| Shkodra -Lajme - Forum - Chat - Muzik - Radio -Video - TV :: Forums :: Temat Shoqërore - Shkencat :: Letersia |
|
<< Previous thread | Next thread >> |
| Primo Shllaku | ||
|
Moderators: :::ShkoderZemer, SuperGirl, babo, ⓐ-ⓒⓐⓣ, Edmond-Cela, ::bud::, ~*Christel*~, Al Bundy, :IROLF:, ::albweb::, OLIVE OYL
|
| Author | Post | ||
| Tafil Ibriku |
| ||
  Registered Member #335 Joined: Thu Jan 11 2007, 09:16pmPosts: 201 | Primo Shllaku: Letërsia ma e mirë shqipe ka ardhë prej gegnishtes Primo Shllaku u lind në Shkodër më 16 dhjetor të vitit 1947. Shkollën fillore e kreu në qytetin e lindjes. Pasi mbaron studimet në Universitetin e Tiranës për gjuhë-letërsi shqipe, me propozim të pr.dr. Eqerem Çabej, emërohet pedagog pranë këtij universiteti, por për arsye të çuditshme, ky emërim anullohet. Më pas emërohet në Institutin e Lartë Pedagogjik të Elbasanit (sot Universiteti A. Xhuvani), por për arsye të transferimit të familjes së tij në Shkodër, e refuzon detyrën e pedagogut për të filluar si mësues në zonën e Shllakut (Shkodër), jashtë profilit për të cilin ishte arsimuar. Prej andej në shkollën pyjore e më pas në atë industriale. I martuar që prej vitit '78, me dy fëmijë, familja për Primon është një guaskë e fortë, brenda së cilës ai ka mundur të mbajë gjallë punën dhe idetë si krijues. Djali i regjisorit, Artistit të Popullit Lec Shllaku, nipi i përkthyesit të famshëm Gjon Shllaku dhe vëlla me aktorin e teatrit" Migjeni" Bruno Shllaku, Primo që prej fillimviteve '90-të jeton dhe punon si mësues frëngjishteje në Greqi. Ndër veprat më të rëndësishme përmendim vëllimet poetike "Lule nate" dhe "Hana e njelmët e ditës". Veç asaj çka shihet e fshihet në krijimtarinë e tyre, është e nevojshme të dihet diçka më shumë në lidhje me jetën private të shkrimtarëve shqiptarë. Ku ishte Primo Shllaku para se të çelnin "Lulet..."? E kam shkrue edhe te parathania e librit të parë se brezi im asht brezi ma fatkeq që jeton sot në Shqipni. Dhe kur baj këtë deklaratë, kjo vjen ngase brezi jonë nuk ka jetue, se numri i ngjarjeve të jetës së tij asht thuejse i barabartë me zero. E këtu bajnë përjashtim ato që, nëpërmjet të krijuemit janë mundue me i dhanë njifarë kuptimi biologjizmit të tyne. E në këtë kuptim, unë mendoj se "Lule nate" asht ngjarja e parë e jetës time. Por kuptohet se ajo çka përfshin libri i parë nuk asht e vetmja krijimtari e imja. Më duhet me theksue se, vetëm triptiku "Sy" mund të botohej në kohën e largët të diktaturës, ndërsa 99 poezitë tjera nga 100 që ka libri s'mund ta kalonin sitën e censurës. Përsa i takon familjes mundem me thanë se poeti gjen te familja nji mbështetje të fuqishme, me anën e të cilës ai mundet me ruejtë të paprekun nji pjesë të mirë të jetës së vet, të shpirtit të vet. Pa këtë mburojë të fuqishme siç asht familja, je i ekspozuem, je nji ndërtesë pa dyer e dritare, ku hyjnë e dalin ernat tue shkatërru' gjithë çka brenda. Pse "Lule nate"? - Pas daljes së librit kam reflektue edhe mbi titullin, që tashma ishte nji fakt i kryem. "Lule nate"... "Lule nate", sepse janë shkrue në heshtje, në mungesë absolute, janë shkrue brenda nji tuneli, pa pasë as nji përqind të idesë se nesër mund të botoheshin. Biles, kur më lindi djali u gëzova, veç tjerash mendova, botimin e krijimtarisë time mund ta bante im bir mbasi unë t'ia kisha lanë këtë detyrë, ndoshta edhe në formën e testamentit. Te "Lule nate" kam përzgjedhë çka ka qenë ma e mira e krijimtarisë time, ashtu si nji lule që fillon prej dheut e përfundon në krye me një pamje plot ngjyra, gjithsesi e papritun e mahnitëse. Ky ishte projektimi im personal. Jo për me u dhanë atyne pasaportën "LULE", por në lidhje me mue ato ishin lule. Pyetja e mësipërme kishte të bënte edhe me anën tjetër: pse poezi e jo prozë nga Primo Shllaku? - Pse poezi... Jo se nuk kam shkrue edhe në tjera gjini, por se këtu jam ndie ma i vërtetë e, sidomos, ma i sigurt. Kështu, në dorshkrim kam dy romane gadi të përfundueme, tregime, drama, por që nuk mundeshin me u botue përpara poezive, e kjo, jo vetëm se poezitë e mija janë ma të "vjetra" se tregimet a dramat, por edhe se ato krijesa kanë lindë e janë rritë mes dhimbjesh e, në të njajtën kohë, edhe mes frikës për me ia tregue ndokujt ktë dhimbje. Dashunia nuk ka të tashme, dashunia nuk ka të ardhshme, ajo ka vetëm të kaluemen..." Ç'përvoja kanë mundësuar një përfundim të tillë? - Kurrkush nuk asht i zoti me premtue se mundet me dashtë dikë në këtë apo atë kohë të ardhshme. E gjithashtu, kurrkush nuk mundet me përcaktue saktësisht se çka asht ajo që dashunon aktualisht, e jo kaq thjesht; dashuni quhet momenti aktualisht i pakapshëm, por vetëm i zaptueshëm prej kujtesës: akti seksual. Due me thanë se në kohën e përjetimit të këtij akti njeriu asht nji krijesë që nuk mundet me arsyetue, nji krijesë e pandërgjegjshme, e pra, në pavetdije, kujtesa nuk asht në gjendje me regjistrue asgja. N'fund krejt, kur situatat kanë kalue, mjegullisht transmetohen imazhe që na bajnë me pohue se e paskena dashtë dikë. E prap nuk jena në gjendje me formulue kohën e tashme e as të ardhshmen e kësaj foljeje. Në ambientet letrare gjuha juaj është vlerësuar deri në nivelin e propozimit si etalon i të shkruarit të dialektit verior. Bashkë me muzën ju ka bujtur edhe gegnishtja? - Nuk jam në dijeni të këtij fakti, por megjithatë kisha me thanë se gegnishtja asht gjuha, me anë të së cilës, letërsia shqipe ka nisë me u shkrue, tu' fillue me tre B -të e mëdhaja: Buzukun, Bardhin e Bogdanin. E jo kaq thjesht; letërsia ma e mirë shqipe i ka ardhë Shqipnisë po nga gegnishtja: Gjeçovi, Fishta, Mjeda e Migjeni. Për me vazhdue deri tash vonë me emrat Koliqit, Camës e Pipës. Mandej, nuk duhet me harrue se edhe vetë diktatori, veprën e parë e ka shkrue gegnisht. Deri në '60, thuejse tanë Shqipnia shkruente gegnisht. Atëherë pse? E ma vonë... Pasojat i dini. Përsa i takon gegnishtes time, ajo asht gjuha prej së cilës unë kam lindë, jam rritë, jetoj e kam me vdekë. Unë nuk i kuptoj shkrimtarët gegë që shkruejnë tosknishten e legalizueme. E pra, ato flasin si unë... "Hana e njelmët e ditës" - një tendencë për zgjimin e shumëpritur apo konsolidim i letargjisë? - Nuk due me përsëritë ato çka thashë për "Lule nate". Poezitë e "Hanës..." janë krijue ma vonë. A asht "Hana e njelmët e ditës" tendencë për zgjim? Sigurisht, ajo nuk mundet me qenë konsolidim i letargjisë në sensin e pozitivizmit. Kurse në planin personal, ky libër s'asht tjetër veçse thellim i matejshëm në vetvedi, n'hapsinat e mnershme të shpirtit, atje ku vetëm Zoti mundet me shikue. Megjithatë, mbas çdo eksplorimi, njeriu çohet me shpresën e mirë. Me andrrën e bardhë. Kush është "zëri i largët" dhe ç'raporte ekzistojnë mes tij dhe zërit të brendshëm të një poeti? - Zanin e largët nuk kam mundë me e dëgjue prej kohësh. Ndoshta që në rininë e hershme. Situatat e atëhershme të inkuadrueme në ditët e jetës time m'i banë "veshët" të pandjeshëm ndaj këtyne tingujve. Zani i mbrendshëm i nji poeti asht ai që e mban gjallë, asht zani që i jep kuptim biologjizmit të tij tue u ngritë kështu, shumë ma nalt se niveli i ndërgjegjes së individit ordiner. Por edhe ma nalt se zani i ndërgjegjes së vet. Jo gjithkush mundet me qenë poet. A nuk ju duket absurde, që në një kohë si kjo, të besohet në zbulimin dhe njohjen e vlerave më vonë se jeta? - Ndoshta edhe asht absurde, por, ju lutem, më thoni ju, çka i mbetet tjetër me besue nji njeriu që ka jetue gjatë në shpellën e dhimbjes me frikën se poeti që i vlonte ndër deje, pa guxue me çue kryet, mundte me pasë nji fat ma të tmerrshëm se vetë njeriu? Mandej, nji arsye tjetër asht se unë nuk besoj te fama që kanë marrë a munden me marrë artistët për së gjalli, sepse historia e ka vërtetue këtë tezë: ato janë yje që shuhen shpejt, shumë shpejt. | ||
| Back to top | | ||
| Tafil Ibriku |
| ||
| Registered Member #335 Joined: Thu Jan 11 2007, 09:16pmPosts: 201 | Aleksandra Shkojnë autobusat nëpër natë. Zhurma e njenit duket si gjellë që heshtaz valon. ai të zbret te pragu i derës sime. Ti sjell me vete mollë, shkrepse dhe trokitje padurim 1989 Dyshi Isha i marrë kur besoja Se dashunia vjen. Jo. Dashunia ikë, Ikë gjithmonë. Dashunia s'ka ftyrë. Ka vetëm shpinën. Ajo jeton në shtjerrje gjithëherë, Jeton në zgrip ndonjiherë. Si jeta. Jeta e vogël, (la vie mineure) Që zgjat. Kjo jetë e vogël, e bame prej ne të dysh. Dhe prej gjithë të dyve të tjerë që janë. Dyshi. Numri ma i madh i botës. I pamatë. Botë e futun në gjoks. Botë që shtjerret. Botë që rri në zgrip. Botë që zgjat. Prandej isha i marrë kur besoja Se dashunia ikë. Jo, dashunia vjen. Kthehet e vjen prap. Ndoshta? 1978 Nji plagë Qe, ky ishte gjaku im. Nji çast ma parë ai vraponte nëpër zemër. Merre këtë gjak dhe vene në qiellin tand si diell. Në s'ban, vene si hanë. Në prapë nuk ban, vene siç asht, si gjak që disa çaste ma parë vraponte në zemrën time dhe ndoshta atje i pa, n'errsinën e kuqe, sytë e tu plot drit 1983 Gostia Ne ishim pak Dhe kishim pak me thanë. Dielli ishte përshkue nëpër tavolinën tonë dhe ishte ndalë te pasqyrat. Vetëm frutat s'i kishte zanë hija. Dora ndiqte copat e diellit deri te cepi i tavolinës që mbaronte me zgrip. Ne pinim ujë të ndêjun, ndonji dëshironte me heshtë dhe na e lênim të heshtte ndërsa dielli i radhës e prekte në shpinë. Flisnim për motin, për thojzat, për pikturat me karbon e teatrin. Flisnim për kambët e Maries. Ra fjala për frutat që po mbaronin, u përmendën ato që do të delnin. Pak ishim që donim të flisnim. Të tjerët rrinin aty të papranishëm. Flisnim për ditën që shkurtohet. Flisnim për freskun e darkës. Flisnim për gjoksin e Maries. Na ishim pak, Askush s'kishte ma qejf të fliste. Dikush vërejti se këtë radhë Fjalët kishin sosë para ushqimeve. Krismat n'tavolinë ishin metalike, Krueset e dhambëve ishin mbarue të gjitha. Flisnim për Marien, për vdekjen e saj, Ra fjala për vorrin. S'e di se kush tha se ajo ishte skelet tashma. Lëvizje kambësh nën tavolinë. Ky ishte shêj se fjalët, nëse s'kishin mbarue, ishin kah mbarimi. Na flisnim për Marien, për jetën e saj, për fundin, pinim kafe me thithje të gjata dhe pyesnim vetveten nëse do të delte nji tjetër si ajo? 1988 Reja, mali dhe ti Ne fund te rruges qe more erdhi nje shenj kohe qe mbetet ti, mali dhe reja. Ishit vetem te tre. Vetem. Bota qe terheqe. Mes jush frynte nje ere e ftohte pa cak. Ju shikova dhe diku thelle ne mue dicka e vogel u keput. Ju ndejtet aty te ngrime, te ardhun prej thellesise se castit derisa e rrahuna e qerpikut tim ju shtyu edhe nje hap. Mbi ecjen tuej te ngadalte, te shpejte, te pame dhe ta papame shuhet ngadalte, kujtimi i atij casti tashma te harruem. Drisht, 1978 Ne veten e dyte Ti i vetmi kujtim i dites tjeter Ti E vetmja pasqyre e diellit te zhdukun. Ti ma pershperitesi burim i drites. Ti shkallare e imet drite qe ngjit kah inteligjenca. Ti e vetmja cice e nje shtatoreje te pazbulueme. Ti syni endacak i nje trendafili qe jeton moshen e vet blu. Ti tel i trashe kontrabasash i shkurdisur nder huj. Ti send i ndritshem qe vala hedh ne plazhet e qiellit. Ti syni ma i habitun ma i madh ma kureshtar i krejt femijenise sime. Ti cerdhe e fresket dallendyshash qe zemra nis pa pushim drejt botes. Ti pashkez e lumtun mbi faqen e erret te gjithesise. Vete shterpe, por dashnore e dashnoreve. Zemren prush synin freski. Ti e vetmja qe s'e njeh lamtumiren. Ti sy i celun me vese mbi nja balle teper tue nderrueshem Ti qe ne gjuhen time amtare ke emrin tingellues: HANA 1985 Bashkekohes Kemi linde bashke dhe koha per ty njelloj kalon. nje minut yti per nje minut timin ose, per saktesi, nje minut yti per gjashte dhjete sekonda te jetes sime kalon, vjen, barazohet e shkon. Po. Cdo casti i imi asht i njajti cast i yti a thue se gojet tona mbi te njajten cice thithin njeheresh ranen e amshte te zgjatjes se sendeve. Nje dite do ta marrim vesh se e vetmja gja qe kishim te perbashket deri ne fund ishte saktesia e persosun se cdo dite e imja ishte saktesisht e njajta dite e jotja dhe se, pa e dite, na kishim jetue kohen e njeni-tjetrit me titullin ma te lehte te botes: "bashkekohes" Me duej pra, se dielli asht njeni prej nesh. Me duej se ky yll qe pershperit ate heshtjen e vet blu ndoshta asht nje fill i keputun drite e Koha s'rrjedh ma per te. Me shih si nje gja qe ma kurre nuk do te perseritet mbi toke, si nje qe ndave me te saktesisht e barabar cdo thermi te kohes tande. Dyert tona jane te verbeta dhe syte nuk mund te shtrengojne. Keta sy qe ndeshen, pyeten por qe s'preken, s'njihen. Ah, gati vdekja! E une kam me te dashte si due token. ate toke ku muzat e vdekuna nuk lane skelet por bar mbi syte e pleqve 1986 Duer te pamunduna Anes Luka Kam mall me i pa duert e mia. Kam mall me i zberthye nje pulle te njohun. Kam deshire me u krye diku te thembra. Kam deshire ta deboj kete mize te syni. Duer mbi tavolinen e nje dasme Duer te medha ku pushon koha Duar ere te papritun mbi pemet e prehjes Duer qe ndezin nje qiri Duer qe shkruajne ne ajer figura blu Duer mbi grunin e ri e te vjeter Duer mbi tavolina, kercenuese dhe andrrimtare Duer qe rreshqasin pa shkrue Duer mbi qytet Duer qe marin nje hane Duer te besdishme qe s'i se ku t'i futesh. Kam mall me i pa duert e mia Kam mall me i ferkue duert e mia Kam deshire me hape dere ne doren time Kam nevoje me i shtri duert e mia perpara. Por duert e mia jane te lidhuna mbrapa. Duer te shendosah Duer skeletike Duer qe s'kane asgja Duer qe kane gjithcka pikersiht se nuk kane asgja Duer qe dashunohen Duer qe urrehen sepse nuk njihen Duer qe nuk duhen sepse nuk njihen Duer te vemendshme Duer te vdekuna nga vemendja Duer qe dallojne buzen nga thembra Duer qe humbasin ne pyjet e flokeve Duer te vdekuna pa zberthye nje gushe Duer te ndrojtuna ngjyre rranje Duer qe do te donin me qene duer. Kam mall me i pa duert e mia kam deshire me shkrue nje emen Kam deshire me preke dicka me dashje Asht koha me tregue me gisht. Por duert e mia ende s'kane linde ... 1987 Gjuetare Binte shi ate dite Dhe femijet do te shkonin per zogj Nder xhepa llastika dhe gure Gure te zgjedhun te rrumbullaket Ate dite shiu s'kishte pushue por femijet e kishin lane te shkonin Kercitnin guret neper xhepa Shkrehnin llastikat ne te thate. Varg u nisen femijet neper shi Shoshokut i shkelnin thembrat Grate shihnin ne enderr fundin e tyne Burrat shihnin cigaret deri afer thonjve. Nje per kacube rrinin femijet neper prita Shiu u lagte floket, duert, syte e shpinen i njajti shi binte mbi zogjte e strukun Prandej rrinin thelle ne zemer te ferrave. Priten me ore femijet kalimin e ndonje zogu Iu ngrine gishtat ne lastika te pashkrehuna. Me shi u kthyen femijet, m eshi ashtu si dolen Neper ajrin blu te dites qe mbaron i fshehen rrobat, kepucet, i ndrydhen teshtimat Por askush s'i pyeti, si qysh e tek. Nen shi shkuen, nen shi erdhen Me gure u nisen, m egure u kthyen Zogjte kishin mbetur prej shiut nder skuta Ai shi prape binte krena te tyne ne shtreten. Simfoni Moxarti asht semunde. Puthjet mund te mbaronin. Moxarti lengon. Une gjeta fjale te reja. Moxarti dha shpirt. Ne kemi nje cast lodhjeje per kujtimin tone. befas Moxarti ngjallet Nje tjeter simfoni po lindet. Kesaj here autoret jemi na. 1986 Kepucet Me vrisnin kur ishin te reja Tashti qe kamba i ka ba per vete, jane vjetrue. Ishte nje cast vec, kur s'me vrisnin fort e s'ishin te vjetra fort. 1987 Kryet e gjelit Ne livadh kryet e nje gjeli qe kendonte. Syni i poshtem mbi bar te ashper qe ther si fjale. Syni i siperm drejt nje qielli te gjanev si heshjte. Shikimi i tij si pyetje retorike. Qielli, e vetmja liri. Heshtja e vetmja shkence. Dashunia i vetmi dimension. 1989 Krim i persosun Nje diktatori E mbolli aren e Buzeqeshjes me miser te verdhe gjeorgjian Nxorri jashte ligji Pasten e Brushen e dhambeve. 1992 Peshku i vogel Ate dite lumi po shterrte. Mbeti pa grope peshku dhe perhere e ma i vogel bahej rrethi i rruges se tij Nje diell i nalte ia merrte ujin gropes, nje toke e rreshkun ia thithte ujin gropes. Peshku rrotullohej perhere e ne rrathe ma te vegjel, ma ta vegjel. Shpina e tij e murrme u duk si gunge mbi uje. barku i tij ndeshi ne zall. Nje diell i nxehte ia thithte ujin, nje zall i rreshkun ia vidhte ujin peshkut. Ky peshk i vogel s'mund te rrinte ma vec ne bark. Syni i tij shihte ne ajer, tjetri vec koken e turbullt. Mbas pak ai mbeti, hasi ne toke dhe miza celiku iu ndalen mbi sy. Ai u hodh. Diku nder make stuhia kish shperthye me shi e me rrebesh. Ujenat e qiellit, te bame ujenat e tokes, po vinin neper zall ne drejtim te peshkut te vogel qe luftonte me mizat prej celiku. Lekura po i thahej peshkut me nje blu te panjohun. Uji po vinte me ballin e vet te shkumezuem, po vinte drejt peshkur. Ai perhere e ma rralle perpelitej. perhere e ma fort ... Dicka si jeta a vdekja e shqetesonte peshkun e vogel. Uji po mberrinte tue e lage zallin me shkumen e vet kakao. E ndieu peshku rropamen e ujit qe po vinte afer, e ndjeu ... Ah, po te arrije, po te arrije ... U ngrit peshku nalt me furi, mizat u shperndane, trupi ju njom. Furia e vales e shtyu ne nje amull. U peshtet per breg dhe, me gojen e hapun, merrte nje fryme me zor. Erdhi uji, erdhi uji, i dha vetes peshku, por trupi s'iu bind ma. brenda tij sendet po ndaheshin. I dha prape vetes qe te ndreqej. Dicka si truni a zemra a muskujt nuk i punonin ma peshkut. Erdhi vone ky uji erdhi vone. Te vinte atehere kur u duken te parat miza. Atehere te kishte ardhe ... Mizat prej celiku u duken prape. Kesaj here peshku ishte i tyne ... 1986 -1988 FUNDI I KSAJ VERE Ajër i palëvizun dhe erna të mshefta që bajnë me mërdhitë ujnat e fundit të kësaj vere. Gjinkallat sharrojnë zhegun e lodhun, ndërsa plepat djalosharë bisedojnë atje në majë, me gjuhën e ndonjë gjethi që s’mbshet ma. Dhe shtati i tyre avullon nëpër zhegun me sytë e picërruem Pjesazhet janë ba të pjerëta dhe malet janë ngjitë në qiell me lehtësi shpijake, ndërsa syni i reshkun kërkon pemët e fëminisë, hijet e përhershme dhe ujnat e fundit të kësaj stine. Gjithçka shtihet përpara nën dorën time që s’mund të zgjedhë dhe hija e saj fort i përngjet melankolisë dhe urave të saj që më lidh me botën. Një diell mizor që ka zenë vend tamam mbi lëkurën time të pambrojtun, ma thith nga mendje karvanin e duerve të sime shoqje që shkojnë të lahen ndër brigjet, ku reh vala e gjakut tim. Kjo dritë e fundit të verës që sytë e si depërton, më rrzon në shpinë, më ngroh, më pështjell me nji lbyrje të madhe e të gjatë, që mue më topit si një dashuni e re e ndryshme dhe e pa përmbajtshme. LULE NËN BORË Po të niste atë natë papritmas me ra borë, do të delja shpejt me i mbledhë të gjitha lulet që rrejti mot i mirë Do ti fusja në vathë kto lule, të gjitha si dele të buta, të bardha e të bindura... Të këputuna. E vatha do të ishte nji buqetë e madhe me erna të lehta, andërruse, shtegtuse, dëshpëruse. Vdekja i përngjet një lulje të bardhë,të ftohtë si ajo bora që atë natë mund të niste papritmas me ra. por i përngjet dhe vathës ku delet janë lule e ajo vetë buqet. I përngjet erës së çdo lulje të kputun, që shpirti i del, e i bahet aromë. Po të niste atë natë, papritmas me ra borë, do të delja shpejt me ndejë dhe unë nën borë me lulet. | ||
| Back to top | | ||
| Shqiptar. |
| ||
 Registered Member #2181 Joined: Tue Jul 29 2008, 03:17pmPosts: 445 | Brravo i kjoft Primo Shllakut se nuk asht kollaj me mrojt kulturen e Gegnishten sidomos sot qi ka dale prej moded e qi e urrejn vet Gegt e maleve, fushave e qyteteve | ||
| Back to top | | ||
| LUPEN |
| ||
  Registered Member #2813 Joined: Tue Mar 24 2009, 12:56amPosts: 10264 | Magjia poetike e Primo Shllakut - nga Kolec Traboini Primo Shllaku autor i librave “Lule nate”, "Hana e njelmët e ditës", “Edhe fjalët shkojnë në ferr” e të tjerë, është një poet i veçantë e i pangjashëm me kurrkënd veç vetës. Ka studiues të letërsisë, që në poezinë e këtij autori gjejnë poetin e dezidencës së heshtun, ashtu siç i cilësojnë edhe Bep Zorbën e disa të tjerë. Ata studiues janë në të drejtën e tyre, veç mua nuk e di se pse më ndodh diçka ndryshe; kur i lexoj poezitë e Primos, bashkënxënsit tim dhe të Paulin Selimit në shkollën fillore në lagjen Gjuhadol të Shkodrës, nuk dëshëroj ti kushtëzoj me kohën kur janë shkruar. Nuk më intereson biografia e poezive. Si krijues më interesojnë vetëm poezitë. Madje nuk ja hedh fare sytë vitit përfund tyre. Më duket i pavend ky interesim, krejt i tepërt sepse ato janë poezi që vlerën e bukurinë e kanë pavarësisht nga koha kur janë shkruar. Për poezinë e vertetë nuk ka kohë dhe as hapsirë. E vetmja gjë që i kushtëzon në vlerën e tyre është mjeshtria e lartë dhe idetë që përçojnë e padyshim edhe ndikimi që kanë e mbresa që lënë në mendjen e shpirtin e lexuesit. Madje shkoj me tej e them, ato poezi e kanë shoqëruar shokun tonë të fëminisë edhe atëherë kur mblidheshim rreth çinarit të madh në mes të oborrit të shkollës, ku sipër lodronin zogjtë e poshtë gazmoheshim ne fëmijët. Ase e kunderta, edhe sikur të ishin shkruar tani, këto vitet e fundit, ato do të kishin të njëjtën vlerë. Nuk mendoj se ka faktor të tjerë jashtë poetikë që ja rrisin vlerat, se po të ishte kështu atëherë vlerësimi do të ishte i cungët dhe do ti hynim në hak poezisë. Poezia e Primo Shllakut nuk ka kurrfarë domosdoshmerie për tu kushtëzuar në kohe. Ajo nuk e ndjen nevojen e një sfondi. Ajo jeton përtej kohës. Sepse në qiellin e poezisë, ...gjithmonë do të ketë Aleksandra që sjellin mollë, gjithmonë do të ketë plagë gjaku për ti venë kaltersive si diell, gjithmonë do të ketë dëshira të thyera e duar të pamundura për të treguar me gisht. Krijimet e këtij autori në pamje të parë të duken të thjeshta, nuk janë efektuoze, tek ato nuk ka bubullima e as gjëmime, nuk ka pasthirrma e retorikë, nuk ka figura të lyera me brilantinë siç rëndom shfaqen në të shumtit e vargjeshkruesve të djeshëm e të sotëm me një skematizm të tmerrshëm që mbijeton, nuk ka heronj e heroizma, përkundrazi çdo gjë rrjedh natyrshëm, në një rrefim meditativ, të shtruar e qetë si fluturimi i një shtergu në vetminë e muzgjeve: “Aleksandra”: sjell me vete mollë, shkrepse dhe trokitje padurim, “Nji plagë”: Qe, ky ishte gjaku im./ Nji çast ma parë ai vraponte nëpër zemër./ Merre këtë gjak dhe vene në qiellin tand /si diell./, “Reja, mali dhe ti” : Ju ndejtet aty të ngrimë,/të ardhun prej thellësisë së castit/ derisa e rrahuna e qerpikut tim/ju shtyu edhe një hap./, “Bashkëkohës": Me duej pra, se dielli asht njeni prej nesh./Me duej se ky yll që përshpërit atë heshtjen e vet blu/ndoshta asht një fill i këputun drite/ e Koha s'rrjedh ma për te./ “Duer të pamunduna” Anes Luka: Kam mall me i pa duert e mia/kam deshirë me shkrue një emën/Kam deshirë me prekë/dicka me dashje/Asht koha me tregue me gisht./ Por duert e mia ende s'kanë lindë ... / Imazhet që përftohen prej këtyre poezive, janë copëza jete që shfaqen si në një film me xhirim të ngadalshëm ku ke mundësinë t’a përjetosh dramën deri në thelbin të saj e me ndjesinë më të thellë. Ka një magji në poezitë e Primo Shllakut, ai të tërheq brënda vargjeve ku ngërthen një botë të tërë, paçka se në aparencë ke të bësh me një peshk të vogël e fatkeq, a me një Marie me gjoks të bëshëm që kalon përpara djemve adoloshentë dhe e cila, papritur një ditë, nuk shfaqet më në rutinën kalimtare, veç në eter, në imagjinatën ndezur e të përzishme të soditësve aty në kafenë verore ... e ata e ndjejnë se bashkë me Marien, diçka ka vdekur edhe në shpirtin e tyre që sëmbon. Poezia e Primos të bën të mendosh, të shtyn të perpiqesh të gjesh yrnekun për ta zbërthyer filozofinë e saj. Kush nuk e ndjeu vetën qoftë dhe një herë në jetë si “Peshku i vogël” i Primo Shllakut. Kush nuk u ndodh në rininë e tij përpara ndonjë Marie, kush nuk u tundua në fëmini në gjahun e zogjëve e kush nuk u lag në shiun e ëndrrave.. Poezia"Gostia" të shfaqet si dramë në kufijtë e një poezie. Por jo veç kjo, të gjitha poezitë e Primo Shllakut kanë një dramacitet të brëndshëm. Në to gjithnjë diçka ndodh, lëviz, diçka që ja pikon shpirtin poetit, qoftë dhe për ato luleborat ( “Lule nën borë”) që do ti vrasë rënia e papritur e borës e që ai dëshëron ti ndjellë si delet në vathe për ti mbrojtur, çfarë është pikëllimisht e pamundur Dramaciteti që përcjellin, thellësia e ndjenjës, atmosfera që krijon, figurat brënda poezive por edhe kuptimi metaforik i vetë poezive, të bëjnë të ndalosh gjatë mbi vargjet e Primo Shllakut, e më kryesorja të bëjnë ti kthehesh sërisht e sërisht leximit të tyre. Mund të ketë shumë faktorë që kanë ndikuar në në formimin e personalitetit të tij si poet, tashmë i mirënjohur, në krijimin e stilit të tij te veçante, por nga njohja që kam, mund të them se ndikimin më pozitiv Primo Shllaku e ka nga babai i vet, i paharruari regjisori e dramaturgu Lec Shllaku, një nga figurat më të ndritura të teatrit shkodran por edhe atij kombëtar, ashtu si i vëllai( xhaxhai i Primos) Gjon Shllaku ishte një erudit e përkthyes i pashoq. Më ka qëlluar që ca kohë ta kem patur Lec Shllakun mësues në shkollën e mesme të mbrëmjes në Shkodër dhe vija re se ai kishte vërtetë një forcë magjike në rrëfimet e veta për letërsinë. Ishte mësuesi që na linte me gojë hapur e si i thonë, megjithë ç'prisnim orën e tij e mësimdhënies e cila sikur kalonte shumë shpejt. Kur rri e mendoj se Primo Shllaku është lindur e rrritur në atë mjedis të kulturuar të familjes shkodrane Shllaku, ku dramaturgjia, poezia, arti në përgjithësi ishin në vatrën e vet, patjetër që ai mjedis ka ndikuar për krijimin e një poeti në atë shkallë individualiteti dhe cilësie e në ato dimensione që shfaqet sot në poezinë shqipe. Nuk thonë kot çfarë të mbjellësh do të korrësh, a molla nën mollë a diç tjetër. Në shpirtin e Primo Shllakut është mbjellur poezia që në fëmini, në mënyrë të përditëshme prej prindërve që e kishin artin pasion e qëllim jete, ndaj poezia e tij lumtunisht shfaqet me atë veçanësi dhe forcë magjike që ka sot.  Edhe lumi ka kangen e vet. Nga një herë e zhurmshme dhe e vrullshme: kanga e randë e vajit. Mandej me një rrëmbim gazmor që kënaq çdo gja që natyra ka falun: kanga e hovshme e haresë. Lot e gaz. Si jeta e njerëzve... | ||
| Back to top | | ||
Powered by e107 Forum System
