet dhe më ngjan se ata që ankohen për totalitetin e saj, në të vërtetë, më shumë shprehin mungesën e kompetencës gjuhësore vetjake. Në 65-vjetorin e lindjes së Xh. Spahiut ju mbajtët një fjalë paraqitëse. Sa kohë keni që e studioni poezinë e tij? Më shumë se 15 vjet. Mendoj se poezia shqipe do t’ia dijë për nder këtij poeti dy vlera të munguara: praninë e detit e të kulturës detare në përgjithësi dhe vetjet e larmishme që ia marrin poezinë: vendlindja, nëna, motra, e dashura, miqtë. Janë njerëz që marrin frymë dhe në poezi. Është për t’u çuditur që poezia e tij në mesin e viteve 1970 u akuzua për modernizëm. Modernistët janë të ftohtë me njeriun, postmodernistët karakterin e kanë armik. Kurse poezia e Xh. Spahiut cilësohet prej një shenjtërimi të vlerës njerëzore. Kush janë disa nga personat që ju kanë nxitur apo ndihmuar për t’u bërë studiues? Në kohën kur kryeja universitetin, duke filluar që nga viti i dytë, profesori im i letërsisë, A. Xhiku, më tha se duhej të shkoja dy herë në javë në studion e prof. Dhimitër Shuteriqit dhe do të ndiqja prej tij leksione pa ndonjë program. Ka qenë një kujdes i jashtëzakonshëm për mua. Nuk e kishte bërë kush më parë. Ishte një luks i paimagjinueshëm të merrje leksione nga një prej filologëve më të ditur të Shqipërisë së asaj kohe, dhe vetëm me të. Në fillim biseda me Shuteriqin më trembi, më dekurajoi. Ai më pyeti se cilët prej gjuhëve që kishte përdorur Naim Frashëri njihja, duke i përmendur me radhë, prej persishtes, osmanishtes, arabishtes, greqishtes, frëngjishtes, dhe kur unë iu përgjigja se nuk njihja asnjërën, më tha: Jo, tani nuk mund të studiohet letërsia shqipe si kemi bërë ne, tani duhet të formohen specialistë që t’i lexojnë vetë veprat e autorëve shqiptarë në gjuhët që i kanë shkruar. Pastaj për dy vjet me radhë mora mësime të gjithfarshme nga prof. Shuteriqi, në studion e tij, në bibliotekë, në sallonin e pritjes, me një gotë konjak dhe ndonjë pije freskuese para. Në atë kohë kjo gjë jo vetëm që nuk bëhej, por kam përshtypjen se ishte dhe e paligjshme. Unë nuk e di se si i përligjte prof. Ali Xhiku këto mësime të miat private me prof. Shuteriqin, si e gjente mënyrën për ndonjë shpërblim modest që mund t’i jepej, por kështu ka ndodhur. Nuk jam i sigurt nëse kam mësuar më shumë nga kurset e letërsisë shqipe në universitet, apo nga këto biseda pa program me prof. Shuteriqin. Pastaj do të veçoja profesorin tuaj, A. Xhezo. Në kohën që unë fillova punën në të përditshmen “Zëri i popullit”, puna ishte shumë e vështirë. Dy rubrikat që duhej të mbuloja unë, tema shoqërore dhe ngjarje e data, ishin tejet problematike. Sidomos mëngjesi në redaksi ishte shumë i zymtë. Pritej gjykimi nga lart i gazetës, kush qortohej e kush lëvdohej. Gjatë tre vjetëve që punova në këtë të përditshme, unë kurrë nuk mora vesh se cilët nga shkrimet e mi ishin qortuar. Përkundrazi, për shkrimet që vlerësoheshin, kryeredaktori më thërriste menjëherë dhe më përgëzonte. Disa vjet më parë, duke lexuar librin “Dashuri dhe plumba” të P. Gjidedes, u habita kur mësova se për një shkrim timin kushtuar Ramize Gjebresë, i pari shkrim që u botua për të prej kohës së pushkatimit, ishte bërë një diskutim i gjatë dhe shumë i tensionuar midis kryeredaktorit dhe udhëheqjes së lartë politike. Më vonë kam marrë vesh se kjo ka ndodhur shpesh. Ndonjëherë edhe për arsye që sot duken absurde. Kam qenë një prej njerëzve që A. Xhezo jo vetëm e mbështeti fort, jo vetëm e ngarkonte me punë që i jepnin emër dhe autoritet publik, por e mbronte edhe prej lëndimit emocional, duke e mbajtur vetë pjesën kritike të punës së përditshme. Kush është miku juaj më i mirë? Ju po më pyesni për një mik, dhe kësaj pyetje unë do t’i jap të njëjtën përgjigje që më është bërë disa vjet më parë. Ky është gazetari Naim Zoto, me të cilin kam një njohje prej 30 vjetësh. Cili është projekti për të cilin jeni duke punuar tani? Unë jam një njeri i shpërndarë. Punoj me disa projekte njëherësh. Jam duke i bërë leximin e fundmë studimit monografik “Kodikët e Shqipërisë në ‘Kujtesën e Botës’”, që i kushtohet traditës 15-shekullore të dorëshkrimeve të ruajtura në Shqipëri. Është një rikthim te një argument që e kam trajtuar një herë në monografinë “Beratinus”, por tani me një vështrim më të gjerë, me një bazë të dhënash më të pasur, me bibliografi më të zgjeruar dhe me një përvojë kërkimore më të madhe, pas punës së bërë për regjistrimin e dy ungjijve më të vjetër të Shqipërisë në programin e UNESCO-s “Memoire du Monde”. Është një pasion i vjetër që nuk besoj se do të më ndahet. Sapo ka marrë miratimin e këshillit shkencor një studim tjetër “Për letërsinë shqipe të shekullit të 20-të”. Besoj se brenda këtij viti do të përgatitet dhe botohet kroatisht dhe anglisht libri “Hebrenjtë në Shqipëri: prania dhe shpëtimi”. Një projekt me të cilin po merrem prej dy vjetësh së bashku me kolegë nga Prishtina është regjistrimi i eposit legjendar shqiptar në listën e kryeveprave të trashëgimisë jomateriale të njerëzimit të UNESCO-s. Ndërsa studimi monografik afatgjatë që kam si punonjës kërkimor në Institutin e Gjuhësisë dhe të Letërsisë është për brezin e viteve 1960, një brez që refuzoi estetikisht letërsinë e re të pasluftës, e nxori rendin letrar nga kriza, shthuri prozodinë fanatike dhe të ndryshkur që ishte trashëguar, ndryshoi fjalorin poetik dhe e afroi atë me poezinë futuriste, duke e bërë letërsinë shqipe që zhvillohej në Shqipërinë shtetërore një letërsi me të ardhme. Hija e këtij brezi, që ndryshoi shqetësimet e letërsisë, rendin e brendshëm të saj, shijet letrare, me Kadarenë, D. Agollin, Dh. Qiriazin dhe të tjerë, edhe sot është e frikshme. Kjo është një shenjë e keqe për letërsinë e re. Sa kohë që ky brez shihet me frikë prej pasardhësve, nuk mund të besohet se po ndryshon vërtet horizonti i pritjes i letërsisë. Jemi duke përgatitur një album me titullin “Nderim shkrimtarëve”. Synojmë të mbledhim të dhëna për jetëshkrimin e tyre, zërin, imazhe, foto, sende vetjake nga çdo shkrimtar dhe studiues i njohur i letërsisë. A mund të na jepni një mendim për këtë dhe si mund ta përmirësojmë? Meqenëse unë kam punuar për nja gjashtë vjet në shërbimin arkivor, mund ta përcaktoj nismën tuaj si një projekt për krijim burimesh parësore. Kjo është një prej metodave bashkëkohore të kërkimit, që zbatohet sidomos në formimin universitar të shkallës master dhe doktoratë. Kushdo që bën një tezë studimore, e ka për detyrë të krijojë burimet e veta, përmes anketimit, pyetësorëve. Kjo është një gjë shumë e mirë. Më duket e tepërt të jap këshilla, por po të më lejoni, mund të bëj thjesht një kujtesë: burimet parësore nuk janë më të besueshmet, duhet të krahasohen, të autentifikohen. Burimet që dalin si gjurmë të shkruara në procesin e natyrshëm të krijimit, pa qëllim paraprak, nuk e kanë këtë nevojë, si rregull. Profesori ynë i letërsisë, A. Xhezo, thotë se ju aktualisht jeni studiuesi më i mirë i letërsisë në Shqipëri. Jeni dakord me këtë përcaktim? Nëse jo, pse? Jo, nuk jam dakord. Gjithkujt do t’i pëlqente t’i bëhej një përcaktim i tillë. Por ky është vlerësimi i një miku, që nuk është i mbrojtur prej dëshirës së mirë vetjake. Unë mendoj se më e mira gjithnjë është diçka ideale. Ne jemi relativistë, që do të thotë se më të mirën e kuptojmë si dëshirë të njeriut për vetëpërkryerje, si tentim drejt asaj që kurrë nuk arrihet. Historia e letërsisë shqipe ka një shekull jetë dhe është nisur prej një emri të tillë si F. Konica. Pavarësisht se cilat kanë qenë kufizimet e një shoqërie të kontrolluar, janë të pazëvendësueshme studimet e prof. Shuteriqit, ndërsa në një periudhë të mëvonshme janë të mirënjohura ndihmesat e profesorëve të mi, J. Bulo, A. Xhiku dhe të tjerë. Dy fjalë në mbyllje? Një falënderim për ju dhe nxënëset e tjera me të cilat pata një bisedë shumë të këndshme, për Fionën tjetër, Xhoia-n, Oriadën, Arianën dhe Megin, të gjitha të dallueshme dhe të afërta me njëra-tjetrën, gazmore, praktike, kureshtare, ngulmuese, nxënëse shumë të mira. Një falënderim tjetër për mikun tim, A. Xhezo, që ka përfshirë dhe punën time brenda projektit tuaj shumë të bukur. E përgëzoj për zellin e pashuar që ka për nxitjen e dëshirës së njeriut për të marrë pjesë në jetën publike, që e ka bërë edhe për mua njësoj si tani me ju. E çmoj këtë shumë, sepse sot mësuesi nuk është më ai njeriu ideal tek i cili fjala “zotni” ngriu vetëm në vitin 1968. Në një kohë kur mësimdhënia është kthyer gati-gati në rutinë, ai nxit te ju krijimin. Kjo është një gjë shumë e bukur. Bashkëbisedoi: Fiona Kopali Marre prej Gazeta Shqip Online trokit ketu [ Edited Sun Apr 11 2010, 02:22pm ] Ju pershnes tanve. Ju falemnders per shoqnin tuej, e ju prift e mara tanve pa perjashtim. Kam ndryshue shpin, e kam shkue me shpi te ... Me vjen keq po s'kam mundsi me u dukt ma ktej parit. Ju pershnes me mirnjohje e dashamirsi. | ||
| Back to top | | ||
| L - N |
| ||
| Registered Member #1228 Joined: Wed Sep 12 2007, 10:00amPosts: 10623 | “Përbindëshi i Kadaresë, romani i terrorit politik”  (Vendosur: 12/04/10) “Kadare është një krijues i mrekullueshëm librash, historish që zhurmojnë nga ndjenja të dhunshme, të qeverisura me inteligjencë të mprehtë, të ashpër dhe gjeometrike”. Kështu do të shprehej shumë vite më parë për shkrimtarin e madh shqiptar, Ismail Kadare, kritiku, gazetari, filozofi, një nga figurat më të shquara të kulturës italiane, Giorgio Manganelli. Manganelli ishte një nga ata njerëz që pati fatin të shfletojë romanet e Kadaresë, qysh para viteve ’90. Për mjeshtrin e letrave italiane, nuk ishte e vështirë të dallonte një tjetër të sërës së vet. Por tanimë janë mbushur plot 20 vjet që Manganelli është ndarë nga jeta dhe ca më tepër që nga koha, kur ai do të konstatonte një “krijues të mrekullueshëm” në letërsinë shqipe. Prej aso kohe shumë të tjerë kanë mbështetur opinionin e italianit, i cili nuk e arriti kohën kur Kadare do të vlerësohej me çmime ndërkombëtare dhe do të ishte disa herë pretendent për çmimin “Nobel” në letërsi. Por bashkëkombësit e tij, po, të cilët këto ditë marrin në duar dy vepra të tjera të Kadaresë. Bëhet fjalë për dy vepra të shkruara larg në kohë nga njëra-tjetra e që përcjellin mesazhe tërësisht të ndryshme. Shtëpia botuese italiane “Longanesi” sapo ka hedhur në qarkullim romanin e ri, “Aksidenti”, kurse disa ditë më vonë, më 22 prill pritet që nga shtëpia botuese “Fandango” të hidhet në treg një nga romanet më të fortë të shkrimtarit, “Përbindëshi”. Pas Manganellit, e të gjitha vlerësimeve botërore, Kadaresë nuk i nevojitet një kalë Troje për të hyrë në Itali. Prej vitit 1981, ai njeh rreth 40 botime dhe ribotime në vendin fqinj, madje veprat e tij kanë hyrë edhe brenda qelive të burgjeve, si literaturë e përshtatshme për t’u lexuar nga njerëzit e dënuar me heqje lirie. “Aksidenti”: Dashuria e vërtetë, apo imazh? “Aksidenti”, botuar fillimisht në gjuhën frënge e më tej në shqip, vërtitet rreth një aksidenti automobilistik. Një mëngjes tetori, një taksi që udhëtonte drejt aeroportit austriak del nga rruga. Për shkak të përplasjes mbeten të vdekur dy pasagjerët me kombësi shqiptare. I gjithë romani është i mbuluar nga misteri: çfarë ndodhi në sediljen e pasme të taksisë? Çfarë pa shoferi prej pasqyrës, që e shpërqendroi deri në dalje nga rruga? “Duke marrë parasysh dimensionin emocional, historik dhe politik kjo histori lë të hapur deri në fund dyshimin për zgjidhjen e këtij misteri”, shkruhet në median italiane. Ajo çka Ismail Kadare, (përtej fakteve) kërkon të shqyrtojë në këto faqe është një histori dashurie. Gjithçka është e mjaftueshme për të nxitur lexuesin që ai të pyesë veten nëse dashuria ekziston vërtet, është vetëm një iluzion, apo maskë. “Kur u pyet për të njëqindtën herë në lidhje me atë çka kishte parë konkretisht, shoferi nuk diti të përgjigjej. Edhe ndërhyrjet e mjekut, i cili kishte rekomanduar që pacienti mos të lodhej, nuk e penguan gjykatësin për të vazhduar. Shoferi e kishte parë të gjithë pamjen e aksidentit nga pasqyra e pasme... me fjalë të tjera çfarë kishte ndodhur në sediljen mbrapa të taksisë, që ishte kaq e çuditshme dhe e kishte shkëputur atë nga makina? Ndoshta një grindje me dy pasagjerëve? Apo ndoshta gjithçka kishte ardhur për shkak të përkëdheljeve të tyre të forta? I plagosuri tundi kokën e tij: nuk ishte asnjë prej këtyre gjërave. Po pastaj? Pothuajse i bërtiti tjetri. Pse e keni humbur mendjen tuaj? Çfarë dreqin keni parë? Mjeku ishte duke ndërhyre sërish, kur pacienti rifilloi të tregojë. Në fund të fjalimit të tij, i cili dukej sikur nuk të mbaronte kurrë, gjykatësi dhe mjeku shkëmbyen me mëdyshje mes tyre një vështrim. Sipas të plagosurit, të dy udhëtarët në sedijen e pasme të taksisë... vetëm kishin... kërkuar ... në të gjitha mënyrat e mundshme... të ... putheshin”, shkruhet në një nga faqet e romanit. "Përbindëshi” i censuruar “Një roman i terrorit dhe ankthit”. Kështu po komentohet në shtypin italian romani “Përbindëshi” i Ismail Kadaresë, i cili pritet të dalë më 22 prill nga shtëpia botuese “Fandango”. Ndonëse nuk ka dalë ende në shtypin italian, subjekti i romanit, por edhe historia e krijimit të tij ka ngjallur kureshtjen e kritikës letrare dhe të lexuesit italian. Romani është njëra nga veprat më të njohura dhe më të veçanta të shkrimtarit. Jemi në vitin 1960, kur Shqipëria dhe Bashkimi Sovjetik sapo kanë prishur marrëdhëniet mes tyre. Është koha kur Kadare kthehet nga Moska. “Prishja mes dy vendeve krijon ankth në popullatën shqiptare, sidomos në mesin e studentëve. Dhe ky shqetësim vendoset në qendër të romanit, me të gjithë gjendjen e sëmurë të njerëzve dhe perceptimin e rremë të botës, një këndvështrim sfidues që u shfaq nën emrin e veprës “Përbindëshi”, në vitin 1965 dhe që u censurua në Shqipëri për 25 vjet me radhë. Pikërisht pasqyrimin e këtij ankthi të përdorur nga regjimet politike, Kadare e vendosi apo më mirë e transferoi nga vendi i tij në vendin mitik të Trojës”, citon agjencia informative “affariitaliani”. Simboli i kësaj politike të grekëve, të pranuar nga trojanët është kali i stërmadh i braktisur në portat e qytetit. Pra, në këtë mënyrë romani i Kadaresë është i ndërtuar rreth këtij simboli, rreth këtij kali (Përbindësh) që ndodhet disa hapa nga dera e Trojës: ndërkohë që këtu paralel me të është një furgon i braktisur diku në periferi të Tiranës. “”Përbindëshi” është një roman rreth terrorit politik, një roman ankthi, por edhe një roman i mistikës”, është shprehur kritika italiane. Marre prej Gazets Panorama Online trokit ketu Ju pershnes tanve. Ju falemnders per shoqnin tuej, e ju prift e mara tanve pa perjashtim. Kam ndryshue shpin, e kam shkue me shpi te ... Me vjen keq po s'kam mundsi me u dukt ma ktej parit. Ju pershnes me mirnjohje e dashamirsi. | ||
| Back to top | | ||
| ~*Christel*~ |
| ||
  Registered Member #1665 Joined: Wed Feb 20 2008, 12:26amPosts: 9278 | Thirrjet antishqiptare, Ismail Kadare anulon vizitën e planifikuar në Greqi trokit ketu | ||
| Back to top | | ||
| L - N |
| ||
| Registered Member #1228 Joined: Wed Sep 12 2007, 10:00amPosts: 10623 | ~*Christel*~ ka shkruar: Thirrjet antishqiptare, Ismail Kadare anulon vizitën e planifikuar në Greqi trokit ketu Ne mungese te zanit t'percame e te komprementum politik mare kombtare, dhe si nji nder perfaqsuesit ma te njoftun prej bots Shqiptare sot. "Ismail Kadarese" i ka taku dhe i takon me perfaqsu kombin Shqiptare me vepra, sepse koha ka ardh qi Shqiptari mos me ju lepi ma Grekut e as Dreqit kur cenohen e ofendohen vazhdimisht egzistencen tone. Nuk besoj ne zot por s'jam tu gjete fjale tjera n'kyt moment me shprehe at ca ndij per kyr qendrim te zotnis Ismail Kadare pervec se: Ja ka lujt te madhin zot. Ju pershnes tanve. Ju falemnders per shoqnin tuej, e ju prift e mara tanve pa perjashtim. Kam ndryshue shpin, e kam shkue me shpi te ... Me vjen keq po s'kam mundsi me u dukt ma ktej parit. Ju pershnes me mirnjohje e dashamirsi. | ||
| Back to top | | ||
| L - N |
| ||
| Registered Member #1228 Joined: Wed Sep 12 2007, 10:00amPosts: 10623 | Kadare: Historia e së keqes vazhdon në juglindje të Evropës  Ismail Kadare Vendosur: 14/06/2010 - 07:46 Kur në vitin 1993, shtëpia botuese franceze “Fayard” botoi të përkthyer në frëngjisht librin “Spastrimi etnik në Jugosllavi”, shkruar nga tre autorë kroatë Mirko Grmek, Mark Gjidara dhe Neven Šimac, zërat që dënonin krimet serbe në Ballkan ishin ende të ndrojtur. Ndonëse kishte vite që krimi po harlisej në ish-Jugosllavi, miqtë e shtetit më hipokrit të kontinentit, vazhdonin ta mbronin atë në të gjitha fushat: politike, ushtarake dhe ajo që ishte më e padurueshme; kulturore. Kjo mbrojtje nuk ishte një rastësi. Ajo ishte vazhdimi i një tradite të shëmtuar që u krijua në Europë pas Luftës së Dytë Botërore, kur një armatë e pafund intelektualësh, duke braktisur parimet e mëdha të humanizmit, u vunë në mbrojtje të totalitarizmit komunist. Filozofë, gazetarë, shkrimtarë, artistë e opinionistë, me agresivitet të pashembullt, duke krijuar një terror të vërtetë intelektual, u shpallën avokatë të krimit, duke filluar nga mizoritë e Stalinit e të Titos e gjer te ato të Maos e të Fidel Kastros. Historia gati gjysmë shekullore e së famshmes “Luftë e Ftohtë” midis Perëndimit dhe Lindjes, nuk ka qenë gjë tjetër veçse një dyluftim i pafund, ku secila palë përpiqej të bënte për vete popujt, në mënyrë që në çastin fatal të vinte në gjunjë kundërshtarin. Në këtë ndeshje, ndërsa Lindja kishte në shërbim të saj armatën që u përmend më lart, Perëndimi kishte veçse disa emra të rrallë që të rrethuar nga terri, mezi dalloheshin si yje të largët. Ndërkaq, Perëndimi kishte një aleate kolosale por të padukshme, etjen për liri. I strehuar në miliona njerëz pa emra të bujshëm, ajo etje do të bënte atë që nuk e bënë dot as armët, as agjencitë e inteligjencës, e as paraja: shembjen e kështjellës komuniste. Pas rënies së komunizmit, armata e avokatëve të tij u duk se mbeti pa punë. Ashtu siç ndodh shpesh në kësi rastesh, pas hutimit të parë, ajo nisi të mbledhë veten. Kishte ende aty-këtu mbeturina të diktatorëve, dordolecë të papërshtatshëm si Kim Ir Seni, ose më të volitshëm si Fidel Kastrua. Në këtë kërkim diktatorësh mbeturina e armatës ra tek Millosheviçi. Përkrahja që kishte ende ish-Jugosllavia millosheviçiane bashkë me krimet e saj, ende disa vite pas rënies së komunizmit, ishte shprehja e nostalgjisë për atë botë. Millosheviçi ju ngjalli mallin e vrasësve së dikurshëm, e sidomos mallin për Stalinin, kriminelin e specializuar për “spastrime etnike” ndaj popujve të vegjël. Ka gjasë që Millosheviçi kur ka bërë llogaritë e aventurës së tij të përgjakshme të ketë shpresuar midis të tjerash edhe në një përkrahje të armatës së avokatëve. Ajo u përpoq ta ndihmonte vërtet, por kohët kishin ndryshuar. Një armatë tjetër po fuqizohej çdo ditë; ajo që po ngrihej kundër krimit. Libri “Spastrimi etnik në Jugosllavi” dhe tre autorët e saj kroatë, ishin pjesë e dëshmisë së madhe dhe e lajmit të mirë se krimi do të dënohej. Propaganda serbe, ashtu siç e kishte bërë zakon, u përpoq të organizonte bojkotimin e librit “Spastrimi etnik”, por nuk ia arriti dot. Pas botimit frëngjisht të “Fayard”-it, ky libër u bë pikë kryesore referimi dhe ndër më të besueshmit për të mësuar tragjedinë që po ndodhte në këndin jugor të Evropës. Përveç vlerës historike dhe emancipuese, libri e pasuronte letërsinë dokumentare evropiane për çështjet ballkanike me një vizion të domosdoshëm: vizionin ballkanik. I çliruar nga fryma e sëmurë kombëtariste, ky vizion kishte një përmasë të re, pa të cilën ishte e vështirë të kuptoje rrënjët e tragjedisë. Ai zbriste në thellësi për të ndriçuar disa nga zgafellat e errëta, atje ku krimi kishte zanafillën e tij. Psikologjia e krimit, paraqitja e kulturës së krimit si kulturë heroike, zhbirimi i së keqes jo vetëm nga faktet historike, por edhe më thellë: në epikën dhe në trashëgiminë gojore, këto e të tjera si këto, përbëjnë disa nga qasjet më origjinale të këtij libri. Kur tre autorët kroatë e shkruan dhe e botuan këtë libër, egërsia serbe e dhjetëvjeçarit të fundit të shekullit ishte ende në dallgëzimet e para të saj. Nostalgjia projugosllave vazhdonte ta mbronte ende atë që mendjet më të ndritura të Europës e cilësonin si “nazizëm ballkanik”. Të gjitha shenjat ishin shfaqur qartë: propaganda vulgare raciste, urrejtja për popujt e tjerë, masakrat masive, kampet e përqendrimit dhe, mbi të gjitha, doktrina e “spastrimit etnik”. Kjo e fundit përbënte edhe thelbin rreth të cilit mbështillej e keqja. Dhe meritë e autorëve kroatë është që e kapën pikërisht atë thelb, në kohën kur sytë e të tjerëve ishin të verbër. U desh të derdheshin përrenj të tjerë gjaku, u desh që krimi serb të harbohej në Bosnjë, për të arritur më pas paroksizmin e tij në Kosovë, që Evropa dhe bota të shkundeshin më në fund nga dremitja. Që vëmendja të arrinte më në fund në skenën e mirëfilltë të tragjedisë, në Kosovë, popullit shqiptar iu desh të flijonte mijëra nga djemtë e vajzat e tij më të mira, qindra foshnje të prera me thikë, qindra gra e cuca të përdhunuara, mijëra shtëpi të djegura, dhjetëra mijëra fate njerëzore të përmbysura. Në çdo fazë e në çdo shkallëzim të tragjedisë në ish-Jugosllavi, libri i autorëve kroatë, ndonëse i shkruar vite më parë, vazhdonte të ruante frymën e tij profetike. Atë frymë ai e ruan ende sot, madje sot është po aq i nevojshëm si në kohën kur u shkrua e u botua, ngaqë historia e krimit serb nuk është mbyllur. Është kjo arsyeja që botimi i tij në gjuhën shqipe, prej shtëpisë botuese “55”, të konsiderohet si një ngjarje. Historia e së keqes vazhdon në juglindje të Evropës, sepse dosja e krimeve të mëdha nuk mund të quhet e mbyllur, në qoftë se e keqja nuk dënohet gjer në fund. Fill pas çlirimit të Kosovës, në verën e vitit ’99 një valë e pashembullt u ngrit anembanë për të revizionuar të vërtetën e asaj që ndodhi. Armata e nostalgjikëve proserbë, ajo që nën trysninë e opinionit ndërkombëtar u tulat ca kohë gjithë frikë, dalëngadalë filloi prapë të gjallërohej. Fushata për të dënuar Aleancën Atlantike për ndërhyrjen e saj, për të nxjerrë të pafajshme Serbinë, vazhdoi sipas një logjike të përçudnuar të balanconte fajin midis serbëve dhe shqiptarëve, madje disa herë të bënte fajtorë shqiptarët në këtë konflikt. Në krye të kësaj fushate ishin po ata intelektualë që dikur kishin bekuar haptas ose heshturazi krimet e stalinizmit apo të maoizmit. Për të kuptuar portretin e tyre, mjafton të përmendim vetëm njërin, filozofin francez Rezhis Debre. Ka botuar shumë libra e është quajtur shpikësi i “mediologjisë” (shkencës që merret me mediat), megjithatë ka dy shenja në jetën e tij që është vështirë të harrohen. E para, ka lidhje me dyzet vite më parë, kur është akuzuar se ka tradhtuar Che Guevarën, akuzë e përsëritur tani vonë nga e bija e këtij të fundit. E dyta, kur në 1999 është akuzuar prapë për pabesi, këtë herë nga një grup pleqsh kosovarë, që vuanin bashkë me mijëra të tjerë në llucën e Bllacës në Maqedoni. Kur dëgjuan për deklaratën e tij, pleqtë e treguan ngjarjen kështu: “Erdhi pastaj një frëng i dijshëm, nga ata që u thonë filozofë. Por ai kishte kenë i pabesë”. Rezhis Debre, me anë shpjegimesh të pafundme, duke përfituar nga terri që ka mbuluar ngjarjen e parë, duke përfituar nga vetë personazhi i diskutueshëm i Che Guevarës e nga faktorë të tjerë, është përpjekur ta lajë veten nga akuza e hershme. Mirëpo nga përsëritja e akuzës për pabesi, prej pleqve anonimë të Bllacës, dyzet vjet më pas, ai nuk lahet dot në jetë të jetëve. Shprehja “E gjen nga s’e pret”, duket si e krijuar enkas për këtë rast. Në kulmin e konfliktit të Kosovës, Rezhis Debre, intelektual i angazhuar në “aksione të guximshme” u nis për në ish-Jugosllavi, më saktë, për në Kosovë. U nis për të parë me sytë e tij tragjedinë, për të dhënë gjykimin e tij, për të dënuar “si gjithmonë” xhelatët, për të mbrojtur “si gjithmonë” viktimat. Rexhis Debre u nis disi në rrethana të errëta, pa e treguar nga kush shoqërohej, nga kush financohej, nga kush ishte ftuar. Ai mbërriti në Bllacë të Maqedonisë, atje ku mijëra shqiptarë të Kosovës po jetonin vuajtjet e ferrit. Ai qëndroi midis tyre katër ditë, dëgjoi rrëfimet e tyre, mori shënime, ngjalli shpresa se do t’i dëshmonte botës tmerrin që pa. U lehtësuan njerëzit kur nxorën një pjesë të krusmës, patën shpresë se fjala e “filozofit frëng” do të ndikonte që të zbutej disi ajo skëterrë. Pas kësaj Rezhis Debre kthehet në Prishtinë, pastaj në Beograd,e në fund në Paris. Në kohën që Franca priste dëshminë e tij, për habinë e të gjithëve ai boton një letër drejtuar presidentit të Francës, ku jo vetëm nuk tregon asgjë për ato lemeri që njerëzit i besuan në Bllacë, por përkundrazi, merr në mbrojtje Serbinë, Millosheviçin, kurse për viktimat shqiptare nuk shfaq veçse një mosbesim dhe vrer të ftohtë. Opinioni i gjerë publik, intelektualët më të shquar të Francës, e pritën me përçmim dëshminë e filozofit. U bënë shumë pyetje, u kujtua historia e vjetër para dyzet vjetëve, u bënë shumë hamendësime. Ndonëse ai nuk pohoi se kush e ftoi, kush e shoqëroi, kush i pagoi biletat e udhëtimit, e vërteta filloi të pikonte aty-këtu: edhe ftesa, edhe shoqëruesit edhe paguesit ishin nga Beogradi. U kuptua qartë se Rezhis Debre u nis për në Kosovë, jo për të dëshmuar për tragjedinë e një populli, por për të marrë në mbrojtje xhelatët e tij. Shkurt ai u nis atje, ashtu siç qe nisur dyzet vjet më parë për të tradhtuar. Atëherë një njeri, këtë herë një popull. Libri për spastrimin etnik në Ballkan, duke qenë sfidë kundër shpërfilljes cinike, e cila i hapi rrugë aksionit kriminel të Millosheviçit, është njëkohësisht një qortim i heshtur për një pjesë të mendimit intelektual ballkanik, i cili, edhe në rastet kur ishte kundër kësaj doktrine ç’njerëzore, u tregua i mefshtë e i vonuar për t’i rënë kambanës së alarmit. Nga ky qortim nuk përjashtohet asnjë pjesë e intelektualëve shqiptarë. Është e nevojshme të përmendet sot kjo gjë për dy arsye: E para, sepse është vështirë të gjendet një shembull tjetër në historinë e gjatë të popullit shqiptar, kur përkitja me krimin të ketë qenë kaq barbare, kaq e ngjeshur në kohë e kaq haptas e programuar si shfarosje. Arsyeja e dytë është se, ndërsa ka mbaruar tragjedia e Kosovës, po bëhen përpjekje të krijohet një vazhdim i saj, njëfarë pastragjedie. Dukuritë që u përmendën më lart, tezat revizionuese, balancimi i krimeve etj., etj. e dëshmojnë këtë synim. Që kjo përpjekje të dështojë, dhe ajo do të dështojë me siguri, kërkohet të mbahet gjallë gjithë syçeltësia jonë, dhe bashkë me të, gjithë vullneti ynë për të mos e lënë kontinentin tonë të vjetër të bjerë prapë në dremitje si dikur. Me këtë syçeltësi ne ndihmojmë, natyrisht, vetveten, por ndihmojmë, gjithashtu, qytetërimin evropian. Është e domosdoshme të thuhet e të përsëritet vazhdimisht se ajo që ndodhi kohët e fundit me popullin shqiptar i ngjan një parabole kuptimplotë. Për një kohë të gjatë, Evropa e ka pranuar Jugosllavinë bashkë me tumorin e zi që ndrynte brenda saj: Krimin kundër shqiptarëve. Pastaj erdhi koha që ai krim nuk durohej më dhe Evropa bashkë me SHBA-në e dënuan Jugosllavinë. Por, siç ndodh nganjëherë, kur ke dënuar dikë që e ke pasur të afërt, fill pas ndëshkimit shfaqen ca si shenja pendimi. Që pendimi të përligjej u bë e dëshirueshme gjetja e gabimeve të shqiptarëve. Ndërkaq, gjëja më e lehtë në këtë botë është të gjesh gabime të shqiptarëve. Të tilla shqiptarët kanë bërë gjithmonë dhe nuk kishin si të mos bënin edhe në atë ndeshje të lemerishme me barbarinë serbe. Kanë bërë faje, me siguri kanë bërë vrasje, kanë bërë edhe krime. Dhe ato duhet të dënohen si gjithë krimet. Ndërkaq, kjo nuk ndryshon asgjë në ngrehinën dhe përmasat e tragjedisë. Balancimi në këtë rast do të ishte një falsifikim ogurzi. Shkurt, ai do të ishte kthimi prapa, në pikën zero, atje ku shqiptarët kishin qenë si skllevër. Historia nuk mund të ecë prapa si gaforrja. Koha e robërisë shqiptare në Ballkan ka vdekur përgjithmonë. Ndryshimi kolosal, që ka ndodhur kohët e fundit në historinë e këtij populli është se, liria shqiptare, këndej e tutje është pjesë e lirisë së Evropës. Le ta urojmë këtë për të gjithë popujt e Ballkanit. Bashkarisht ë çliruar nga e keqja, bashkarisht evropianë, do të jemi pa dyshim më të lirë. Ky libër, duke na kujtuar të keqen na ndihmon për t’i thënë lamtumirë asaj. "Spastrimi etnik në Jugosllavi" vjen në shqip Në një kohë kur ish-Jugosllavia ishte në grahmat e fundit, kur drejtuesit serbë, mundoheshin me çdo kusht të ruanin konfigurimin e vjetër, tre autorë kroatë Mirko Grmek, Mark Gjidara dhe Neven Šimac guxojnë të botojnë librin "Spastrimi etnik në Jugosllavi". Një libër që ofron një informacion të pasur faktik mbi planet dhe operacionet serbe të spastrimeve etnike, qysh në shek. XIX. Tashmë ky libër i rëndësishëm vjen edhe në shqip, gati 20 vjet pas botimit të tij të parë, nga shtëpia botuese "55", përmes përkthimit të Beqir Ajazit. Sipas drejtoreshës së botimeve pranë "55", Alda Bardhyli, ky është një nga librat më të rëndësishëm të shkruar mbi Kosovën. Libri është strukturuar në pesë pjesë. Në pjesën e parë, "Rrënjët" pasqyrohen që nga vendimet e Këshillit të Parë të Shtetit të Serbisë mbi spastrimin etnik (1807), por edhe ca poezi e këngë popullore serbe të mbledhura nga Karaxhiç. Marre prej panorama.com trokit ketu Ju pershnes tanve. Ju falemnders per shoqnin tuej, e ju prift e mara tanve pa perjashtim. Kam ndryshue shpin, e kam shkue me shpi te ... Me vjen keq po s'kam mundsi me u dukt ma ktej parit. Ju pershnes me mirnjohje e dashamirsi. | ||
| Back to top | | ||
| WORLD |
| ||
Just, SMILE Registered Member #699 Joined: Fri Apr 20 2007, 07:20pmPosts: 3824 | Perosnalisht mendoj se eshte nje nga shkrimater me nje te shkuar "te dyshimt". I lidhur fort pas rregjimit te asaj kohe, nuk arrij ta percaktoj deri ku ishte kunder e deri ku ishte "PALE" e rregjimit. Nje gje e di. me pelqen stili i tij, mendimi i tij..Kujtoj nje shprehje te tij qe thote: "Te falesh nuk do thote te harrosh".... MIND-OF-THE-WONDERFUL "Info:fcb- Qendra e Këshillimit dhe Shërbimeve Psikologjike, Shkodër Shqipëri Cel: +355 67 30 17 299; email: -email- | ||
| Back to top | | ||
| Go to page 1 2 | |
Powered by e107 Forum System
